Η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πάνω στις… ράγες

Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση στρέφεται προς ένα πιο πράσινο μέλλον, αλλάζει και ο τρόπος που ταξιδεύουμε. Ενώ η συζήτηση επικεντρώνεται συχνά στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις προκλήσεις της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας, δεν πρέπει να αγνοούμε έναν ακόμη πιο βιώσιμο και συλλογικό τρόπο μεταφοράς: το τρένο.

Οι σιδηροδρομικές μεταφορές δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, αλλά και ένας μοναδικός τρόπος εξερεύνησης της Ευρώπης. Το ταξίδι με τρένο προσφέρει εμπειρίες που δύσκολα ξεχνιούνται. Για παράδειγμα, δεν θα ξεχάσω ποτέ ένα ταξίδι όπου βρεθήκαμε να μοιραζόμαστε σνακ και ιστορίες με μια ομάδα ζωηρών 60χρονων Γερμανίδων σε χριστουγεννιάτικη εξόρμηση στο Βερολίνο. Οι βόλτες με τρένο είναι επίσης ένας συναρπαστικός τρόπος για να δείτε μια διαφορετική πλευρά της ευρωπαϊκής ηπείρου και πάντα υπόσχονται μια απροσδόκητη συνάντηση. Τα τρένα δεν είναι απλώς ένας τρόπος μετάβασης από τον έναν προορισμό στον άλλο – είναι ένα ταξίδι γεμάτο περιπέτειες σε ράγες.

Ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που συνεχώς αναπτύσσεται

Το σιδηροδρομικό δίκτυο της ΕΕ εκτείνεται ήδη σε περίπου 200.000 χιλιόμετρα – μια απόσταση που ισοδυναμεί με πέντε γύρους γύρω από τη Γη. Και όμως, η ανάπτυξή του συνεχίζεται με στόχο να διπλασιαστεί η κυκλοφορία των τρένων υψηλής ταχύτητας έως το 2030.
Πρόσφατα, το Ouigo λανσάρισε νέα δρομολόγια μεταξύ Βρυξελλών και Παρισιού, ενώ νέα νυχτερινά τρένα και γραμμές υψηλής ταχύτητας συνδέουν πόλεις όπως η Ζυρίχη, το Άμστερνταμ, η Πράγα και το Γκντανσκ. Παράλληλα, φιλόδοξα έργα όπως το Rail Baltica θα ενώσουν τη Βαλτική με την υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ η νέα σήραγγα Τορίνο-Λυών θα επιταχύνει τις συνδέσεις μέσω των Άλπεων.

Η επιστροφή των νυχτερινών τρένων είναι εξίσου εντυπωσιακή: από 135 δρομολόγια σήμερα, ο αριθμός τους αναμένεται να αυξηθεί, με νέες γραμμές, όπως η πρόσφατη απευθείας σύνδεση Παρισιού-Βερολίνου.

Τα τρένα συνδέουν επίσης την ΕΕ με τα υποψήφια νέα μέλη της. Η Ουκρανία, για παράδειγμα, όπου οι σιδηροδρομικές μεταφορές είναι ο πιο σημαντικός τρόπος μετακίνησης σε περιόδους πολέμου , ενσωματώνει γρήγορα το σιδηροδρομικό της σύστημα σε αυτό της ΕΕ, μετατρέποντας το πλάτος της γραμμής της από τη σοβιετική εποχή σε ευρωπαϊκά πρότυπα.

