Τα πέντε πιο σημαντικά γεγονότα που απασχόλησαν τον κόσμο το 2024

Το 2024 ήταν μια δύσκολη χρονιά στην παγκόσμια σκηνή, καθώς οι δυνάμεις της αταξίας έγιναν ισχυρότερες. Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός αυξήθηκε, ενώ οι εν εξελίξει πόλεμοι συνεχίστηκαν σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία, ενώ ένας εμφύλιος πόλεμος εισήλθε στο δεύτερο έτος του στο Σουδάν. Ορισμένα από τα πιο σημαντικά και ισχυρά έθνη του κόσμου πήγαν σε εκλογές και δύο αυταρχικοί κυβερνήτες ανατράπηκαν δραματικά. Πολλά μέρη του κόσμου υπέστησαν φυσικές καταστροφές πρωτοφανούς κλίμακας ενώ η Τεχνητή Νοημοσύνη απασχόλησε όχι μόνο τους επιστήμονες αλλά και τις κυβερνήσεις. Η μόνη σύντομη ανάπαυλα από μια χρονιά με περισσότερα βήματα προς τα πίσω παρά προς τα εμπρός ήρθε με τους Θερινούς Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2024 στο Παρίσι, την πιο όμορφη πόλη του κόσμου.

Στα τόσα πολλά γεγονότα που απασχόλησαν όχι μόνο τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και τα τηλεοπτικά δίκτυα επιλέξαμε τα πέντε πιο σημαντικά σε παγκόσμιο επίπεδο και είναι τα εξής:  

Ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίζει τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ

Αναμφισβήτητα η νίκη του Ρεπουμπλικάνου Ντόναλντ Τραμπ επί της υποψήφιας των Δημοκρατικών Κάμαλα Χάρις το 2024 θα μείνει στην ιστορία ως η μεγαλύτερη πολιτική επιστροφή στην ιστορία των ΗΠΑ, δημιουργώντας αναταραχή στις δυο ακτές του Ατλαντικού.

• Στον απόηχο της εξέγερσης της 6ης Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο, για την οποία ακόμη και ανώτερα μέλη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος δήλωσαν ότι ήταν «ηθικά υπεύθυνος», φαινόταν ότι ο πολιτικός επικήδειος του Τραμπ είχε υπογραφεί. Όμως η μοναδική απήχηση του στους ψηφοφόρους της ρεπουμπλικανικής βάσης, η δυσαρέσκεια των πολιτών για την οικονομία και την παράνομη μετανάστευση καθώς και οι δυο απόπειρες δολοφονίας εναντίον του Τραμπ αλλά και τα χαμηλά ποσοστά δημοτικότητας του Τζο Μπάιντεν, τον εγκατέστησαν στην εξουσία για μια δεύτερη τετραετή θητεία στο Λευκό Οίκο.

Μια επανάληψη των εκλογών του 2020 που φαινόταν πιθανή την άνοιξη του 2024 δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Ο Μπάιντεν εγκατέλειψε την κούρσα τον Ιούλιο μετά από ένα καταστροφικό ντιμπέιτ που επιβεβαίωσε τις αμφιβολίες που είχαν πολλοί ότι ήταν ακατάλληλος για άλλα τέσσερα χρόνια στο αξίωμα. Οι Δημοκρατικοί συσπειρώθηκαν γύρω από τη Χάρις ως την προεδρική τους υποψήφια και θεωρήθηκε ευρέως ότι νίκησε τον Τραμπ στο ένα προεδρικό ντιμπέιτ.

Ωστόσο, αυτό δεν μεταφράστηκε σε νίκη την ημέρα των εκλογών. Αντιθέτως, ο Τραμπ διεκδίκησε και κέρδισε μια «πρωτοφανή και ισχυρή εντολή». Οι Ρεπουμπλικάνοι κέρδισαν τον έλεγχο του Κογκρέσου, αλλά η διαφορά τους στη Βουλή των Αντιπροσώπων είναι η μικρότερη στην ιστορία των ΗΠΑ. Κάτι που ο Τραμπ ανακάλυψε σε μια μάχη για τις κυβερνητικές δαπάνες την περασμένη εβδομάδα, πως οι Ρεπουμπλικάνοι της Βουλής των Αντιπροσώπων δεν θα ακολουθούν πάντα τις αποφάσεις του.

