Γαλλία: Πολιτικό αδιέξοδο και κρίση Θεσμών-Αντιπαράθεση συνταγματολόγων-πολιτικών για την “Έκτη Δημοκρατία”

Σε μια εποχή που η Γαλλία βιώνει μια από τις σοβαρότερες πολιτικές κρίσεις της Πέμπτης Δημοκρατίας, τίθεται όλο και περισσότερο το ζήτημα της αλλαγής των θεσμών της, με κάποιους να αναρωτιούνται αν θα μπορούσε μια Έκτη Δημοκρατία να αποτελέσει τη λύση στη δημοκρατική «δυσλειτουργία» της χώρας. Η κατάρρευση της κυβέρνησης του Μισέλ Μπαρνιέ μετά την χτεσινοβραδινή υιοθέτηση της πρότασης μομφής από την Εθνοσυνέλευση, έδειξε ότι η απόφασή του Εμανουέλ Μακρόν να διαλύσει την κυβέρνηση αυτό το καλοκαίρι, υποστηρίζοντας  ότι υπήρχε κίνδυνος να ασκηθεί μομφή κατά της κυβέρνησης για τον προϋπολογισμό, απέτυχε.

Ο Γάλλος πρόεδρος χρειάστηκε δύο μήνες για να διορίσει πρωθυπουργό τον Μισέλ Μπαρνιέ, ελέω των Ολυμπιακών Αγώνων, όμως η κυβέρνησή του θα έχει διαρκέσει ελάχιστα περισσότερο και θα γίνει η πιο εφήμερη της Πέμπτης Δημοκρατίας, επιβεβαιώνοντας το πολιτικό αδιέξοδο, καθώς δεν διαφαίνεται πλειοψηφία για να κυβερνήσει τους επόμενους μήνες.

Πολιτική κρίση στη Γαλλία: Οι δύσκολες επιλογές Μακρόν και η… τύχη του προϋπολογισμού

Όπως σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Βερσαλλιών Saint-Quentin, Ζαν-Πιέρ Καμπί «ακόμη και το πιο στιβαρό των θεσμών μας, η διαδικασία του προϋπολογισμού, βρίσκεται σε διαδικασία ρωγμών».

• Πολλοί αναλυτές νομικοί και ιστορικοί, συνομολογούν ότι το πρόβλημα έγκειται στον «προεδρικό χαρακτήρα» των θεσμών. Όχι γιατί φταίει το κείμενο του Γαλλικού Συντάγματος αλλά όσο η πρακτική της εξουσίας του Προέδρου.

Όπως σημειώνει ο Καμπί, «η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας υπήρχε ήδη στο Σύνταγμα του 58, αλλά όλα όσα ακολούθησαν συνέβαλαν σε αυτήν. Η συνταγματική αναθεώρηση του 2008 απογύμνωσε ακόμη περισσότερο το Κοινοβούλιο από τις εξουσίες του. Το αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια ήταν ένας Πρόεδρος που φροντίζει για τα πάντα.

Ανάλυση/ Οι αιτίες πίσω από την γαλλική κρίση- Οι ευθύνες Μακρόν- Και τώρα;

Η καθηγήτρια συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Paris 1 Μαρί-Αν Κοεντέ, τονίζει ότι «η Πέμπτη Δημοκρατία υφίσταται μια δοκιμασία από τη φωτιά. Και, όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες καταστάσεις, τα ελαττώματά της έρχονται στο προσκήνιο. Το κύριο πρόβλημά της έγκειται στην ανισορροπία μεταξύ νομιμότητας, ευθύνης και εξουσίας».

• «Στο Σύνταγμα, η ισορροπία γίνεται σεβαστή. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο κριτής και εγγυητής της εύρυθμης λειτουργίας των θεσμών μας, πράγμα φυσιολογικό, διότι είναι ανεύθυνος. Με αυτό εννοώ ότι δεν μπορεί να απομακρυνθεί από την εξουσία για πολιτικούς λόγους. Επομένως, εναπόκειται στην κυβέρνηση να ασκεί την πολιτική του έθνους, γι’ αυτό και μπορεί να ανατραπεί, διότι η δημοκρατία και η εξουσία συνδέονται. Στην πράξη όμως, όταν ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει την πλειοψηφία, καταπατά τις εξουσίες της κυβέρνησης, παρόλο που είναι ανεύθυνος. Αυτό είναι που εξοργίζει τον κόσμο. Κάποιοι ζητούν την παραίτηση του Εμανουέλ Μακρόν, αν και νομικά το θέμα αυτό είναι εκτός συζήτησης» σημειώνει η ίδια.