Όλα αυτά τα σχέδια και οι επενδύσεις, που ενισχύθηκαν περαιτέρω από την όρεξη μετά την Covid να βγούμε έξω και να εξερευνήσουμε, έχουν μεταφραστεί σε ρεκόρ επιβατών. Το 2023 ήταν η καλύτερη χρονιά της Ευρώπης για τους σιδηροδρόμους  , με οκτώ δισεκατομμύρια επιβάτες να διανύουν σχεδόν 430 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα σε όλη την Ένωση – σχεδόν διπλάσιο από το ιστορικό χαμηλό που καταγράφηκε το 2020, στο απόγειο της πανδημίας. Η Γερμανία έχει τον μεγαλύτερο σιδηρόδρομο της ΕΕ, ακολουθούμενη από τη Γαλλία και την Ιταλία. Ο σιδηρόδρομος, όπως φαίνεται, τα πάει καλύτερα από ποτέ. Ωστόσο, υπάρχει ένα μειονέκτημα στην ιστορία των σιδηροδρόμων της Ευρώπης: τα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων.

Το πρόβλημα των διεθνών ταξιδιών με τρένο

Παρά την ανάπτυξη, η διασυνοριακή σιδηροδρομική κυκλοφορία υστερεί σημαντικά. Μόνο το 5% των ταξιδιών με τρένο στην ΕΕ αφορά διεθνείς μετακινήσεις, ένας αριθμός που δεν έχει αυξηθεί εδώ και 25 χρόνια. Οι κύριοι λόγοι είναι οι υψηλές τιμές εισιτηρίων και η δυσκολία κράτησης.
«Οι υψηλές τιμές των εισιτηρίων αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για τους επιβάτες να επιλέξουν τον σιδηρόδρομο αντί για το αυτοκίνητο ή το αεροπλάνο», εξηγεί ο Victor Thévenet, διευθυντής σιδηροδρομικής πολιτικής στη Transport & Environment (T&E), μιας διεθνούς αναγνωρισμένης ΜΚΟ.

Για να εξηγήσει γιατί τα σιδηροδρομικά εισιτήρια είναι περίπου δύο φορές πιο ακριβά από τα αεροπορικά εισιτήρια για το ίδιο δρομολόγιο, επισημαίνει την άνιση φορολογική επιβάρυνση που βαρύνει το σιδηρόδρομο και τον ουρανό.

Οι φορολογικές ανισότητες δίνουν αθέμιτο πλεονέκτημα στις πτήσεις: τα αεροπορικά εισιτήρια απαλλάσσονται από ΦΠΑ και καύσιμα αεροσκαφών δεν φορολογούνται. Αντίθετα, οι σιδηροδρομικές εταιρείες επιβαρύνονται με υψηλά τέλη χρήσης των γραμμών, ανεβάζοντας τις τιμές.
Επιπλέον, η κράτηση διεθνών εισιτηρίων παραμένει πολύπλοκη. Οι επιβάτες αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα στην εύρεση δρομολογίων και την έκδοση ενιαίου εισιτηρίου για διαφορετικούς φορείς, ενώ οι καθυστερήσεις και οι ακυρώσεις αποτελούν συχνό φαινόμενο λόγω ανεπαρκών επενδύσεων.

Μια πιο πράσινη μετακίνηση

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει κανονισμό για ένα ενιαίο ψηφιακό σύστημα κρατήσεων και εισιτηρίων, που θα διευκολύνει τα διεθνή ταξίδια και θα διασφαλίζει τα δικαιώματα των επιβατών. Παράλληλα, εξετάζεται η φορολόγηση των μεταφορών ώστε να ευνοηθούν οι πιο βιώσιμες επιλογές.
Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέθεσε στον Απόστολο Τζιτζικώστα, τον νέο Επίτροπο Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού, να ολοκληρώσει μια πολυαναμενόμενη πρόταση για έναν Κανονισμό Ενιαίας Ψηφιακής Κράτησης και Εισιτηρίων. Αυτό θα βοηθήσει τους Ευρωπαίους να οργανώσουν τα διεθνή τους σιδηροδρομικά ταξίδια με ένα μόνο εισιτήριο σε μία ενιαία πλατφόρμα, ενώ παράλληλα θα προστατεύονται τα δικαιώματα των επιβατών τους καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού.
Σύμφωνα με την T&E, η ΕΕ και οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο φορολογούνται οι μεταφορές, υπέρ των πιο πράσινων εναλλακτικών λύσεων. Σε μια εποχή όπου τα διεθνή ταξίδια ανθούν , η αλλαγή ενός αεροπλάνου ή ενός αυτοκινήτου με ένα τρένο μπορεί να μειώσει σημαντικά το αποτύπωμα άνθρακα. Τα σιδηροδρομικά ταξίδια ευθύνονται για λιγότερο από το 1% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ που σχετίζονται με τις μεταφορές, παρά το γεγονός ότι παρέχουν πάνω από το 5% της κινητικότητας των επιβατών. Η αεροπορία, από την άλλη πλευρά, είναι μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες πηγές εκπομπών στην Ευρώπη .
“Χρειαζόμαστε πιο ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ όλων των επιλογών μεταφοράς. Κάθε τρόπος ταξιδιού θα πρέπει να πληρώνει για τις εκπομπές τους.” επισημαίνει ο Thévenet.