• Πάντως η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο θα αποδείξει το αξίωμα ότι ενώ η εξωτερική πολιτική σπάνια έχει σημασία για τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές έχουν μεγάλη σημασία για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Το ερώτημα τώρα είναι πόσο και πόσο γρήγορα θα αλλάξει τα πράγματα ο Τραμπ. 

Η άνοδος του άξονα των απολυταρχιών

Η επιστροφή του γεωπολιτικού ανταγωνισμού είναι εμφανής στην αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ της Κίνας, της Ρωσίας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας. Η συνεργασία τους έχει ονομαστεί άξονας των απολυταρχιών, άξονας της αναταραχής και κουαρτέτο του χάους, μεταξύ άλλων.

• Η ευθυγράμμιση υπολείπεται κατά πολύ μιας συμμαχίας και είναι αμφισβητήσιμο αν ο «άξονας» είναι η καλύτερη περιγραφή. Παρ’ όλα αυτά, οι δεσμοί μεταξύ των τεσσάρων βαθαίνουν. Το Ιράν έχει πουλήσει στη Ρωσία χιλιάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη, η Βόρεια Κορέα έχει προμηθεύσει τη Ρωσία με εκατομμύρια βλήματα πυροβολικού και η Κίνα έχει βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της ρωσικής αμυντικής βιομηχανικής βάσης.

Αυτό το καλοκαίρι ο Πούτιν επισκέφθηκε την Πιονγκγιάνγκ -την πρώτη του επίσκεψη μετά από είκοσι τέσσερα χρόνια- για να υπογράψει μια συνολική συνθήκη στρατηγικής εταιρικής σχέσης. Η Βόρεια Κορέα στέλνει τώρα στρατεύματα για να πολεμήσει εναντίον της Ουκρανίας.

Η Κίνα και η Ρωσία έχουν αυξήσει τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις τους, οι οποίες περιελάμβαναν την πτήση βομβαρδιστικών στη Ζώνη Αναγνώρισης Αεράμυνας της Αλάσκας αυτό το καλοκαίρι. Η Ρωσία με τη σειρά της παρέχει εξαιρετικά ευαίσθητη στρατιωτική, διαστημική και επιτηρητική τεχνολογία και στις τρεις χώρες.

• Το ερώτημα είναι αν αυτές οι εξελίξεις αντανακλούν έναν προσωρινό ευκαιριακό γάμο ή την αρχή ενός πιο ανθεκτικού γεωπολιτικού μπλοκ. Οι τέσσερις χώρες έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα και κανένα κοινό όραμα για τον κόσμο που ελπίζουν να δημιουργήσουν.

Αλλά συμφωνούν σε ένα πράγμα, θέλουν να μειώσουν τη δύναμη των ΗΠΑ στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους είναι πώς να ανταποκριθούν. Μια σκληρή προσέγγιση θα μπορούσε να δημιουργήσει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, ενώ η υποβάθμιση της απειλής θα μπορούσε να επιτρέψει την αύξησή της.

Η Ρωσία περνά στην αντεπίθεση στην Ουκρανία

Τον τρίτο χρόνο του πολέμου στην Ουκρανία μετά την ρωσική εισβολή, το μομέντουμ μετατοπίστηκε προς τη Ρωσία. Από τον Ιούλιο, οι ρωσικές δυνάμεις απώθησαν τα ουκρανικά στρατεύματα κατά μήκος του μετώπου στην ανατολική Ουκρανία. Τα εδάφη που κέρδισε η Ρωσία με τη στρατηγική της κρεατομηχανής είχαν υψηλό τίμημα.

Το Κίεβο επιτέθηκε πέρα από τα βόρεια σύνορά του τον Αύγουστο για να καταλάβει εδάφη στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας. Η κίνηση αυτή αποσκοπούσε στο να αναγκάσει τη Μόσχα να μεταφέρει στρατεύματα μακριά από τις μαχόμενες ουκρανικές δυνάμεις στην ανατολική Ουκρανία. Ωστόσο, η Ρωσία δεν τσίμπησε. Αντ’ αυτού εξασφάλισε περίπου 10.000 στρατιώτες της Βόρειας Κορέας για να πολεμήσουν στο Κουρσκ.

