2025: Η δυναμική επιστροφή της πυρηνικής ενέργειας και τα ελληνικά σχέδια

Καθώς πλησιάζει η ημερομηνία ορκωμοσίας του εκλεγμένου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ (20/01/25), οι διεθνείς αγορές ενέργειας έχουν ήδη αρχίσει να προσαρμόζονται στις προσδοκώμενες οικονομικές και ενεργειακές πολιτικές της νέας κυβέρνησης. Το επικείμενο κυβερνητικό επιτελείο φαίνεται διατεθειμένο να υποστηρίξει ενεργά τις βιομηχανίες πετρελαίου, φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας, ενώ παράλληλα προσανατολίζεται σε μια αναθεώρηση των πολιτικών που αφορούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η στροφή αυτή υπαγορεύεται, εν μέρει, από τις διεθνείς τάσεις που δίνουν έμφαση στην ενεργειακή ασφάλεια και αξιοπιστία, ως αντίβαρο στις επιπτώσεις ενός ενδεχόμενου εμπορικού πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας.

Σε αυτό το πλαίσιο, τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι μεγάλες επιχειρήσεις αναζητούν στρατηγικές για την εξασφάλιση μεγαλύτερων ποσοτήτων φθηνής και αξιόπιστης ενέργειας, με δεδομένη τη ραγδαία αυξανόμενη κατανάλωση που απαιτείται για εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης και άλλες αναπτυξιακές οικονομικές δραστηριότητες.

Αρχικές εκτιμήσεις προέβλεπαν ότι το ποσοστό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα θα έφτανε το 50% έως το 2030. Ωστόσο, οι ενεργειακές πολιτικές που αναμένεται να υιοθετήσει η νέα κυβέρνηση υπό τον Τραμπ ενδέχεται να ανατρέψουν αυτήν την πρόβλεψη. Οι προεκλογικές δεσμεύσεις του Τραμπ έχουν ήδη δημιουργήσει κλίμα αβεβαιότητας γύρω από τους στόχους της πράσινης μετάβασης στις ΗΠΑ.

Παράλληλα, η ομάδα του Τραμπ έχει ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή της να άρει το “μπλόκο” που είχε επιβάλει η κυβέρνηση Μπάιντεν στις άδειες εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και να επιταχύνει τις διαδικασίες αδειοδότησης για γεωτρήσεις σε ομοσπονδιακές εκτάσεις. Αυτές οι αποφάσεις αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στην αμερικανική, αλλά και στη διεθνή ενεργειακή αγορά.

Η Ευρώπη στρέφεται στην πυρηνική ενέργεια

• Τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν πληγεί από τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο και επανεξετάζουν ως λύση την πυρηνική ενέργεια. Η Ουγγαρία, κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσθέτει δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες VVER -ρωσικής κατασκευής– στην παραγωγή ενέργειας.

Η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Πολωνία, η Φινλανδία και άλλες χώρες επίσης στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην πυρηνική ενέργεια. Εκτός Ευρώπης, η Ινδονησία βρίσκεται σε διαβουλεύσεις και με τη Ρωσία και με τις Ηνωμένες Πολιτείες για μια συμφωνία απόκτησης πυρηνικής τεχνολογίας προκειμένου να αφήσει πίσω της τον άνθρακα.

Η Ινδία τριπλασιάζει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας

• Η Ινδία, μία από τις χώρες με τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο, ανακοίνωσε πως σκοπεύει να τριπλασιάσει τη δική της παραγωγή πυρηνικής ενέργειας μέχρι το 2030. Οι ΗΠΑ μπορεί να αρπάξουν την ευκαιρία και να αποκτήσουν μερίδιο στην ινδική αγορά ενέργειας επενδύοντας και υποστηρίζοντας τις πυρηνικές υποδομές.

