Αναθεώρηση Συντάγματος/Άνοιξε η συζήτηση: Η πρόταση Ανδρουλάκη στον Μητσοτάκη και το άρθρο 16

Με την πρώτη συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Νίκο Ανδρουλάκη ξεκίνησε ατύπως ο διάλογος την Αναθεώρηση του Συντάγματος, καθώς μετά το τέλος της συνάντησης ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ανέφερε ότι “πρότεινε την αλλαγή του τρόπου επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης”, ενώ κατα το Μαξίμου “έγινε μια πρώτη συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση”.

Πάντως στις 21 Δεκεμβρίου ολοκληρώνεται η πενταετία από την Αναθεώρηση του Συντάγματος το 2019 και συνεπώς με βάση το άρθρο 110 του Συντάγματος η κυβέρνηση μπορεί να αναλάβει την πρωτοβουλία της επόμενης Αναθεώρησης, με ζητούμενο τη συναίνεση των κομμάτων στις αλλαγές που απαιτούνται στον Καταστατικό Χάρτη της χώρας.

Μέχρι στιγμής δύο μείζονα ζητήματα έχουν τεθεί επί τάπητος προς το παρόν, στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης:

– από την πλευρά της κυβέρνησης η αναθεώρηση του άρθρου 16 που αφορά την λειτουργία των ΑΕΙ, καθώς το υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης από τη ψήφιση του νομοσχεδίου για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων είχε αναφέρει χαρακτηριστικά: “Το πρώτο βήμα για τον εκσυγχρονισμό και τον πλήρη έλεγχο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι το νομοσχέδιο που επιτρέπει την λειτουργία παραρτημάτων μη κρατικών πανεπιστημίων” τονίζοντας ταυτόχρονα ότι “η αποκατάσταση της Παιδείας ως μοχλός κοινωνικής κινητικότητας θα επέλθει μέσα από την συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου, γιατί εκτός από εγκατάσταση μη κρατικών πανεπιστημίων πρέπει να δούμε σήμερα και την σύσταση πανεπιστημίων”.

– και από την πλευρά της κεντροαριστεράς και όχι μόνο, η ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης με βασική πρόταση τον ορισμός της ηγεσίας όχι από το Υπουργικό Συμβούλιο, αλλά από το ίδιο το δικαστικό σώμα.

Σύμφωνα με το άρθρο 110 του Συντάγματος

– H ανάγκη της αναθεώρησης του Συντάγματος διαπιστώνεται με απόφαση της Bουλής που λαμβάνεται, ύστερα από πρόταση πενήντα τουλάχιστον βουλευτών, με πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της σε δύο ψηφοφορίες που απέχουν μεταξύ τους έναν τουλάχιστον μήνα. Mε την απόφαση αυτή καθορίζονται ειδικά οι διατάξεις που πρέπει να αναθεωρηθούν.
– Aφού η αναθεώρηση αποφασιστεί από τη Bουλή, η επόμενη Bουλή, κατά την πρώτη σύνοδό της, αποφασίζει με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των μελών της σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις.
– Aν η πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγματος έλαβε την πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, όχι όμως και την πλειοψηφία των τριών πέμπτων, σύμφωνα με την παράγραφο 2, η επόμενη Bουλή κατά την πρώτη σύνοδό της μπορεί να αποφασίσει σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της.

Υπενθυμίζεται ότι στην Αναθεώρηση του 2019, η οποία ξεκίνησε το 2018 από τη κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, 49 διατάξεις μπήκαν σε διαδικασία αναθεώρησης, εκ των οποίων οι 16 πέρασαν με ενισχυμένη πλειοψηφία (180 τουλάχιστον ψήφων) και στην αναθεωρητική Βουλή χρειάζονταν απλή πλειοψηφία (151 τουλάχιστον ψήφων), ενώ οι υπόλοιπες 33 εγκρίθηκαν με απλή πλειοψηφία, και στην επόμενη Βουλή, την αναθεωρητική,  χρειάστηκαν  την ενισχυμένη πλειοψηφία των 180 και πλέον ψήφων.