Στις αρχές Δεκεμβρίου, οι ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες δολοφόνησαν έναν ανώτερο Ρώσο στρατηγό με βόμβα που είχε τοποθετηθεί έξω από το κτίριο του διαμερίσματός του στη Μόσχα, με κίνδυνο να προκαλέσουν ρωσική κλιμάκωση.

• Οι Ουκρανοί συνέχισαν να παραπονιούνται ότι η Δύση αργούσε να τους παράσχει προηγμένα όπλα. Η Ουάσινγκτον ανέτρεψε την πάγια πολιτική της τον Νοέμβριο, επιτρέποντας στο Κίεβο να χρησιμοποιήσει αμερικανικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς εναντίον της Ρωσίας.

Καθώς ξεκινά το 2025, το ερώτημα είναι αν η Ρωσία και η Ουκρανία μπορούν να συνεχίσουν τον εξαντλητικό πόλεμο φθοράς τους. Η Ρωσία έχει ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα σε άνδρες και υλικό- ωστόσο, η οικονομία της παραπαίει.

Εν τω μεταξύ, ο ουκρανικός στρατός έχει φτάσει στο χείλος του γκρεμού και η δυτική υποστήριξη μπορεί να κλονιστεί, ιδιαίτερα μετά την εκλογή του Τραμπ που έχει δεσμευθεί να σταματήσει τον πόλεμο. Πάντως οι εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός με διαπραγμάτευση έχουν αυξηθεί. Ωστόσο, οι όροι του Βλαντιμίρ Πούτιν για οποιαδήποτε συμφωνία φαίνεται να είναι η συνθηκολόγηση της Ουκρανίας.

Αναταραχή στη Μέση Ανατολή

Τα γεγονότα που προκλήθηκαν μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023 είχαν αντίκτυπο στη Μέση Ανατολή και το 2024. Το Ισραήλ συνέχισε τον πόλεμό του στη Γάζα. Ο αριθμός των νεκρών ξεπερνά πλέον τις 45.000 και η βόρεια Γάζα βρίσκεται στα πρόθυρα λιμού.

• Το Ισραήλ σημείωσε πολυάριθμες τακτικές νίκες, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας του ηγέτη της Χαμάς και εγκεφάλου της 7ης Οκτωβρίου Γαχία Σινουάρ. Όμως ο στρατηγικός του στόχος -η εξόντωση της Χαμάς- παρέμεινε άπιαστος.

Τον Απρίλιο, το Ισραήλ βομβάρδισε αυτό που το Ιράν δήλωσε ότι ήταν το προξενείο του στη Δαμασκό, γεγονός που οδήγησε σε μια πρωτοφανή ιρανική επίθεση με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη κατά του Ισραήλ. Το Ισραήλ απέκρουσε την επίθεση με τη βοήθεια των ΗΠΑ και της Δύσης. Το Ισραήλ απάντησε με περιορισμένες αεροπορικές επιδρομές στην αεράμυνα του Ιράν.

Τον Ιούλιο, το Ισραήλ δολοφόνησε έναν ανώτερο ηγέτη της Χαμάς, ενώ βρισκόταν στην Τεχεράνη για να παρακολουθήσει την ορκωμοσία του νέου Ιρανού προέδρου. Δύο μήνες αργότερα, το Ιράν ανταπέδωσε με άλλη μια πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ. Και αυτή, επίσης, ηττήθηκε σε μεγάλο βαθμό. Οι αεροπορικές επιδρομές αντιποίνων του Ισραήλ στα τέλη Οκτωβρίου ακρωτηρίασαν την παραγωγή πυραύλων του Ιράν και αποδεκάτισαν την αεράμυνά του.

• Στα μέσα Σεπτεμβρίου, το Ισραήλ τιμώρησε τη Χεζμπολάχ για τις επιθέσεις με πυραύλους και ρουκέτες εναντίον του βόρειου Ισραήλ με μια μυστική επιχείρηση που χρησιμοποίησε εκρηκτικούς βομβητές για να σκοτώσει δεκάδες πράκτορες της Χεζμπολάχ.