Στην Ινδία, ο νόμος περί ατομικής ενέργειας του 1962 απαγορεύει τη λειτουργία πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας που δεν ανήκουν στην κυβέρνηση. Ωστόσο, η πίεση για αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανάγκασε την ινδική κυβέρνηση -νωρίτερα εντός του 2024- να θέσει στο τραπέζι το ενδεχόμενο συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Η Κίνα θα παράγει περισσότερη πυρηνική ενέργεια απ’ ότι Γαλλία και ΗΠΑ μαζί

• Επιπλέον η Κίνα βλέπει την πυρηνική ενέργεια ως μια ώθηση προς τα εμπρός μετά τα απογοητευτικά κέρδη από την αγορά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που ήρθαν να προστεθούν στη μείωση των εξαγωγών ηλιακών πάνελ και ηλεκτρικών οχημάτων. Μέχρι το 2030, η Κίνα πρόκειται να παράγει περισσότερη πυρηνική ενέργεια από ό,τι οι δύο σημερινές ηγέτιδες δυνάμεις -Γαλλία και ΗΠΑ- μαζί.

Αυτό θα το πετύχει αμφισβητώντας την κυριαρχία της Ρωσίας στις αλυσίδες εφοδιασμού μη στρατιωτικών πυρηνικών προϊόντων και ενισχύοντας τους πολιτικούς της δεσμούς με κράτη που παράγουν ουράνιο, όπως το Καζακστάν, η Ναμίμπια και η Αυστραλία. Έως τον Απρίλιο του 2024, 23 πυρηνικοί σταθμοί ήταν υπό κατασκευή στην Κίνα. Στον αντίποδα, οι ΗΠΑ έχουν κατασκευάσει μόλις ένα νέο πυρηνικό εργοστάσιο εδώ και 30 χρόνια.

Η γενική τάση για το 2025

• Η γενική τάση για το 2025 είναι ότι πολλά κράτη παρατηρούν την επίμονη αναποτελεσματικότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στις ταχέως αυξανόμενες ανάγκες για περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι υψηλές τιμές ενέργειας και η αποσύνδεση από τις ρωσικές προμήθειες επιδεινώνει τα προβλήματα αυτά.

Μέχρις ότου η τεχνολογία αποθήκευσης μπαταριών γίνει αρκετά φθηνή και μπορεί να αναπτυχθεί παράλληλα με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ηλιακή και η αιολική ενέργεια δεν θα μπορούν να καλύψουν την υψηλή ζήτηση ενέργειας όταν ο ήλιος δεν λάμπει και ο άνεμος δεν φυσά, εκτός ίσως από συγκεκριμένες τοποθεσίες όπου οι καιρικές συνθήκες είναι σχεδόν σταθερές.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα με μια μαζική αύξηση της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ σε όλο τον κόσμο τα κράτη ψάχνουν τρόπους να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες με πυρηνικούς αντιδραστήρες.

Καθώς η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια αυξάνεται σε όλους τους τομείς και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αδυνατούν να παρέχουν το βασικό φορτίο, η στροφή προς την ενεργειακή ασφάλεια είναι η λογική απάντηση, καθώς όλο και περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια απαιτείται για τη διατήρηση της εθνικής ασφάλειας, της έρευνας αιχμής και της οικονομικής ανάπτυξης.

Στον “χορό” της πυρηνικής ενέργειας και η Ελλάδα – Προσανατολίζεται προς τους αντιδραστήρες “τσέπης”

Μικρότερα κράτη ενδιαφέρονται πλέον για τους Μικρούς Αρθρωτούς Αντιδραστήρες (SMRs), κάποιοι τους ονομάζουν και αντιδραστήρες “τσέπης”. Συνθήκη που ανοίγει μια νέα οδό για την οικονομική διπλωματία και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των αναδυόμενων χωρών και των κρατών με πιο προηγμένη πυρηνική τεχνογνωσία. Στην τεχνολογία αυτή προσανατολίζεται και η Ελλάδα.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας σε δύο εκδηλώσεις – μία του Bloomberg και μία του GenAI Summit – έβαλε και την Ελλάδα στο «κάδρο» της πυρηνικής ενέργειας, παρότι η χώρα μας, όπως είπε, δεν έχει καμία εμπλοκή με το θέμα. «Δεν έχουμε υπόβαθρο πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα, αλλά σίγουρα θα μας ενδιέφερε να ακολουθήσουμε αυτή την τεχνολογία και να δούμε πού μπορεί να μας οδηγήσει. Έχουμε νησιά, για παράδειγμα, που χρειάζονται αποκεντρωμένα συστήματα. Δεν είναι απαραίτητο ότι όλα αυτά θα είναι πάντα ή μπορούν να είναι διασυνδεδεμένα (σ.σ. με το εθνικό σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας)», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, η πυρηνική ενέργεια θα αποτελέσει μέρος του ενεργειακού μείγματος, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για μια πράσινη τεχνολογία. «Το να αποκλείουμε μια τεχνολογία απλώς και μόνο επειδή υπάρχουν άλλες πτυχές που δεν μας αρέσουν, δεν μου φαίνεται ότι είναι ο σωστός τρόπος να προχωρήσουμε», τόνισε. Όπως είπε « έχω υποστηρίξει ότι όταν μιλάμε για τη μείωση των εκπομπών ρύπων πρέπει να είμαστε τεχνολογικά αγνωστικιστές, επομένως, δεν θα πρέπει να λέμε “αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε απαραίτητα”».

