ΑΝΑΛΥΣΗ/Η κατάρρευση Άσαντ, η ενίσχυση της Τουρκίας και η απρόσμενη επίπτωση στο ουκρανικό

Ο κύριος λόγος για την τόσο ταχεία κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ όπως αναφέρεται στις περισσότερες αναλύσεις είναι το γεγονός ότι οι κύριοι σύμμαχοί του, η Ρωσία και το Ιράν, με τους σιιτικούς σχηματισμούς που ελέγχονται από τους τελευταίους, είναι εγκλωβισμένοι σε άλλους πολέμους και δεν μπόρεσαν να έρθουν σε βοήθεια της Δαμασκού. Ένα παράδειγμα που χρησιμοποίησε και ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Αυτό ωστόσο ισχύει μόνο εν μέρει. Το ίδιο το Ιράν θα μπορούσε να έχει συνεισφέρει δυνάμεις για να υποστηρίξει τον Άσαντ, αν είχε τον χρόνο. Υπήρχαν επίσης επιλογές για τη δημιουργία ενός συνασπισμού με τους Κούρδους εναντίον φιλοτουρκικών σχηματισμών. Ωστόσο, δεν υπήρχε χρόνος – ο συριακός στρατός κατέρρευσε τόσο γρήγορα και σταμάτησε την αντίσταση τόσο γρήγορα, ώστε το ίδιο το Ιράν δεν θα μπορούσε φυσικά να έχει χρόνο να μεταφέρει στρατεύματα.

Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές για το γιατί ο Συριακός στρατός κατέρρευσε τόσο γρήγορα. Κυμαίνονται από το φυσικό αποτέλεσμα της υποβάθμισής του τα τελευταία χρόνια και της αυξανόμενης δημόσιας δυσαρέσκειας με τον Άσαντ μέχρι μια «συνωμοσία των στρατηγών».

• Υπάρχει επίσης μια θεωρία συνωμοσίας ότι αυτό που συμβαίνει είναι το «πονηρό σχέδιο» του Πούτιν να ανταλλάξει τη Συρία και τον Άσαντ ως μέρος κάποιας συμφωνίας με την Τουρκία και τα κράτη του Κόλπου. Αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι είναι αξιόπιστη.

Και παρόλο που η Μόσχα, σχολιάζοντας τα όσα συμβαίνουν στη Συρία, τονίζει ότι «όλα είναι υπό έλεγχο» και ότι «η επαφή με την αντιπολίτευση διατηρείται», είναι προφανές ότι πρόκειται για μια πολύ σοβαρή απώλεια φήμης για τη Ρωσία. Και όχι μόνο για τη φήμη της. Υπήρχαν στρατιωτικές βάσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας στη Συρία – σημαντικές εγκαταστάσεις όχι μόνο από την άποψη της παρουσίας στη Μέση Ανατολή, αλλά και για την υλικοτεχνική υποδομή των ρωσικών δυνάμεων που επιχειρούν στην Αφρική. Και το ζήτημα της μελλοντικής τους τύχης εξακολουθεί να είναι ασαφές.

Μέχρι στιγμής υπάρχουν αναφορές ότι έχουν ήδη αρχίσει να εκκενώνονται. Αλλά αυτό θα χρειαστεί χρόνο και, κατά συνέπεια, τη συμφωνία των νέων αρχών να δώσουν αυτό το χρόνο και να μην επιτεθούν στις βάσεις.

• Οι εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης έχουν ήδη δηλώσει ότι σκοπεύουν να διατηρήσουν καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Αλλά ο Τζουλάνι έχει ήδη δηλώσει ότι θα απαιτήσει την απόσυρση των ξένων στρατιωτικών βάσεων από τη χώρα. Και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι αντάρτες που ήρθαν στην εξουσία θα αποδεχθούν την παρουσία ρωσικών βάσεων από τις οποίες οι μονάδες τους βομβαρδίστηκαν πρόσφατα. Εκτός αν μιλάμε πραγματικά για κάποιου είδους συνολική συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και των βασικών χωρών της περιοχής, βάσει της οποίας οι βάσεις στη Συρία θα παραμείνουν.

