“Ποιόν καλώ, για να μιλήσω με την Ευρώπη;”- Έλλειμμα ηγεσίας στην ΕΕ απέναντι στον Τραμπ
Η Συντακτική ομάδα του Libre
Εικόνα από το Associated Press- Πηγή: Euronews
Ακριβές, ή απλώς ένας ακόμα αστικός μύθος, η φράση που αποδίδεται στον Χένρι Κίζιντζερ αποκτά ιδιαίτερη αξία στις μέρες και τους μήνες που ακολουθούν: “Who do i call when i want to talk to Europe?”. Ο επί μακρόν υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο πολιτικός που έβαλε τη σφραγίδα του στην αμερικανική διπλωματία, περιγράφει εκ νέου, με αυτό το ερώτημα, την κατάσταση που διαμορφώνεται σταδιακά.
Σε δύο εβδομάδες, ο Ντόναλντ Τραμπ θα εγκατασταθεί επισήμως στο Οβάλ Γραφείο, εν μέσω του εσωτερικού διχασμού στις ΗΠΑ, κυρίως, όμως, σε ένα πρωτοφανώς ασταθές παγκόσμιο γεωπολιτικό περιβάλλον. Θα έχει δίπλα του ένα “ρόστερ” από δισεκατομμυριούχους φίλους του, αλλοπρόσαλλες περσόνες των πιο συντηρητικών αμερικανικών μίντια, ιεροκήρυκες του “MAGA”, θα διαθέτει την σχεδόν απόλυτη επιρροή στο Κογκρέσο και τη Γερουσία, το σημαντικότερο, όμως, ίσως είναι ότι θα εισέλθει στον Λευκό Οίκο με τις δάφνες της πολιτικής και προσωπικής δικαίωσης, έχοντας καθυποτάξει τις ίδιες τις αμερικανικές ελίτ που δεν αντιλήφθηκαν ποτέ τι ακριβώς συμβαίνει στην Αμερική της ενδοχώρας, ή αυτής που περπατάει στα πεζοδρόμια κάτω από τους ουρανοξύστες.
Από την άλλη, ο νέος POTUS φέρνει στην Ουάσιγκτον την παραταθήκη των προεκλογικών του δεσμεύσεων, τις φαραωνικές εξαγγελίες του, μερίδα μόνο των οποίων να θέσει σε εφαρμογή θα μπορούσε να τινάξει την παγκόσμια οικονομία και σταθερότητα στον αέρα. Εάν, βεβαίως, δεχτεί κανείς ότι η παγκόσμια ασυμμετρία, οι μικρές και μεγάλες γεωπολιτικές βόμβες, οι πόλεμοι, η πείνα και η ανασφάλεια, δημιουργούν κάποια τέτοιου είδους σταθερότητα.
Όσα έχει πει για την επιβολή δασμών σε κινεζικά και ευρωπαϊκά προϊόντα, η επιμονή του να ζητά από τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ να εκτοξεύσουν τις αμυντικές δαπάνες στο 5% των προϋπολογισμών τους, ο εκβιασμός για εισαγωγές στην Ευρώπη ακόμα περισσότερου και πανάκριβου αμερικανικού LNG (ιδιαίτερα μετά την διακοπή της ροής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας), και άλλα πολλά, θα προκαλέσουν μία διόλου “δημιουργική” αναταραχή.
Το ερώτημα του Κίσιντζερ στις μέρες μας, ο Ίλον Μασκ και ο Στιβ Μπάνον
Κι εδώ επιστρέφουμε στο ερώτημα του Κίσιντζερ: Με ποιόν θα μιλάει στην Ευρώπη ο Τραμπ; Ποιός, δηλαδή, θα μπορούσε να εκπροσωπήσει τη Γηραιά Ήπειρο σ’ αυτόν τον κύκλο διαπραγματεύσεων και πιθανότατα συγκρούσεων. Με μία Ευρώπη που αντιμετωπίζει το φάσμα επί μέρους οικονομικών κρίσεων που μπορούν πολύ εύκολα να γενικευθούν σε μία κρίση ευρωζώνης, με απισχνασμένη την βιομηχανική της παραγωγή λόγω του ενεργειακού κόστους, με την απειλή του μεταναστευτικού, την εδραίωση της ακροδεξιάς ως ισχυρό πόλο, και, φυσικά, με δύο πολέμους ανοιχτούς, έναν με την άμεση εμπλοκή της (Ουκρανία), κι έναν έμμεσα (Μ. Ανατολή).
Δύο πρόσφατα περιστατικά είναι πιθανό να μας προδιαθέτουν για τον τρόπο που θα αντιμετωπίσει την Ευρώπη ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ- αφού υπενθυμίσουμε πως ο ίδιος ο Τραμπ και ο “τραμπισμός”, εν γένει, ουδέποτε προσέγγισε την ιδέα του φεντεραλισμού, ή, έστω, μιας Γηραιάς Ηπείρου με ενιαίο κέντρο αποφάσεων.
