Το παρασκήνιο και οι διάλογοι για την ελληνική κρίση-Τι έγραψαν Μέρκελ, Ολάντ, Σόιμπλε, Νταϊσελμπλουμ

Τα απομνημονεύματα της Γερμανίδας πρώην Καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ, «Ελευθερία: Απομνημονεύματα 1954-2021», έγιναν το πιο καυτό θέμα όχι μόνο στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, αλλά και στην Ελλάδα με τις αναφορές της στους πρωταγωνιστές της κρίσης χρέους προκαλώντας αντιδράσεις και σχόλια στα κόμματα που διαχειρίστηκαν την οικονομική κρίση. Φυσικά μια «αυτοβιογραφία» δεν χαρακτηρίζεται από αντικειμενική αυτοκριτική ματιά, όμως σίγουρα καταγράφει μια σειρά γεγονότων από την πλευρά του συγγραφέα, που είναι χρήσιμη τροφή για σκέψη τόσο για τους ιστορικούς όσο και για το πολιτικό προσωπικό στο να αποκαλύψουν περισσότερες πτυχές.

Η Μέρκελ δεν ήταν η μοναδική από τους Ευρωπαίους πρωταγωνιστές στην κρίση χρέους που ταλάνισε την ΕΕ που αφιέρωσε ένα μέρος των απομνημονευμάτων της. Είχαν προηγηθεί ο πρώην Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, ο πρώην επικεφαλής του Eurogroup Ολλανδός Υπουργός Οικονομικών Γερούν Ντάισελμπλουμ και ο Τσάρος της Γερμανικής οικονομίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Freiheit: Erinnerungen 1954-2021… Όταν η Μέρκελ συνάντησε Σαμαρά, Παπανδρέου, Τσίπρα… για τα μνημόνια

Φρανσουά Ολάντ

«Δεν ξέρω αν ο Αλέξης Τσίπρας δικαιωθεί για τις θαρραλέες επιλογές του. Μπορώ όμως να βεβαιώσω ότι στη διαχείριση της κατάστασης λειτούργησε σαν Ευρωπαίος και σαν αριστερός».

Η μαρτυρία είναι του πρώην Προέδρου  της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ στα απομνημονεύματα του με τίτλο «Μαθήματα εξουσίας» που κυκλοφόρησαν το 2018 στη Γαλλία και καλύπτουν μεταξύ άλλων και το παρασκήνιο των δραματικών διαβουλεύσεων με τον Αλέξη Τσίπρα και την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ στην αντιμετώπιση της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, το γνωστό μας Grexit.

Το Grexit απασχολούσε έντονα τους Ευρωπαίους ηγέτες από το 2010 διχάζοντας τους μεταξύ της αποπομπής της Ελλάδας από  το ευρώ και της παραμονής της. Ο Γάλλος Πρόεδρος ήταν φανατικός υποστηρικτές του «Σώστε την Ελλάδα που ενσαρκώνει τον πολιτισμό της Ευρώπης» προσπαθώντας επίμονα να πείσει τους ομολόγους του ότι «το ευρωπαϊκό συμφέρον περνάει μέσα από τη σωτηρία της Ελλάδας» και κυρίως ότι «η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ με ρήγμα τη συνοχή της ευρωζώνης απειλεί όχι μόνον την Ελλάδα , αλλά και την Ευρώπη»

Στην προσπάθεια του αυτή ο Ολάντ είχε σύμμαχό του την Άγκελα Μέρκελ η οποία έδειχνε μεγάλη προθυμία στην προώθηση των θεμάτων της Ευρώπης. «Η Μέρκελ παίζει ευρωπαϊκά , μπορείς να υπολογίζεις σε εκείνη» είπε ο Ολάντ στον Τσίπρα και η Μέρκελ δεν τον διέψευσε.

Για τον Γάλλο πρόεδρο όλα άρχισαν τον Ιανουάριο του 2015 όταν «η λαϊκή οργή στην Ελλάδα έφερε στην κυβέρνηση ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα τον ΣΥΡΙΖΑ με αρχηγό τον Αλέξη Τσίπρα».

