Chatham House/ Το ενεργειακό σχέδιο της Τουρκίας μέσω Δαμασκού- Συμφωνία για ΑΟΖ με Αλ Τζολάνι, όπως με την Λιβύη, και νέος αγωγός φυσικού αερίου

Το κρυφό τουρκικό σχέδιο για την χάραξη κοινής ΑΟΖ με το νέο καθεστώς των τζιχαντιστών στη Δαμασκό, κατά το πρότυπο του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά και την κατασκευή νέου αγωγού φυσικού αερίου που θα περνά από συριακά εδάφη, αποκαλύπτει το think tank Chatham House.

Η αιφνίδια κατάρρευση της 54χρονης δυναστείας Άσαντ στη Συρία δημιουργεί πιθανότητες για μια νέα περιφερειακή τάξη πραγμάτων. Πολλά παραμένουν αβέβαια, αλλά η Τουρκία, η οποία έχει φιλοξενήσει τους περισσότερους πρόσφυγες από τη Συρία και υποστήριξε τους νικητές, βρίσκεται σε προνομιακή θέση για να διαμορφώσει αυτό το μέλλον.

Το κόστος της ανοικοδόμησης στη Συρία εκτιμάται ότι αγγίζει τα 400 δισεκατομμύρια δολάρια και οι τουρκικές εταιρείες βρίσκονται σε καλή θέση για να εξασφαλίσουν μεγάλα συμβόλαια εάν η πρώην κρατική οικονομία της Συρίας μετατραπεί σε ελεύθερη αγορά.

Διπλωματικά, η Άγκυρα θα μπορούσε να αξιοποιήσει την υποστήριξή της στους Σύρους αντάρτες για να διαπραγματευτεί ευνοϊκές αμυντικές συμφωνίες με τη νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό, πιθανώς αναπαράγοντας παρόμοιες συμφωνίες που έχει με το Αζερμπαϊτζάν, το Κατάρ, τη Σομαλία και τη Λιβύη. Τέτοιες ρυθμίσεις θα διεύρυναν σημαντικά το στρατηγικό βάθος της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η οριοθέτηση των θαλάσσιων ορίων παρουσιάζει μια ακόμα κρίσιμη ευκαιρία. Μια νέα συριακή κυβέρνηση μπορεί να είναι πιο δεκτική στην αναγνώριση των διεκδικήσεων της Τουρκικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας τη θέση της Άγκυρας στις συνεχιζόμενες διαφορές με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τόσο τις τουρκικές αξιώσεις όσο και αυτές της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, ένα de facto κράτος που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.

Ευκαιρία για αναμόρφωση της ενεργειακής αρχιτεκτονικής της Ανατολικής Μεσογείου

Αυτές οι ευκαιρίες προέκυψαν σε μια περίοδο που η Άγκυρα κάνει μια νέα προσπάθεια για να καθιερώσει την Τουρκία ως τον κορυφαίο ενεργειακό κόμβο της περιοχής.

Οι αναζωογονημένες τουρκικές φιλοδοξίες αποκαλύφθηκαν πλήρως τον περασμένο μήνα, σε μια μεγάλη σύνοδο κορυφής για την ενέργεια, στην Κωνσταντινούπολη. Τούρκοι αξιωματούχοι φιλοξένησαν υπουργούς από βασικούς παραγωγούς φυσικού αερίου όπως το Αζερμπαϊτζάν, η Λιβύη και το Ουζμπεκιστάν, μαζί με εκπροσώπους από χώρες διέλευσης όπως η Γεωργία και εισαγωγείς από την Ανατολική Ευρώπη. Το όραμα της Άγκυρας είναι ότι η Τουρκία θα χρησιμεύσει ως το βασικό σημείο διέλευσης μεταξύ των παραγωγών φυσικού αερίου στα ανατολικά και νότια της και των αγορών στα δυτικά της.

Η υπάρχουσα ενεργειακή της υποδομή παρέχει μια καλή βάση για αυτές τις φιλοδοξίες. Ο αγωγός φυσικού αερίου Trans-Anatolian, ο οποίος αποτελεί μέρος του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη, καταδεικνύει ήδη την καταλληλόλητα της Τουρκίας ως χώρα διέλευσης. Η χώρα διαθέτει επίσης επτά αγωγούς φυσικού αερίου, πέντε τερματικούς σταθμούς LNG, τρεις πλωτές μονάδες αποθήκευσης και δύο υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης, καθώς και σημαντική πλεονάζουσα ικανότητα εισαγωγής που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για εμπορικές συναλλαγές.