Πρώτο, η αμέσως μετά την σαρωτική εκλογή του, το Νοέμβριο, συνάντηση στο Μαρ-α-Λαγκο με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν. Η σχέση τους είναι γνωστή από την πρώτη θητεία του Τραμπ, ο δε Όρμπαν πολύ πρόωρα και πολύ κάθετα πήρε το μέρος του στην κούρσα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών. Η συνάντηση έχει αξία για πολλούς λόγους που τρέχουν στο παρελθόν, όταν ο εξ απορρήτων του νέου αμερικανού προέδρου (πρώτη θητεία) Στιβ Μπάνον εγκατέλειψε την Ουάσιγκτον και εγκαταστάθηκε στις Βρυξέλλες για να ενισχύσει τα αντιευρωπαϊκά και ακροδεξιά πολιτικά κόμματα.
Αυτή η σκέψη προδιαθέτει πολλούς ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα συνεχίσει να διασπά εσωτερικά την ΕΕ και να στήνει προγεφυρώματα, ως τραμπικά franchise, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Δεύτερο, η εκτός ορίων προσβλητική επίθεση του νέου εξ απορρήτων του αμερικανού προέδρου Ίλον Μασκ κατά της γερμανικής κυβέρνησης, του Όλαφ Σολτς προσωπικά, αλλά και του Γερμανού προέδρου Φραν Βάλτερ Σταϊνμάγιερ, μετά την τρομοκρατική επίθεση στο Μαγδεμβούργο. Κυρίως, όμως, η υιοθέτηση του ακροδεξιού (με νεοναζιστικό παρελθόν) AfD ως τη μοναδική σωτήρια λύση για μία “μεγάλη Γερμανία” (MAGA αλά γερμανικά). Κάποιοι, μάλλον επιπόλαια, απέδωσαν το “ενδιαφέρον” του Μασκ στο ότι στη Γερμανία βρίσκεται το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό εργοστάσιο παραγωγής των Tesla, εστιάζοντας την προσοχή τους μόνο στο ότι ο τελευταίος είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, άρα δρα κυρίως με επιχειρηματικά ελατήρια. Κακώς. Ο Μασκ είναι πρωτίστως, πλέον, ο ισχυρότερος σύμβουλος του Τραμπ, σε τέτοιο βαθμό που ενίοτε να μιλά εξ ονόματός του, ή να λέει πράγματα που δεν μπορεί (ακόμα) να πει ένας πρόεδρος των ΗΠΑ.
Παρότι ο Στιβ Μπάνον -ο οποίος έχει επιστρέψει στον ευρύτερο και ίσως περισσότερο αφανή κύκλο του Τραμπ- και ο Ίλον Μασκ βρίσκονται “στα μαχαίρια”, με τον πρώτο να κατηγορεί τον δεύτερο ότι “έχει ξεπουληθεί” στους Κινέζους, επειδή μεγάλο μέρος των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων (Tesla) βρίσκεται στην Κίνα, η επιρροή που θα έχουν και οι δύο στην πολιτική Τραμπ, σχετικά με την Ευρώπη, δεν πρέπει να υποτιμάται.
Σσσστ, η Ευρώπη κοιμάται…
Με το “ιστορικό” έλλειμμα ηγεσίας στην Ευρώπη, η κατάσταση προιωνίζεται δύσκολη. Η Γαλλία του άλλοτε ισχυρού Εμανουέλ Μακρόν παραπαίει μεταξύ της καλπάζουσας ακροδεξιάς της Λεπέν (την οποία εκτιμά δεόντως ο Τραμπ, σε τέτοιο βαθμό που δεν πρέπει να μας εκπλήξει η επόμενη “προώθηση” μέσω Μασκ να αφορά την “Εθνική Συσπείρωση”) και της καταρρέουσας οικονομίας, η Γερμανία οδηγείται, από την άλλη, σε πρόωρες εκλογές. Είναι αμφίβολο εάν η επικράτηση του CDU και ο σχηματισμός, είτε κυβέρνησης “μεγάλου συνασπισμού” (με το SPD), είτε “Τζαμάϊκα” (με Πράσινους και Φιλελεύθερους, εφόσον -μάλλον δύσκολο- κατορθώσουν να εκπροσωπηθούν με ποσοστό άνω του 5% στην Μπούντεσταγκ-, θα επιλύσει προβλήματα ή θα τα ανακυκλώσει, δίνοντας ώθηση στο AfD. Η Τζόρτζια Μελόνι αναδεικνύεται σε πολύ ισχυρό παράγοντα στις ευρωπαϊκές ισορροπίες, όμως, δεν είναι εύκολο να εκπροσωπήσει την Γηραιά Ήπειρο έναντι της Ουάσιγκτον μία πρωθυπουργός του ευρωπαϊκού νότου, από μία χώρα, μάλιστα, με μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Στις Βρυξέλλες, είναι επίσης δύσκολο η Οϋρσουλα φον ντερ Λάϊεν να υπερβεί τις εσωτερικές έριδες και να αποκτήσει ευρύτερο ρόλο, ενώ ίσως το μόνο πρόσωπο στο οποίο συγκλίνουν αρκετοί ευρωπαίοι ηγέτες είναι ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Αντόνιο Κόστα.