Ο νέος ηγέτης και νεότερος Έλληνας πρωθυπουργός «έρχεται  αποφασισμένος να επαναδιαπραγματευτεί σκληρά τους όρους που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα για τη διάσωση της από τρεις θεσμούς που άκουγαν στο γοητευτικό όνομα Τρόικα».

Λόγω προνομιακών διμερών σχέσεων ο Ολάντ είναι ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που δέχεται επίσημα τον Αλέξη Τσίπρα στο Μέγαρο των Ηλυσίων στις 4 Φεβρουαρίου 2015.

• Ο Ολάντ περιγράφει με χιούμορ την πρώτη τους αυτή συνάντηση: «Ανοιχτό πουκάμισο, χωρίς γραβάτα, προσηνής, γλυκομίλητος με φοιτητικά αγγλικά και χαριτωμένη ελληνική προφορά. Έξυπνος με ευφράδεια και μια φαινομενική ηρεμία που όμως δεν μπορούσε να κρύψει την ανησυχία του. Ήταν ευχαριστημένος που ο άνεμος της δημοκρατίας στην Ελλάδα φύσηξε προς το μέρος του, αλλά φοβόταν μήπως η καταιγίδα που είχε ξεσπάσει του αλλάξει πορεία».

Αν και του αναγνωρίζει πολιτική εμπειρία για την ηλικία του, τον συμβουλεύει να επιλέξει συμμάχους προτείνοντας να βασιστεί στον Γιούνκερ, πρόεδρο της Κομισιόν, στον Ντράγκι της ΕΚΤ και στην Μέρκελ «που ξέρει να επιμένει και να συμβιβάζεται όπου χρειαστεί».

Όσο ενημέρωνε τον Έλληνα πρωθυπουργό, ο Γάλλος πρόεδρος τον αισθανόταν «αμήχανο», όπως λέει, ίσως γιατί «άσκησε πολύ σκληρή κριτική στην Ευρώπη και στην προεκλογική του καμπάνια».

Είναι πρόσφατα τα πανό στις διαδηλώσεις του ΣΥΡΙΖΑ που έστελναν την Α. Μέρκελ «στο σπίτι της», αλλά αυτά έχουν πια ξεχαστεί.  Τώρα η καγκελάριος καλεί τον Έλληνα πρωθυπουργό στο Βερολίνο για να προωθήσουν τις ελληνικές εκκρεμότητες και η συνάντηση παρατείνεται με πρωτοβουλία και των δύο γιατί κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη. Η καλή προσωπική τους σχέση τους βοηθάει να συμφωνήσουν ότι διαφωνούν και «την άβυσσο που τους χωρίζει». Συναποφασίζουν να την αντιμετωπίσουν σιγά σιγά και σταδιακά.

• Στο μεταξύ ο Ολάντ μάχεται το GREXIT, που προτείνεται πλέον «ως προσωρινό» από τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Σόιμπλε προκειμένου να καμφθούν οι αντιδράσεις. Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ άλλη μια φορά στο τραπέζι με όλο και περισσότερες δυνάμεις να την πιέζουν.

Ο Γάλλος πρόεδρος είναι κατηγορηματικός. «Αποκλείεται να δεχθούμε αυτό το σενάριο για μια χώρα σαν την Ελλάδα που μπήκε στην ΕΟΚ το 1981 με πρωτοβουλία της Γαλλίας, ούτε να δεχθούμε να τιμωρηθεί ένας ηγέτης χωρίς να έχει ακόμα αναπτύξει την στρατηγική του» γράφει ο Ολάντ στα απομνημονεύματά του, με τον Γάλλο πρόεδρο να ζητά από τους ομολόγους του μια ευκαιρία για τον Τσίπρα ώστε «να κριθεί από τα έργα του και όχι για τις απόψεις του».