Η δυνατότητα για ένα νέο, σταθερό συριακό κράτος προσφέρει στην Τουρκία μια ευκαιρία να αξιοποιήσει αυτό το δυναμικό. Με τη δημιουργία ενός αγωγού φυσικού αερίου στα δυτικά της Συρίας και τη σύνδεση με το υπάρχον δίκτυο Arab Gas Pipeline (που συνδέει τη Συρία, την Ιορδανία και την Αίγυπτο), η Τουρκία θα μπορούσε να προσφέρει στους περιφερειακούς παραγωγούς φυσικού αερίου, όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος, μια εμπορικά πιο βιώσιμη διαδρομή προς τις ευρωπαϊκές αγορές απ’ ότι η τρέχουσα εναλλακτική λύση με LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο).

Αυτό θα αμφισβητούσε ουσιαστικά το Φόρουμ Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), μια συμμαχία που περιλαμβάνει την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Παλαιστίνη, την Ιορδανία, την Ιταλία και τη Γαλλία.

Το κορυφαίο έργο EastMed Pipeline του EMGF έχει προβλήματα τεχνικής και οικονομικής βιωσιμότητας και ο προτεινόμενος αγωγός βαθέων υδάτων μήκους 1.900 χιλιομέτρων που θα συνδέει το Ισραήλ και την Κύπρο με την Ελλάδα σημειώνει μικρή πρόοδο. Ο αγωγός δέχτηκε επίσης ένα σημαντικό πλήγμα όταν οι ΗΠΑ απέσυραν την υποστήριξή τους το 2022.

Μια χερσαία διαδρομή μέσω της Συρίας προς την υπάρχουσα υποδομή της Τουρκίας θα παρείχε μια συντομότερη, τεχνικά απλούστερη και πιο οικονομική εναλλακτική λύση. Αυτό θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μια μελλοντική ευκαιρία για τον Λίβανο, ο οποίος ξεκίνησε πρόσφατα εργασίες υπεράκτιας εξερεύνησης και δεν διαθέτει δική του υποδομή εξαγωγών. Ο Λίβανος δεν είναι μέλος του EMGF και θα μπορούσε να βρει την τουρκική διαδρομή ιδιαίτερα ελκυστική εάν οι προσπάθειές του για εξερεύνηση αερίου αποδειχθούν επιτυχείς.

Επιπλέον, η σταθερότητα στη Συρία θα μπορούσε να επιτρέψει την αναβίωση του αδρανούς σχεδίου κατασκευής αγωγού για τη σύνδεση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου του Κατάρ με την Τουρκία μέσω της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας και της Συρίας. Το σχέδιο είχε απορριφθεί από το καθεστώς Άσαντ, σύμφωνα με πληροφορίες για την προστασία των εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, χρειάστηκε μόλις δύο ημέρες μετά την πτώση του Άσαντ για να εκφράσει δημόσια ότι είναι ανοιχτός στην επανεξέταση του σχεδίου.

Πέρα από τα ορυκτά καύσιμα

Ο Μπαϊρακτάρ έχει επίσης σηματοδοτήσει το ενδιαφέρον της Άγκυρας για συνεργασία με τη Συρία, για την ενεργειακή ανασυγκρότηση πέρα από τα ορυκτά καύσιμα.

Η Τουρκία γνώρισε σημαντική επιτυχία επεκτείνοντας το δίκτυο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (το 2023 το 43 % της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα προήλθε από συνδυασμό αιολικής, ηλιακής και υδροηλεκτρικής ενέργειας), οπότε αποτελεί ένα πρακτικό πρότυπο για τη μεταπολεμική ενεργειακή ανάπτυξη της Συρίας.

Αυτό το μοντέλο είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου των άφθονων ηλιακών πόρων της Συρίας και της επείγουσας ανάγκης να ανακτήσει ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για να τροφοδοτήσει την οικονομική ανάπτυξη.