Brain drain: Πόσο έχει αντιστραφεί; Η πραγματικότητα με αριθμούς

Στα τέλη του Οκτωβρίου ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης ενημέρωσε τους κυβερνητικούς συντάκτες ότι 350.000 Έλληνες από τους 680.000 που είχαν φύγει στα χρόνια της κρίσης έχουν πια επιστρέψει στην Ελλάδα όπου είχαν βρει μόνιμη εργασία. Σημείωσε, επίσης, ότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας το 46% των Ελλήνων που επέστρεψαν στην πατρίδα τους, εργάζεται πλέον σε ελληνική επιχείρηση, οργανισμό ή υπηρεσία.

Ο κ. Μαρινάκης, επικαλέστηκε, ορθώς από την πλευρά του, τα σχετικά στοιχεία από τη έρευνα Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης η οποία, δειγματοληπτικά, κατέληξε στο παραπάνω συμπέρασμα. Εκτοτε, σε κάθε σχετική συζήτηση, στο κυβερνητικό στρατόπεδο διακρίνει κανείς ότι επικρατεί κλίμα ικανοποίηση που προκύπτει από την αίσθηση ότι το δύσκολο αυτό στοίχημα κερδίζεται για τη χώρα.

Είναι όμως πράγματι έτσι τα πράγματα; Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ τον Δεκέμβριο μέσα στο 2023 έφυγαν στο εξωτερικό για μόνιμη εγκατάσταση (μεγαλύτερη, δηλαδή, των 12 μηνών) 76.158 άτομα. Δεν τους λες και λίγους.

• Αντιθέτως, το νούμερο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό από την άποψη ότι υποτίθεται ότι διανύουμε περίοδο οικονομικής ευμάρειας κατά την οποία η ανεργία μειώνεται, οι νέες θέσεις εργασίας αυξάνονται και οι μισθοί ανεβαίνουν. Τουλάχιστον, αυτό υποστηρίζει το κυβερνητικό αφήγημα.

Από την ΕΛΣΤΑΤ επίσης μάθαμε ότι μέσα στο 2022 από την Ελλάδα προς το εξωτερικό για την αναζήτηση καλύτερης επαγγελματικής τύχης αναχώρησαν 80.307 άτομα. Αυτό σημαίνει ότι μέσα στην τελευταία διετία, κατά την οποία η χώρα άφησε πίσω της την κρίση της πανδημίας, σχεδόν 160.000 άτομα έκαναν πράξη και το brain drain. Αφησαν πίσω τους την Ελλάδα διότι προφανώς εντόπισαν καλύτερες εργασιακές ευκαιρίες στο εξωτερικό (Ευρώπη, ΗΠΑ, Ασία).

Είναι φυσικά προφανές ότι ο αριθμός των Ελλήνων που μεταναστεύουν κάθε χρόνο είναι μειωμένος σε σχέση με αυτόν της περιόδου 2012-2018 όταν και σημειώθηκε η μεγάλη έξοδος των 680.000 ανθρώπων από την Ελλάδα της κρίσης. Εκείνη ακριβώς την περίοδο, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, κάθε χρόνο εγκατέλειπαν την Ελλάδα σταθερά πάνω από 100.000 ως 130.000 άτομα φέρνοντας στο νου των παλαιότερων τις δεκαετίες του 50 και του 60 κατά τις οποίες καταγράφηκε επίσης μαζική μετανάστευση των Ελλήνων στο εξωτερικό.

Ομως, η ρεαλιστική αποτίμηση των πραγμάτων δείχνει ότι το φαινόμενο του brain drain καλά κρατεί και στον “ενάρετο” οικονομικό κύκλο που διανύουμε. Είναι, δε, χαρακτηριστικό και το ακόλουθο στοιχείο: Ενώ η στατιστική καμπύλη των εξερχόμενων μεταναστών παρουσιάζει μείωση σε σχέση με τα μνημονιακά χρόνια, σε σχέση με τα χρόνια προ μνημονίων, (μέχρι και το 2010) παρουσιάζει σαφέστατη αύξηση. Και ιδού γιατί: Μέχρι και τέλη της δεκαετίας του 2000, όταν η χώρα δεν είχε παραδοθεί στη δίνη της κρίσης χρέους, αποχωρούσαν από τη χώρα περίπου 40.000 άνθρωποι κάθε χρόνο.

• Αφού τώρα αποχωρούν περίπου 75.000 κάθε χρόνο (αυτό δείχνουν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ την τελευταία διετία όπως τονίστηκε παραπάνω) σημαίνει ότι το brain drain έχει ουσιαστικά αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά ακόμα και μετά τα μνημόνια και ότι σε καμία περίπτωση δεν έχουμε επιστρέψει στα προ μνημονίων επίπεδα (κάτι που άλλωστε συμβαίνει και με τους μισθούς: αυξάνονται μεν αλλά ακόμα παραμένουν μειωμένοι, σε πραγματικές τιμές, σε σχέση με το 2009).

Είναι, άρα, σαφές ότι οι κυβερνητικοί πανηγυρισμοί λένε μόνο τη μισή αλήθεια και ότι τάση αναστροφής δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμα. Το θέλουμε ως χώρα, ως οικονομία, ως κοινωνία αλλά ακόμα δεν μπορεί να συμβεί γιατί δεν έχουν εξασφαλιστεί οι προϋποθέσεις. Και είναι γεγονός ότι αν οι μισθοί στην Ελλάδα συνεχίσουν να παίρνουν την κατιούσα ως προς τις μονάδες αγοραστικής δύναμης, τότε η φυγή θα εξακολουθήσει και τα επόμενα χρόνια να είναι μεγάλη. Είναι πολύ απλό: Δεν υπάρχει σύγκλιση με την Ευρώπη αλλά ξεκάθαρη απόκλιση σε επίπεδο μισθών (δεν μπαίνουμε καν σε ζητήματα ποιότητας ζωής, κόστους στέγης και εργασιακών συνθηκών).

• Το να χάνει η χώρα εργατικό δυναμικό, κυρίως υψηλής ειδίκευσης, (αλλά όχι μόνο) είναι σχεδόν… αυτοκτονικό για το μέλλον λαμβάνοντας πάντα στα υπόψη ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει, παράλληλα, και έντονο δημογραφικό πρόβλημα. Ας το διατυπώσουμε ωμά: Οι μεγαλύτεροι συνταξιοδούνται και αργότερα πεθαίνουν. Αν οι νεότεροι φεύγουν από τη χώρα-και με το χαμηλό ρυθμό γεννήσεων που παρατηρείται- τότε σε 20-30 χρόνια όλα θα τιναχθούν στον αέρα (χαρακτηριστικό παράδειγμα τα ασφαλιστικά ταμεία).

Το ζήτημα, κοντολογίς, δεν πρόσφερεται για πολιτική επικοινωνία και ευκαιριακούς πανηγυρισμούς οι οποίοι μάλιστα δεν λαμβάνουν υπόψη το σύνολο των πραγματικών στατιστικών στοιχείων αλλά μόνο όσα “εξυπηρετούν” το αφήγημα. Αντιθέτως, χρειάζεται δουλειά, επιμονή και υπομονή σε όλα τα επίπεδα για να πειστούν οι (επιφυλακτικοί προς το παρόν) συμπατριώτες μας να επιστρέψουν μόνιμα στην πατρίδα τους.