Μετά από τέσσερις μήνες άκαρπης διαπραγμάτευσης και λίγο πριν λήξει  η προθεσμία του Προγράμματος Βοήθειας της Ελλάδας στο τέλος Ιουνίου, ο Τσίπρας σε κοινή τηλεφωνική επικοινωνία με τη Μέρκελ και τον Ολάντ τους πληροφορεί ότι «αρνείται τις τελευταίες ευρωπαϊκές προτάσεις και θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα».

Παρατεταμένη σιωπή! Επιχειρεί να την «σπάσει» ο Γάλλος πρόεδρος μόλις συνέρχεται από την έκπληξη.

• Ολάντ: Ποια θα είναι η ερώτηση;
• Τσίπρας: Είναι τόσο απλό. Η ερώτηση θα είναι «δέχεστε τη συμφωνία που διαπραγματευθήκαμε στις Βρυξέλλες;».
• Μέρκελ: Και ποια θα είναι η απάντηση ;
• Τσίπρας : Η απάντηση θα είναι όχι.
• Ολάντ: Κέρδισες εσύ, αλλά έχασε η Ελλάδα. Και έδωσες επιπλέον στους εχθρούς σου τα επιχειρήματα που τους έλειπαν για να αποκλείσουν τη χώρα από το ευρώ. Θέλεις να βγεις ή να επιχειρήσουμε μια νέα διαπραγμάτευση πληρώνοντας το τίμημα;
• Τσίπρας: Είμαι έτοιμος.
• Ολάντ: Τότε βοήθησε με, να σε βοηθήσω. Η Γαλλία δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς τη συνδρομή σου.

Το ίδιο βράδυ έρχεται η Μέρκελ στο Παρίσι για ένα γεύμα εργασίας κι όπως γράφει ο Ολάντ, «προετοιμάζουμε το επόμενο Συμβούλιο που θα είναι αποφασιστικό, αλλά κανείς δεν είναι αισιόδοξος . Η καγκελάριος για πρώτη φορά λέει ότι «θα πρέπει να εργαστούμε και για την περίπτωση εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ έχοντας ένα plan Β», ενώ ο Τσίπρας μου εξομολογήθηκε σε ένα διάλειμμα του Συμβουλίου με πικρία, ότι είναι πολύ κοντά στην παραίτηση.

• Φτάνουμε έτσι στη μοιραία νύχτα της 12ης Ιουλίου. Σε τριμερείς επιτροπές παρουσία του Προέδρου της Κομισιόν και του Προέδρου του Συμβουλίου εξετάζουμε το σχέδιο διάσωσης τους Ελλάδας και τα ανταλλάγματα που οφείλει να αποδεχθεί ο Τσίπρας.

Είναι η ζόρικη νύχτα του Αλέξη Τσίπρα που «με πόνο ψυχής και αποφασισμένος να κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ αναγκάζεται να αποδεχθεί αυτά που αρνήθηκε την προηγουμένη…. Αναλαμβάνει παλικαρίσια τις ευθύνες του» σχολιάζει ο Ολάντ  και «δεσμεύεται να ψηφίσει στο Κοινοβούλιο τις προσεχείς ημέρες τα όσα έχουνν αποφασισθεί».

• Στις 5 τα ξημερώματα οι διαβουλεύσεις  ακόμα συνεχίζονται. Μέρκελ και Ολάντ αναζητούν μια συμφωνία με τον Τσίπρα, ενώ οι άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες μισοκοιμούνται στο διπλανό δωμάτιο βυθισμένοι στις πολυθρόνες τους.
• Στις 9 το πρωί κατάφεραν να βρουν μια κοινά αποδεκτή φόρμουλα και να συμφωνήσουν. Ο Έλληνας πρωθυπουργός κάθε άλλο παρά ενθουσιασμένος. Ήταν ο μόνος που δεν πανηγύριζε. «Ξέρει τι τον περιμένει, έχει να πείσει άλλους».