Αναφέρθηκε μάλιστα και στις μεγάλες επενδύσεις στη συγκεκριμένη τεχνολογία που πιθανόν σε πέντε χρόνια θα είναι γνωστά πολύ περισσότερα. «Δεν θέλω να βάλουμε όλα τα αυγά μας σε ένα καλάθι και να συνειδητοποιήσουμε ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει μια άλλη τεχνολογία που θα έχει αναπτυχθεί», τόνισε, επισημαίνοντας ότι οι εξελίξεις με τους SMR τον ενδιαφέρουν πολύ.

Γιατί φαίνεται πως επιλέγονται οι αντιδραστήρες τσέπης – Τα πλεονεκτήματα

• Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMR) έρχονται να δώσουν τη λύση, καθώς είναι ασφαλέστεροι, φθηνότεροι, ταχύτεροι και ευκολότεροι στην κατασκευή απ’ ό,τι οι εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας. Ακριβώς επειδή είναι μικροί, μπορούν να μεταφερθούν και να εγκατασταθούν σε απομακρυσμένα περιβάλλοντα, όπου συνήθως βρίσκονται ενεργοβόρες βιομηχανίες.

Τα πλεονεκτήματα των πυρηνικών “τσέπης”, όπως αλλιώς λέγονται, είναι σημαντικά, για αυτό και προωθούνται εντόνως και επίσημα από την Ε.Ε. Σύμφωνα με την τελευταία, λόγω του μικρού μεγέθους τους μπορούν πιο εύκολα οι χειριστές να σβήσουν αυτές τις μονάδες, ενώ ταυτόχρονα τα συστήματα ασφαλείας που διαθέτουν λειτουργούν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα αποσυνδέοντας ουσιαστικά σε περίπτωση ατυχήματος κρίσιμα μέρη του εξοπλισμού. Μπορούν, επίσης, να αντικαταστήσουν μονάδες που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα και να ενσωματωθούν σε ενεργειακούς κόμβους συνδυαστικά με ΑΠΕ και υδρογόνο.

• Η Ελλάδα έχει δείξει το ενδιαφέρον της για συμμετοχή σε ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα για την επόμενη γενιά μικρών αρθρωτών πυρηνικών αντιδραστήρων και παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της τεχνολογίας.

Πάντως, ο πρόεδρος της ΔΕΗ, Γιώργος Στάσσης, είχε προβλέψει πως οι μικροί πυρηνικοί αντιδραστήρες θα παίξουν κομβικό ρόλο στο ηλεκτρικό σύστημα του μέλλοντος. Τον δρόμο, άνοιξε, πρόσφατα, λοιπόν, ο πρωθυπουργός αλλά η έρευνα και η ανάπτυξη σε αυτήν την τεχνολογία έχει ακόμη μέλλον, καθώς μέχρι να βγουν τα πρώτα συμπεράσματα και να μπορέσουν να αξιοποιηθούν, ώστε να χτιστούν τέτοιες ευέλικτες μονάδες, χρειάζεται αρκετός καιρός ακόμη.

Σήμερα, υπάρχουν περισσότερα από 80 σχέδια SMR σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης σε 18 χώρες. ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, Ιαπωνία και Νότια Κορέα αναπτύσσουν ενεργά τα δικά τους σχέδια. Τα «πρωτεία», έχουν, όμως, η Ρωσία και η Κίνα καθώς συνέδεσαν τα πρώτα SMR στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας το 2019 και το 2021, αντίστοιχα.