Μπορεί κάποιος απ΄ αυτούς, ή όλοι μαζί, να βρίσκονται στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής στις συνομιλίες με τον Ντόναλντ Τραμπ;
Σε πρόσφατη ανάλυση το ινστιτούτο Chatham House, επισημαίνει κάτι ενδιαφέρον προς επίρρωση των παραπάνω:
“Ο αυξανόμενος αριθμός Ευρωπαίων συμμάχων του Τραμπ και η αύξηση του ανελευθερισμού και του λαϊκισμού είναι ίσως η πιο ανησυχητική εξέλιξη για την Ευρώπη. Το 2016, ορισμένοι από τους ομολόγους του Τραμπ στην Ευρώπη ήταν η Angela Merkel στη Γερμανία, ο Emmanuel Macron στη Γαλλία, ο Mark Rutte στην Ολλανδία και ο Giuseppe Conte στην Ιταλία. Ανεξάρτητα από το πολιτικό αποτύπωμά τους, ήταν μετριοπαθείς.
Η εικόνα είναι πολύ διαφορετική σήμερα. Τα αντιπολεμικά εξτρεμιστικά κόμματα Εναλλακτική για τη Γερμανία και η Συμμαχία Sahra Wagenknecht βρίσκονται σε άνοδο στη Γερμανία. Στη Γαλλία, η φιλορωσική Marine le Pen κατάφερε να μειώσει τη στήριξη προς την Ουκρανία από 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε 2 ευρώδισεκατομμύριοστο σχέδιο προϋπολογισμού της Γαλλίας. Στην Ολλανδία, το ακροδεξιό Κόμμα Ελευθερίας είναι ο μεγαλύτερος εταίρος συνασπισμού. Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Μελόνι προέρχεται από νεοφασιστικό κόμμα. Το λαϊκιστικό και ανελεύθερο κήρυγμα του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν επαναλαμβάνεται σε όλη την Ευρώπη.
Εν τω μεταξύ, στην Πολωνία, ο μετριοπαθής πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, αντιμετωπίζει τις δυσκολίες να αντιστρέψει τη ζημιά που προκάλεσε η προηγούμενη λαϊκιστική κυβέρνηση.
Και καταλήγει:
Η διατλαντική σύνδεση μεταξύ λαϊκιστών, ανελεύθερων ηγετών θα πρέπει να προκαλεί ανησυχία. Ο Τραμπ δεν είναι πλέον απομονωμένος στην Ευρώπη, συγκεντρώνει γρήγορα συμμάχους μεταξύ των αρχηγών ευρωπαϊκών κρατών. Αυτοί οι ηγέτες συμφωνούν σχετικά με την αντιληπτή υπαρξιακή απειλή που συνιστά η μετανάστευση, την ανάγκη για τις αποκαλούμενες «παραδοσιακές οικογενειακές αξίες» και τον «αντι-ξύπνιο». Αλλά πέρα από αυτό, μοιράζονται και θέλουν να προωθήσουν μια ανελεύθερη άποψη για τον κόσμο, με προεκτάσεις από την ασφάλεια και το παγκόσμιο εμπόριο στα ανθρώπινα δικαιώματα – και να απειλούν άμεσα το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Η ύστατη ώρα
Η ΕΕ, από την άλλη, αναζητά προσώρας επί ματαίω (;), τον δρόμο της. Οι εκθέσεις του Μάριο Ντράγκι και το Ενρίκο Λέττα είναι, αναμφίβολα, οδηγός, όμως παραμένουν ως ένα “βιβλίο ευχών”, η δε στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης ειναι το μεγάλο ζητούμενο, θα αργήσει, όμως, να εφαρμοστεί και να αποδώσει. Στην Ουκρανία, πρωτίστως, θα δοκιμαστούν πολλά για την ευρωπαϊκή ηγεσία, ιδιαίτερα εάν ο Τραμπ θέσει σε εφαρμογή τον σχεδιασμό για μακρές διαπραγματεύσεις ειρήνευσης που, όμως, είναι πιθανό να παραδώσουν στη Ρωσία εδάφη, τα οποία οι Ευρωπαίοι υπερασπίζονται με πολυδάπανους εξοπλισμούς που τροφοδοτούν τον Ζελένσκι.
Ένα είναι βέβαιο: στη νέα εποχή Τραμπ, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να αποκτήσει πολιτική και γεωπολιτική οντότητα, ως ύστατη προσπάθεια επιβίωσης, είναι, όμως, πιθανό να καταρρεύσει ακόμα περισσότερο…
SiteDesign