Αν και ακόμη και αν υποθέσουμε ότι υπάρχει μια τέτοια συμφωνία, δεν είναι δεδομένο ότι κανείς μπορεί τώρα να εγγυηθεί την εκπλήρωσή της. Και η Ρωσική Ομοσπονδία δεν διαθέτει αρκετές δυνάμεις για να υπερασπιστεί τις βάσεις αυτές με ένοπλα μέσα. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μια δημοφιλής εκδοχή στα ρωσικά δημόσια φόρουμ ότι θα μπορούσε να οργανωθεί ένας φιλορωσικός θύλακας στην ακτή (επαρχία Λατάκεια), όπου βρίσκονται αυτές οι βάσεις και όπου, ως επί το πλείστον, ζουν Αλαουίτες και Χριστιανοί. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιος στην περιοχή αυτή είναι έτοιμος να οργανώσει αντίσταση στη νέα κυβέρνηση.

Παρεμπιπτόντως, οι Αμερικανοί έχουν ήδη δηλώσει ότι θα εγκαταλείψουν τις βάσεις τους στη Συρία. Αλλά μπορούν να το κάνουν αυτό επειδή οι ΗΠΑ βασίζονται σε έναν ισχυρό κουρδικό στρατό στη Συρία. Στη Λατάκεια, όμως, δεν υπάρχει τοπικός (και πιστός στη Ρωσία) στρατός έτοιμος για μάχη.

• Σε γενικές γραμμές, μέχρι να καθοριστεί η τύχη των ρωσικών βάσεων και άλλων στοιχείων της ρωσικής παρουσίας στη χώρα, το συριακό έπος δεν έχει τελειώσει εντελώς για τη Ρωσία. Και οι παραλλαγές του τέλους του μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές.

Όσον αφορά στη Μέση Ανατολή, μόνο δύο πράγματα μπορούν να δηλωθούν μέχρι στιγμής – η ενίσχυση της θέσης της Τουρκίας, η οποία έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στις ομάδες που ήρθαν στην εξουσία, και η αποδυνάμωση της θέσης του Ιράν, το οποίο έχει χάσει τους άμεσους δεσμούς με τους συμμάχους του από τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου.

• Όλα τα υπόλοιπα είναι ασαφή, διότι δεν είναι σαφές ποιος θα ηγηθεί τελικά της Συρίας και ποιες πολιτικές θα ακολουθήσει η νέα κυβέρνηση εντός και εκτός της χώρας.

Για παράδειγμα, το Ισραήλ μπορεί να είναι ικανοποιημένο με την αποδυνάμωση του Ιράν και του «άξονα αντίστασης» του. Ωστόσο, οι Ισραηλινοί εκφράζουν ήδη φόβους ότι η νέα κυβέρνηση στη Συρία, η οποία αποτελείται από βετεράνους της Αλ Κάιντα και άλλους ισλαμιστές μαχητές που υποστηρίζονται από την Τουρκία και το Κατάρ, οι οποίες κάθε άλλο παρά φιλικές προς το Ισραήλ, θα είναι ακόμη πιο ριζοσπαστική από τον Άσαντ.

• Δεν είναι σαφές πώς θα επιλυθεί το κουρδικό ζήτημα. Οι Κούρδοι της Συρίας διαθέτουν ικανό στρατό, έχουν δημιουργήσει το δικό τους «κράτος μέσα στο κράτος» και απολαμβάνουν την υποστήριξη των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, για τους Τούρκους, το ζήτημα της εξάλειψης αυτού του κουρδικού κρατικού μορφώματος στα σύνορά τους είναι θέμα αρχής. Και ήδη τώρα έχουν αρχίσει οι μάχες μεταξύ των φιλοτουρκικών δυνάμεων και των Κούρδων. Ενδεχομένως μπορεί να οδηγήσει σε έναν μεγάλο πόλεμο, στον οποίο θα εμπλακούν η Τουρκία και οι Κούρδοι της Τουρκίας.

Δεν είναι επίσης πολύ σαφές σε ποιο βαθμό η Άγκυρα θα μπορέσει να ελέγξει τις διάφορες ισλαμιστικές οργανώσεις που έχουν πλέον έρθει στην εξουσία με τη βοήθειά της. Ειδικά τον φιλόδοξο αλ Τζουλάνι.

