Απόβαση της Μόσχας στη Λιβύη- Τι σχεδιάζει το Κρεμλίνο μετά την κατάρρευση του Άσαντ

Η πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία δυσχέρανε τα σχέδια της Ρωσίας και την ανάγκασε να αναζητήσει ένα εναλλακτικό σημείο στήριξης στη λεκάνη της Μεσογείου, και το πλαίσιο αυτό αναζητά τη Λιβύη. Η Μόσχα, επί μακρόν σύμμαχος του Άσαντ και της Δαμασκού, διαθέτει στρατιωτικό λιμάνι και αεροπορική βάση στις συριακές ακτές, διευκολύνοντας τις επιχειρήσεις της στη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Αφρική και την υποσαχάρια Αφρική, αλλά η απομάκρυνση του Άσαντ μετά από ένα τέταρτο του αιώνα στην εξουσία έθεσε σε κίνδυνο αυτή την παρουσία.

Ο επικεφαλής της νέας διοίκησης στη Συρία, Αχμέντ αλ Σαράα, προσπάθησε να καθησυχάσει τη Ρωσία, χαρακτηρίζοντάς την «σημαντική» χώρα, λέγοντας ότι «δεν θέλουμε η Ρωσία να αποχωρήσει από τη Συρία με τον τρόπο που θα ήθελαν κάποιοι».

• Υπό το πρίσμα της ασαφούς πολιτικής διαμόρφωσης στη νέα Συρία, η Μόσχα αναγκάστηκε να αρχίσει μια στρατηγική υποχώρηση προς τη Λιβύη. Ο Τζαλέλ Χαρσάουι, ερευνητής στο Royal United Services Institute, δήλωσε στο AFP ότι αυτό γίνεται «κυρίως για να διατηρηθούν οι υπάρχουσες ρωσικές αποστολές στην Αφρική», προσθέτοντας ότι πρόκειται για μια «αντίδραση αυτοσυντήρησης» από την πλευρά της Μόσχας, η οποία επιθυμεί να «μετριάσει τη διάβρωση της θέσης της στη Συρία».

Τον Μάιο του 2024, η ελβετική ερευνητική κοινοπραξία «All Eyes On Wagner» αποκάλυψε την παρουσία ρωσικών δραστηριοτήτων σε περίπου 10 λιβυκές τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένου του λιμανιού του Τομπρούκ, όπου έφτασε στρατιωτικός εξοπλισμός τον Φεβρουάριο και τον Απρίλιο. Ο αριθμός των ρωσικών στρατευμάτων τον Φεβρουάριο του 2024 ήταν περίπου 800, αλλά αυξήθηκε σε 1.800 τον Μάιο του ίδιου έτους.

Στις 18 Δεκεμβρίου, η αμερικανική εφημερίδα The Wall Street Journal ανέφερε ότι ρωσικά ραντάρ και συστήματα αεράμυνας, συμπεριλαμβανομένων των S-300 και S-400, είχαν μεταφερθεί από τη Συρία στη Λιβύη, επικαλούμενη Λίβυους και Αμερικανούς αξιωματούχους. Από την πτώση του Άσαντ στις 8 Δεκεμβρίου, «μεγάλη ποσότητα ρωσικών στρατιωτικών πόρων έχει μεταφερθεί στη Λιβύη από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία», δήλωσε ο Χαρσάουι, ενώ ανέφερε επίσης την αποστολή μαχητών.

• Από την πλευρά της, η ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών ανέφερε στις 3 Ιανουαρίου ότι η Μόσχα σχεδιάζει να «χρησιμοποιήσει τα φορτηγά πλοία Sparta και Sparta 2 για τη μεταφορά στρατιωτικού εξοπλισμού και όπλων».

Ο Εμαντεντίν Μπαντί, εμπειρογνώμονας του Ατλαντικού Συμβουλίου στην Ουάσιγκτον, αναφέρει ότι η μετατόπιση αυτή «δεν προέρχεται από μια απλή αναγκαστική αλλαγή περιφερειακού συμμάχου, αλλά από μια αναζήτηση συνέχειας», τονίζοντας ότι πρόκειται για «μια κίνηση που υπογραμμίζει τη σημασία της Λιβύης ως στοιχείο μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής» και ότι «ο Άσαντ προσέφερε στη Μόσχα μια άγκυρα στην ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ και μια πλατφόρμα για να δοκιμάσει τις δυνατότητές της».

• Οι κινήσεις της Ρωσίας έχουν θορυβήσει την κυβέρνηση της Τρίπολης και την πρώην αποικιακή δύναμη Ιταλία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ παρακολουθούν με ανησυχία. Ο Ιταλός υπουργός Άμυνας Γκουίντο Κροσέτο επιβεβαίωσε ότι η Μόσχα μετακινεί «πόρους από τη συριακή βάση της στην Ταρτούς προς τη Λιβύη».

Αρκετές πηγές αναφέρουν προσπάθειες των ΗΠΑ να πείσουν τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, διοικητή του Εθνικού Στρατού, να απορρίψει τη μόνιμη τοποθέτηση των Ρώσων στο λιμάνι του Τομπρούκ, κάτι που επιδιώκουν από το 2023, αλλά το Κρεμλίνο δεν θα απολαμβάνει την ίδια άνεση που απολάμβανε επί Άσαντ.

Ο Ούλφ Λάισινγκ, επικεφαλής του προγράμματος Σαχέλ στο Ίδρυμα Κόνραντ Αντενάουερ, λέει ότι η Συρία «ήταν μια πρακτική εφαρμογή… «Ήταν ένα μαύρο κουτί χωρίς ξένους διπλωμάτες ή δημοσιογράφους. Αυτοί (οι Ρώσοι) βασικά έκαναν ό,τι ήθελαν» προσθέτοντας ότι «στη Λιβύη, η κατάσταση θα ήταν πολύ πιο περίπλοκη. Είναι δύσκολο να κρατήσεις μυστικά εκεί και η ρωσική παρουσία θα ήταν πολύ πιο ορατή».

• Επιπλέον, η Μόσχα θα πρέπει να αντιμετωπίσει και άλλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, συμμάχου της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας και στη συνέχεια της προσωρινής κυβέρνησης «ενότητας». Θα είναι επίσης πρόθυμη να μην θέσει σε κίνδυνο το δικό της μέλλον αν τα πράγματα πάνε άσχημα γι’ αυτήν.

Ο Βλαντ Κλεπτσένκο, στρατιωτικός ανταποκριτής της φιλοκρεμλινικής ιστοσελίδας Tsargrad, δήλωσε ότι «τα συριακά λάθη του στοιχηματισμού, χωρίς εναλλακτική επιλογή, σε έναν τοπικό δικτάτορα δεν πρέπει να επαναληφθούν».

Στη διαιρεμένη Λιβύη, η οποία βρίσκεται σε σύγκρουση από την ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι το 2011, κάθε πλευρά προσπαθεί να κρατήσει τις επιλογές της ανοιχτές με τις άλλες, λέει ο Λάισινγκ.

Η Άγκυρα φλερτάρει τον Χάφταρ μέσω οικονομικών έργων και διπλωματικών συναντήσεων τον τελευταίο χρόνο, αλλά ο Χάφταρ δεν έχει την πολυτέλεια να γυρίσει την πλάτη του στη Δύση, η οποία τον έχει υποστηρίξει κρυφά με την πεποίθηση ότι μπορεί να σταματήσει την εξάπλωση του πολιτικού Ισλάμ, κι όπως σημειώνει ο Λάισινγκ «υπάρχουν σίγουρα όρια στο τι μπορεί να κάνει η Ρωσία στη Λιβύη».