Μια από τις βασικές προτάσεις αποτέλεσε η αποσύνδεση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από την προκήρυξη εκλογών, καθώς και
– η αποκλειστικότητα του δημοσίου για την ιδιοκτησία των εθνικών οδικών δικτύων και παροχής βασικών αγαθών,
– ο περιορισμός της βουλευτικής ασυλίας,
– η κατάργηση του θρησκευτικού όρκου από τους αιρετούς,
– η θρησκευτική ουδετερότητα της πολιτείας,
– η καθιέρωση της απλής αναλογικής σε εθνικές και αυτοδιοικητικές εκλογές,
– η δημιουργία νομοθετικού πλαισίου για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος έπειτα από αίτημα 500 χιλιάδων μελών του εκλογικού σώματος και
-η αποκλειστικότητα του βουλευτικού αξιώματος για τον ρόλο του Πρωθυπουργού.

Δύο προτάσεις της Νέας Δημοκρατίας για τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων με κατάργηση του άρθρου 16 και την εκλογή της δικαιοσύνης από το κοινοβούλιο και όχι από διορισμό με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου δεν προκρίθηκαν.

Τελικά στη πρώτη σύνοδο της περιόδου 2019-2023 εγκρίθηκαν:

– η αποσύνδεση της διάλυσης της Βουλής σε περίπτωση μη εκλογής ΠτΔ την τρίτη φορά. Πλέον κατά το άρθρο 32 του νέου Συντάγματος, γίνονται 5 ψηφοφορίες, οι πρώτες δύο με 200 ψήφους και η τρίτη με 180 ψήφους. Εάν μετά από 3 δεν εκλεγεί ο πρόεδρος, η τέταρτη θα απαιτεί 151 ψήφους και η πέμπτη θα εκλέξει τον υποψήφιο με τις περισσότερες ψήφους. Η διάταξη έλαβε 158 ψήφους. Δεν ψηφίστηκε από ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, Ελληνική Λύση και ΜέΡΑ5.

– ο περιορισμός των προνομιακών ρυθμίσεων περί ποινικής ευθύνης υπουργών (άρθρο 86), που προβλέπει την κατάργηση της αποσβεστικής προθεσμίας για τη διαγραφή των αδικημάτων με  κοινή πρόταση ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ η οποία ορίζει ότι “Πρόταση άσκησης δίωξης υποβάλλεται από 30 τουλάχιστον βουλευτές. Η Βουλή, με απόφαση της που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, συγκροτεί ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, διαφορετικά η πρόταση απορρίπτεται ως προδήλως αβάσιμη. Το πόρισμα της επιτροπής του προηγούμενου εδαφίου εισάγεται στην Ολομέλεια της Βουλής, η οποία αποφασίζει για την άσκηση ή μη δίωξης. Η σχετική απόφαση λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών. Με τη διαδικασία και την πλειοψηφία του πρώτου εδαφίου της παραγράφου αυτής η Βουλή μπορεί οποτεδήποτε να ανακαλεί την απόφαση της ή να αναστείλει τη δίωξη, την προδικασία ή την κύρια διαδικασία”. Η διάταξη έλαβε 274 ψήφους και 23 δήλωσαν “παρών”.

– η ψήφος των Ελλήνων του εξωτερικού (άρθρο 54), καθώς μετά από έντονες διεργασίες έτυχε της ευρύτερης αποδοχής αφού ενσωματώθηκαν όλες οι παρατηρήσεις που τέθηκαν κυρίως από ΚΚΕ και ΜεΡΑ25. Η διάταξη έλαβε 212 ψήφους, 84 “όχι” και ένας δήλωσε “παρών’. Δεν ψηφίστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ.

– η θέσπιση λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας (άρθρο 73). Η διάταξη έλαβε 254 ψήφους. Καταψηφίστηκε από 32 βουλευτές. 11 βουλευτές δήλωσαν “παρών”. Η πρόταση της ΝΔ ορίζει ότι “Με υπογραφή 500.000 πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου, μπορούν να κατατίθενται έως δύο ανά κοινοβουλευτική περίοδο προτάσεις νόμων στη Βουλή, οι οποίες με απόφαση του Προέδρου της παραπέμπονται στην οικεία κοινοβουλευτική επιτροπή προς επεξεργασία και εν συνεχεία εισάγονται υποχρεωτικά προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια του Σώματος. Οι προτάσεις νόμων του προηγούμενου εδαφίου δεν μπορεί να αφορούν θέματα δημοσιονομικά, εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας. Νόμος ορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις εφαρμογής της παρούσας παραγράφου»”