Ο εμπειρογνώμονας των σιδηροδρόμων καλεί επίσης την ΕΕ να πιέσει για ένα ευρωπαϊκό πρότυπο που θα αντικαταστήσει τα εθνικά κατακερματισμένα συστήματα διοίκησης και ελέγχου, ενισχύοντας την αξιοπιστία και για καλύτερη εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού στις αγορές υψηλής ταχύτητας και διασυνοριακών σιδηροδρόμων, μειώνοντας έτσι τις τιμές και βελτιώνοντας τις υπηρεσίες. Και, με τις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ μετά το 2027 εν όψει, οι σιδηροδρομικές μεταφορές θα πρέπει να αποκτήσουν αρκετά μεγάλο κομμάτι της πίτας.

Το ταξίδι μετράει όχι ο προορισμός

Παρά τις δυσκολίες, το σιδηροδρομικό ταξίδι παραμένει μια μοναδική εμπειρία. Είναι μια ευκαιρία να δούμε την Ευρώπη από μια άλλη οπτική, με αργούς ρυθμούς, απολαμβάνοντας τη διαδρομή.
Ο Victor Thévenet της T&E έχει κάποιες οδηγίες για ταξιδιώτες που θέλουν να εξερευνήσουν το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ευρώπης. “Ιστότοποι όπως το The Man in Seat 61 και το RailCC προσφέρουν εξαιρετικές συμβουλές για να σχεδιάσετε το επόμενο σιδηροδρομικό σας ταξίδι στην Ευρώπη. Ω, και έχετε υπόψιν πως όσο νωρίτερα κάνεται την κράτηση τόσο καλύτερα, για να λάβετε τους χαμηλότερους ναύλους.“

Σίγουρα, μπορεί να χρειαστείτε λίγο περισσότερο χρόνο για να φτάσετε στον προορισμό σας, αλλά τα ταξίδια με το σιδηρόδρομο μας προσφέρουν επίσης την ευκαιρία να επιβραδύνουμε τη ζωή μας που έτσι κι αλλιώς ακολουθεί όλο και πιο γρήγορους ρυθμούς. Για πολλούς ταξιδιώτες, το ταξίδι με το τρένο είναι αναπόσπαστο μέρος της εμπειρίας των διακοπών. Η περιήγηση στα αξιοθέατα ξεκινά μόλις επιβιβαστείτε στην άμαξα. Καθώς περνάτε στο άγριο τοπίο των Πυρηναίων ή διασχίζετε τα γραφικά χωριά του Cinque Terre της Ιταλίας θα γνωρίσετε την ήπειρο με άλλα μάτια και προσοχή. Θα παρατηρήσετε όλη την ομορφιά κάθε περιοχής
Εξάλλου, όπως λένε, «το ταξίδι είναι ο προορισμός».
Ανακαλύψτε την Ευρώπη με το τρένο και απολαύστε τη διαδρομή, που υπόσχεται όχι μόνο εντυπωσιακά τοπία αλλά και αξέχαστες εμπειρίες.

Πηγή: europeancorrespondent.com