Και έπειτα υπάρχει το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο δεν έχει καταστραφεί εντελώς.

• Σε γενικές γραμμές, η Συρία αντιμετωπίζει τώρα δύο δρόμους. Ο πρώτος είναι ο αφγανικός, όταν οι Ταλιμπάν που ήρθαν στην εξουσία ανέλαβαν γρήγορα τον έλεγχο ολόκληρης της χώρας.

• Και ο δεύτερος είναι ο λιβυκός, όταν, μετά τη δολοφονία του Καντάφι, η χώρα βυθίστηκε σε έναν μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο και ουσιαστικά έπαψε να υπάρχει ως ενιαία οντότητα.

Δεδομένης της παρουσίας μεγάλου αριθμού αντιμαχόμενων πολιτοφυλακών στη χώρα, δεν θα είναι εύκολο να επαναληφθεί η πορεία των Ταλιμπάν στη Συρία καθώς οι Ταλιμπάν δεν είχαν τόσους πολλούς ανταγωνιστές. Αν και η γενική κόπωση του πληθυσμού από τα χρόνια του πολέμου και η επιθυμία για σταθερότητα μπορεί να βοηθήσουν τη νέα κυβέρνηση να εγκαθιδρύσει έναν περισσότερο ή λιγότερο σταθερό έλεγχο της χώρας.

• Σε ότι αφορά τον αντίκτυπο στον πόλεμο στην Ουκρανία η πτώση του Άσαντ θα δώσει νέα επιχειρήματα στις ουκρανικές αρχές και στο «κόμμα του πολέμου» στη Δύση για να παροτρύνουν τον Τραμπ να μην συμβιβαστεί με το Κρεμλίνο για τον τερματισμό του πολέμου και να τον συνεχίσει μέχρι τη «νίκη» με τη θέση «η Ρωσία δεν είναι τόσο ισχυρή, ο Άσαντ έπεσε, θα πέσει και ο Πούτιν».

Ωστόσο, αν κρίνουμε από τις δηλώσεις του Τραμπ και της ομάδας του, δεν συμφωνούν με αυτή την προσέγγιση και είναι αποφασισμένοι να διαπραγματευτούν τον πρόωρο τερματισμό του πολέμου. Και πολύ περισσότερο από την κατάσταση στη Συρία, η θέση αυτή επηρεάζεται από την εκτίμησή τους για την κατάσταση στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία, η οποία δεν είναι θετική για το Κίεβο.

Ωστόσο, το προεδρικό γραφείο στο Κίεβο και το «κόμμα του πολέμου» θα συνεχίσουν σίγουρα το έργο τους για να «πείσουν» τον Τραμπ.

Συμπεριλαμβανομένης, ίσως, της προσπάθειας να εξαπολύσουν αντεπίθεση στην πρώτη γραμμή ή να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση στο εσωτερικό της Ρωσίας, προκειμένου να δείξουν ότι η νίκη χωρίς συμβιβασμούς είναι πραγματική και ότι είναι απαραίτητο να συνεχιστεί ο αγώνας μέχρι τα σύνορα του 1991. Το αν θα τα καταφέρει είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Όμως ο χρόνος που απομένει μέχρι την ορκωμοσία του Τραμπ, όπως όλα δείχνουν, θα είναι ταραχώδης.

• Όσο για τον αντίκτυπο της κατάρρευσης του Άσαντ από την μεριά της Ρωσίας, αυτός θα είναι πολύπλευρος.

Από τη μία πλευρά, μπορεί να ενθαρρύνει την επιθυμία της Ρωσίας να επιτύχει κάποιο είδος «ισχυρής νίκης» στην Ουκρανία για να αντισταθμίσει τις απώλειες φήμης στη Συρία.

Από την άλλη πλευρά, η κατάσταση με την πτώση του Άσαντ δείχνει για άλλη μια φορά στο Κρεμλίνο ότι η Ρωσία έχει πολλά άλλα προβλήματα εκτός από την Ουκρανία και ότι οι πόροι της είναι πολύ περιορισμένοι λόγω ενός πολέμου πλήρους κλίμακας. Και αυτό δίνει επιχειρήματα σε εκείνες τις δυνάμεις στη Μόσχα που τάσσονται υπέρ ενός πρόωρου τερματισμού του πολέμου.