Δύο εβδομάδες αργότερα, μια ισραηλινή αεροπορική επιδρομή σκότωσε τον μακροχρόνιο ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα. Οι ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις εισέβαλαν στη συνέχεια στο νότιο Λίβανο, απωθώντας τις δυνάμεις της Χεζμπολάχ.

Η αποδυνάμωση της Χαμάς και της Χεζμπολάχ δημιούργησε ένα άνοιγμα για τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις στη Συρία να ανατρέψουν την κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ τον Δεκέμβριο, γεγονός που απομόνωσε περαιτέρω το Ιράν στην περιοχή. Το ερώτημα τώρα είναι αν αυτά τα γεγονότα έθεσαν τις βάσεις για μια μελλοντική ειρήνη ή έσπειραν τους σπόρους για ακόμη μεγαλύτερη αναταραχή. 

Η τιμωρία των πολιτικών κομμάτων

Τα συστημικά κόμματα που αντιμετωπίζουν τους ψηφοφόρους το 2025 πρέπει να είναι ανήσυχα. Το 2024 ξεκίνησε ως η μητέρα όλων των εκλογικών ετών. Περίπου ογδόντα χώρες που αντιπροσώπευαν τέσσερα δισεκατομμύρια ανθρώπους διεξήγαγαν είτε εθνικές, είτε πολιτειακές, είτε τοπικές εκλογές με τους ψηφοφόρους σε όλο τον κόσμο να τιμωρούν τους πολιτικούς που βρίσκονταν στην εξουσία.

Τα επί μακρόν κυρίαρχα κόμματα στην Ινδία, την Ιαπωνία, τη Νότια Αφρική και αλλού πήγαν στις εκλογές ελπίζοντας να ενισχύσουν τη δύναμή τους- αντίθετα, έχασαν έδρες και βρέθηκαν σε κυβερνήσεις συνασπισμού.

• Στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ψηφοφόροι έστειλαν τα κατεστημένα κόμματα στα τσακίδια. Η απόφαση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές, αφού τα δεξιά κόμματα τα πήγαν καλά στις ευρωπαϊκές βουλευτικές εκλογές, γύρισε μπούμερανγκ και μπορεί να του κοστίσει την προεδρία, ενώ ο κυβερνητικός συνασπισμός της Γερμανίας κατέρρευσε αφού τα κόμματα που τον αποτελούσαν είχαν κακή επίδοση στις εκλογές των κρατιδίων τον Σεπτέμβριο.

Στη Ρουμανία εξέλεξαν πρόεδρο έναν άγνωστο ακροδεξιό, στην Γεωργία έναν πρώην επαγγελματία ποδοσφαιριστή, στην Βουλγαρία συνεχίζεται η πολιτική κρίση με τις όγδοες πρόωρες εκλογές να έρχονται μέσα στο 2025. Εν τω μεταξύ η ακροδεξιά συνεχίζει να κερδίζει ποσοστά σε όλες τις χώρες της υφηλίου.    

• Τι ευθύνεται για την παγκόσμια διάθεση κατά του κατεστημένου; Η δυσαρέσκεια για την κατάσταση της οικονομίας φαίνεται να είναι το κοινό στοιχείο. Το Pew Research Centre διαπίστωσε σε δημοσκοπήσεις του σε τριάντα τέσσερις χώρες ότι περίπου δύο στους τρεις ψηφοφόρους ήταν δυσαρεστημένοι με την κατάσταση της οικονομίας της χώρας τους. Οι υφιστάμενοι πολιτικοί μάλλον δεν διόρθωναν τα πράγματα, οπότε ήρθε η ώρα να δοθεί σε κάποιον άλλον μια ευκαιρία.

Αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επίσης μια ευρύτερη απογοήτευση από τη δημοκρατική πολιτική και μια επιθυμία για ισχυρούς ηγέτες που θα τα βάλουν με τις πολιτικές ελίτ. Το ερώτημα είναι, πώς θα τα πάει η δημοκρατία αν το πρόβλημα δεν είναι οι ηγέτες της, αλλά η δυσεπίλυτη κατάσταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν;

Με αυτές τις σκέψεις καλή και ειρηνική χρονιά!!!