Για τον ίδιο τον Ολάντ ήταν ένα happy end που δικαίωσε τις απόψεις του και αναθέρμανε την ατμομηχανή του γαλλο-γερμανικού άξονα, αφού εκτέλεσε μια «αδύνατη αποστολή με τον πιο ανώδυνο τρόπο». Την ικανοποίησή της δεν έκρυβε και η καγκελάριος  για το θρίλερ που είχε αίσιο τέλος για την ΕΕ και την από εδώ και πέρα  συνεργασία της με τον Τσίπρα.

Καταλήγοντας ο Ολάντ σημειώνει ότι «όμως τίποτα δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς την Άγκελα Μέρκελ, όπως τίποτα δεν θα μπορούσε να γίνει  και χωρίς εμάς. Η καγκελάριος που απεχθάνεται τις προσποιήσεις έδειξε όχι μόνο θέληση και ικανότητα στην αναζήτηση συμβιβαστικών λύσεων».

Γερούν Ντάισελμπλουμ

Στο βιβλίο «Η κρίση του Ευρώ: Η ιστορία εκ των έσω σε Ευρώπη, Ελλάδα και Κύπρο» ο Γερούν Ντάισελμπλουμ αφηγείται «την ιστορία από μέσα», όπως λέει ο υπότιτλος. Αλλά από τη δική του οπτική γωνία, άρα εξ ορισμού ελλιπή, προειδοποιεί εκ των προτέρων στον πρόλογο.

Ωστόσο, πέρασε τρία χρόνια σε ένα από τα σημαντικότερα πόστα της ευρωπαϊκής πολιτικής επικεφαλής του Eurogroup με την προεδρία του Ντάισελμπλουμ να σημαδεύεται κυρίως από την ελληνική κρίση και το προοίμιο του τρίτου πακέτου έκτακτης ανάγκης.

Όπως σημειώνει «ο σκοπός αυτού του βιβλίου είναι επίσης να κατανοήσουμε λίγο καλύτερα τους δύσκολους συμβιβασμούς που κάνουν εκεί [Ελλάδα]».

Ο Ολλανδός πολιτικός αναφέρεται στο βιβλίο του περισσότερο στον Γιάννη Βαρουφάκη παρά στον Αλέξη Τσίπρα, καθώς μ΄αυτόν έρχεται σε αντιπαράθεση εντός της αίθουσας που συνεδρίαζε το Eurogroup. Τον παρομοιάζει δε μ’ ένα προβληματικό μικρό αγόρι που το διώχνουν από την τάξη, και αντί να συμπεριφερθεί σωστά στο διάδρομο για να επιστρέψει στην τάξη, προσπαθεί να διαλύσει το σχολείο.

«Το να γκρεμίζεις το σχολείο δεν έπιασε όμως. Αλλά υπάρχει ένα μικρό αγόρι που το δοκίμασε αυτό» σημειώνει ο Ντάισελμπλουμ για τον Γιάνη Βαρουφάκη.

Αναφερόμενος στο Eurogroup o Ολλανδός πολιτικός σημειώνει ότι «είχα μόλις γίνει υπουργός Οικονομικών όταν μου ζητήθηκε να γίνω πρόεδρος. Στην αρχή δεν το πήρα στα σοβαρά, αλλά στη συνέχεια σκέφτηκα: πρέπει να πηγαίνω σε αυτές τις συνεδριάσεις ούτως ή άλλως, οπότε γιατί όχι;»

Ο Ντάισελμπλουμ δεν συνειδητοποίησε τότε ότι ένας φάκελος βρωμούσε κάπου στη γωνία, όπως λέει ο ίδιος. Η Κύπρος είχε ήδη ζητήσει έκτακτη βοήθεια, αλλά δεν έγινε τίποτα γι’ αυτό. «Η κατάσταση είχε ξεφουσκώσει», λέει.