– ο περιορισμός του βουλευτικού ακαταδίωκτου (άρθρο 62) Η διάταξη έλαβε 179 ψήφους, 117 καταψήφισαν και ένα “παρών”. Η πρόταση της ΝΔ ορίζει ότι: “Όσο διαρκεί η βουλευτική περίοδος, ο βουλευτής δεν διώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με άλλο τρόπο περιορίζεται χωρίς άδεια του Σώματος. Επίσης δεν διώκεται για πολιτικά εγκλήματα βουλευτής της Βουλής που διαλύθηκε, από τη διάλυση της και έως την ανακήρυξη των βουλευτών της νέας Βουλής. Η σχετική άδεια δίδεται από τη Βουλή υποχρεωτικά εφόσον η αίτηση της εισαγγελικής αρχής αφορά αδίκημα το οποίο δεν συνδέεται με την άσκηση των καθηκόντων ή την πολιτική δραστηριότητα του βουλευτή. Η Βουλή, με ευθύνη του Προέδρου της, αποφαίνεται υποχρεωτικά σχετικά με το αίτημα μέσα σε τρεις μήνες αφότου η αίτηση του εισαγγελέα για δίωξη διαβιβάστηκε στον Πρόεδρο της Βουλής. Η τρίμηνη προθεσμία αναστέλλεται κατά τη διάρκεια των διακοπών της Βουλής. Δεν απαιτείται άδεια για τα αυτόφωρα κακουργήματα”.

– η σύσταση εξεταστικών επιτροπών κατ’ εξαίρεση του κανόνα της πλειοψηφίας (άρθρο 68). Η διάταξη έλαβε 189 ψήφους. Καταψήφισαν 94 βουλευτές και 14 βουλευτές δήλωσαν “παρών”. Η πρότασης της ΝΔ που ψηφίστηκε ορίζει ότι: “Η Βουλή συνιστά από τα μέλη της εξεταστικές επιτροπές, με απόφαση που λαμβάνεται με πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών που δεν μπορεί να είναι κατώτερη των 2/5 του συνόλου των βουλευτών, ύστερα από πρόταση του 1/5 του όλου των βουλευτών. Προκειμένου να συσταθούν εξεταστικές επιτροπές για ζητήματα που ανάγονται στην εξωτερική πολιτική και την εθνική άμυνα, απαιτείται απόφαση της Βουλής που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμό των βουλευτών. Η Βουλή μπορεί να συνιστά δύο ανά κοινοβουλευτική περίοδο εξεταστικές επιτροπές, εφόσον η σχετική πρόταση 10 τουλάχιστον βουλευτών υπερψηφιστεί από τα 2/5 του συνόλου των βουλευτών, ανεξαρτήτως πλειοψηφίας. Τα σχετικά με τη συγκρότηση και τη λειτουργία των επιτροπών αυτών καθορίζονται από τον Κανονισμό της Βουλής”.

– η επιλογή μελών Ανεξάρτητων Αρχών από τα 3/5 της Διάσκεψης των Προέδρων, αντί 4/5 που ισχύει σήμερα άρθρο 101). Η διάταξη έλαβε 158 ψήφους. Καταψήφισαν 139 βουλευτές.

– η εγγύηση αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για όλους (άρθρο 21). Η διάταξη έλαβε 190 ψήφους, 107 βουλευτές καταψήφισαν. Η πρόταση της ΝΔ ορίζει ότι: “Η οικογένεια ως θεμέλιο της συντήρησης για προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του κράτους. Το Κράτος μεριμνά για τη διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων των πολιτών μέσω ενός συστήματος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, όπως νόμος ορίζει”.

–  η εξομοίωση των στρατιωτικών δικαστηρίων με τα πολιτικά (άρθρο 96). Η διάταξη έλαβε 189 ψήφους. Καταψήφισαν 139 βουλευτές

Δεν υπερψηφίστηκαν οι προτεινόμενες αλλαγές από τον ΣΥΡΙΖΑ στο άρθρo 3 για την θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους και στα άρθρα 13, 33 και 59 για την κατοχύρωση του πολιτικού όρκου και τις διακριτές σχέσεις κράτους – εκκλησίας.