Για τον Ζουλιέν Μπονέ, καθηγητή Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ «το Σύνταγμα οικοδομήθηκε ακριβώς πάνω στην ιδέα ότι η εκτελεστική εξουσία θα πρέπει να έχει τα μέσα να διαχειρίζεται τη χώρα. Αυτό είναι το μεγάλο του προσόν», υπενθυμίζοντας ότι το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τέταρτης Δημοκρατίας κατηγορήθηκε ότι απέτυχε να διαχειριστεί την αλγερινή κρίση ενώ η Τρίτη Δημοκρατία κατηγορήθηκε για την πανωλεθρία του 1940.

• «Η δυσκολία με το σύστημά μας είναι ότι αυτή η επιταγή, η διαχείριση της χώρας, κατέληξε να δημιουργήσει μια δημοκρατική κακοδαιμονία. Οι πολίτες πιστεύουν όλο και λιγότερο στη νομιμότητα της εθνικής εκπροσώπησης. Και αν σε αυτό το θεσμικό πρόβλημα προστεθεί ένα παγκόσμιο ιδεολογικό πλαίσιο που ευνοεί τις ανελεύθερες υπερβολές, καταλήγουμε σε διπλή ποινή» σημειώνει ο Μπονέ.

Οι βουλευτές της Ανυπότακτης Γαλλίας του Ζαν Λυκ Μελανσόν ζητούν να μεταρρυθμιστούν οι θεσμοί δίνοντας περισσότερη εξουσία στο Κοινοβούλιο, μεταβαίνοντας, για παράδειγμα, σε μια Έκτη Δημοκρατία.

«Είναι πολύ γαλλικό να πιστεύουμε ότι αλλάζοντας τους θεσμούς μας, τα πράγματα θα λειτουργούσαν καλύτερα. Πρόκειται για μια οφθαλμαπάτη. Τα σχέδια για μια Έκτη Δημοκρατία που θέλουν να αποκαταστήσουν την κοινοβουλευτική διαβούλευση προτείνονται από τους βουλευτές της Ανυπότακτης Γαλλίας. Οι ίδιοι άνθρωποι που πιστεύουν ότι ο συμβιβασμός είναι συμβιβασμός. Φαίνεται επίσης να έχουμε ξεχάσει την τεράστια αντιδημοτικότητα της Τέταρτης Δημοκρατίας, που χαρακτηρίστηκε από την κοινοβουλευτική της αστάθεια. Ο στρατηγός Ντε Γκωλ έλεγε ότι το Σύνταγμα της Τέταρτης Δημοκρατίας ήταν κακό, αλλά το πολιτικό προσωπικό ήταν καλό. Το αντίθετο θα ίσχυε σήμερα», απαντά στο ερώτημα ο Νταβίντ Μπελαμί, λέκτορας σύγχρονης ιστορίας και ειδικός στην πολιτική και κοινοβουλευτική ιστορία, ο οποίος τάσσεται υπέρ της πλήρους εφαρμογής του Συντάγματος της Πέμπτης Δημοκρατίας. «Η Έκτη Δημοκρατία απαιτεί κοινοβουλευτική διαβούλευση και η σημερινή πολιτική τάξη δεν είναι ικανή για κάτι τέτοιο».

Μια άλλη μεταρρύθμιση των θεσμών όπως σημειώνουν οι ειδικοί είναι η επιστροφή στην απλή αναλογική στις βουλευτικές εκλογές όμως η πλειοψηφία θα παρέμενε άπιαστη ενώ θα διαστρέβλωνε τη σχέση μεταξύ ψηφοφόρων και εκλεγμένων αντιπροσώπων.

Από την άλλη πλευρά ένα πλειοψηφικό σύστημα θα έχει ως αποτέλεσμα τη μεγέθυνση του νικητή, γεγονός που θα μπορούσε τελικά να ωφελήσει το εθνικιστικό ακροδεξιό κόμμα της Μαρί Λεπέν.  

• Μια άλλη μεταρρύθμιση που συζητιέται θα ήταν η επιστροφή στο σύστημα εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας του 1962, διευκολύνοντας την αλλαγή της πολιτικής κουλτούρας που βασίζεται «στο μύθο του προνοητικού ανθρώπου».

Καθώς το πολιτικό σκηνικό έχει αλλάξει εξ’ ολοκλήρου από την δεκαετία του ’60 το να λείπει η πολιτική νομιμοποίηση του πολιτικού προσωπικού δημιουργεί προβλήματα. Έτσι ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας που δεν είναι υπόλογος τροφοδοτεί την απογοήτευση και την οργή και οδηγεί σε ψήφο κατά του συστήματος μεγεθύνοντας έτσι ακραίους πολιτικούς σχηματισμούς να ανέρχονται στην εξουσία.