Ποιοι κατασκευάζουν τους αντιδραστήρες “τσέπης”

Στις 15/11/24 η Laurentis Energy Partners του Καναδά υπέγραψε συμφωνία με την Orlen Synthos Green Energy για την υποστήριξη της προετοιμασίας ανάπτυξης του μικρού αρθρωτού αντιδραστήρα BWRX-300 της GE Hitachi Nuclear Energy στην Πολωνία. Παράλληλα, στη Βρετανία τέσσερις εταιρείες προκρίθηκαν στη διαδικασία επιλογής μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMR): η GE Hitachi, η Holtec, η Rolls-Royce SMR και η Westinghouse.

Στο τραπέζι και ο αντιδραστήρας Κοζλοντούι της Βουλγαρίας

• Το Κοζλοντούι είναι ο μοναδικός πυρηνικός σταθμός της Βουλγαρίας, με εγκατεστημένη ισχύ 2.000 MW. Το 2022, η χώρα αποφάσισε να εγκαταλείψει το έργο του πυρηνικού εργοστασίου Μπέλενε και να κατασκευάσει περισσότερους αντιδραστήρες στο Κοζλοντούι. Σκοπός είναι το έργο να τεθεί σε πλήρη λειτουργία έως το 2035. 

Στο ελληνικό τραπέζι έχει πέσει, λοιπόν, η μετοχική είσοδος της Ελλάδας στον πυρηνικό αυτόν αντιδραστήρα. «Υπάρχει ενδιαφέρον από Ελλάδα, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία πιθανώς. Πρέπει όμως να αποφασίσουν τι προτιμούν –όπως κι εμείς, τι είναι πιο κερδοφόρο για εμάς– αν μπουν στο έργο ως επενδυτές ή να είναι με σταθερές συμβάσεις για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Από ότι ακούω φαίνεται ότι προτιμούν τη δεύτερη επιλογή, αλλά η συζήτηση είναι ανοιχτή», είχε δηλώσει ο Βούλγαρος πρωθυπουργός.

• Εναλλακτική επιλογή θα ήταν, επίσης, μια 20ετής συμφωνία αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας: να συνάψει, δηλαδή, η Ελλάδα μια μακροπρόθεσμη συμφωνία με τον πυρηνικό σταθμό, ένα διμερές συμβόλαιο (PPA), σε ανταγωνιστικές τιμές, προκειμένου να αγοράζουμε μέρος από την πρόσθετη παραγωγή. Βέβαια, η συνεργασία με τη Βουλγαρία είναι ακόμη σε επίπεδο παρασκηνιακών συζητήσεων, χωρίς κάποια επίσημη εξέλιξη. Προς ώρας, παραμένουμε στη φάση των σχετικών συζητήσεων και δεν υπάρχουν σκέψεις για παρόμοια επένδυση στη χώρα μας. 

Το επιτυχημένο παράδειγμα της Γαλλίας

• Οι προασπιστές της πυρηνικής ενέργειας εξακολουθούν να επιμένουν πως η συμβολή των πυρηνικών είναι απαραίτητη για τη μείωση των εκπομπών καυσαερίων κατά 55% μέχρι το 2030, στόχος που έχει θέσει η ΕΕ. Τρανταχτό παράδειγμα, άλλωστε, αποτελεί η Γαλλία, της οποίας το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας το προμηθεύεται από πυρηνική ενέργεια. Η Γαλλία διαθέτει 18 εμπορικούς πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, με συνολικά 56 λειτουργικούς αντιδραστήρες.

To ενεργειακό της εμπορικό ισοζύγιο αποτελεί σημαντικό επίτευγμα, καθώς το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχει ενισχύσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας κατά 500% και αναμένεται για μια χρονιά-ρεκόρ. Οι συνολικές πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας, που προέρχεται από την πυρηνική, μόνο τους πρώτους τρεις μήνες της χρονιάς, έφτασαν τις 19.684 γιγαβατώρες. Όμως κι άλλες χώρες της Ευρώπης «τοποθετούν» την πυρηνική ενέργεια ψηλά στην πολιτική τους ατζέντα. Ιταλία, Σερβία, Τουρκία και Ρουμανία, έχουν ήδη αρχίσει «συζητήσεις».

Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί, ότι οι δυσκολίες που ανακύπτουν γύρω από τη βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας δεν είναι λίγες. Από τις καθυστερήσεις στα projects και τις υπερβάσεις στους προϋπολογισμούς, μέχρι τα τεχνικά ζητήματα, τις διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας και τους αυστηρούς κανονισμούς.

Η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πάνω στις… ράγες