Λίγο αργότερα, η χώρα διασώθηκε με δισεκατομμύρια σε βοήθεια από τις ευρωπαϊκές χώρες και το ΔΝΤ, αλλά με την προϋπόθεση ότι οι επενδυτές θα αιμορραγούσαν μαζί της αντί να αφήσουν τον λογαριασμό στον φορολογούμενο, όπως συνέβαινε μέχρι τότε. «Υπάρχει βέβαια μια πολιτική άποψη πίσω από το να βοηθήσουν οι μεγάλες επιχειρήσεις να πληρώσουν», λέει ο Dijsselboem.

• Ένας άλλος και πολύ μεγαλύτερος φάκελος για το Eurogroup ήρθε εξίσου απροσδόκητα. Η Ελλάδα είχε μόλις λάβει δύο πακέτα έκτακτης ανάγκης και τώρα έδειχνε και πάλι σημάδια ανάκαμψης.

Αυτή ήταν προφανώς μια καλή στιγμή το 2014 για τον νυν πρωθυπουργό Σαμαρά να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, αλλά έχασε από τον «νέο παιδί στο τετράγωνο» Αλέξη Τσίπρα και τον υπουργό Οικονομικών του Βαρουφάκη που «Υποσχέθηκαν ότι οι πύλες του παραδείσου θα ανοίξουν ξανά. Στη συνέχεια, όλα κατέρρευσαν και πάλι».

Σε μια από τις πρώτες συναντήσεις του με τον Βαρουφάκη, ο Ντάισελμπλουμ είπε ότι Έλληνας πολιτικός «πετούσε χειροβομβίδες στο τραπέζι». Όπως εξηγεί  «είναι πολύ εύγλωττος και ευγενικός [ο Βαρουφάκης], οπότε διατυπώνει πολύ ωραία και είναι πολύ διακριτικός στην επαφή. Αλλά εν τω μεταξύ, λέει τα πιο ριζοσπαστικά πράγματα».

«Ήμουν εντάξει με τη νέα κυβέρνηση που ήθελε να μιλήσει ξανά για το πρόγραμμα βοήθειας. Ήμουν πρόθυμος να τους δώσω αυτό το περιθώριο. Αλλά κάποια πράγματα δεν μπορούσαν να γίνουν, μεταξύ άλλων και από νομικής πλευράς» τονίζει ο πρώην πρόεδρος του Eurogroup.

«Το μόνο που έπρεπε να κάνουμε ήταν να δείξουμε ενότητα και να πούμε ότι βρισκόμαστε σε συζητήσεις για ένα πακέτο έκτακτης ανάγκης για να σταθεροποιήσουμε τα πράγματα. Με αυτόν τον τρόπο, ο Βαρουφάκης έπρεπε να υποσχεθεί ότι θα τηρήσει τις παλιές συμφωνίες και θα αποπληρώσει τα δάνεια. Εκεί λοιπόν τα πράγματα συνέχισαν να πηγαίνουν στραβά».

«Έκανε κουβέντα ότι δεν ήθελε πακέτο βοήθειας και επίσης ανέφερε ενδιάμεσα ότι δεν ήθελαν να αποπληρώσουν τίποτα. Το χάος ήταν πλήρες».

Ο Βαρουφάκης προκάλεσε την οργή των συναδέλφων του υπουργών στο Eurogroup με κάποιον να τον αποκαλεί «τζογαδόρο», ενώ ένας άλλος τον φώναξε «ερασιτέχνη».

• Αναφερόμενος στις συζητήσεις ο Ντάισελμπλουμ επισήμανε ότι «ίσως το πιο χαρακτηριστικό ήταν η στιγμή που ο Βαρουφάκης «προσφέρθηκε» να δημιουργήσει μια ανεξάρτητη δημοσιονομική αρχή στην Ελλάδα για να διασφαλίσει ότι τηρούνται οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες. Θα προσάρμοζαν τον προϋπολογισμό τους αν ξέφευγε από την πορεία του».

«Μα ένας τέτοιος μηχανισμός υπάρχει ήδη! Έκανε προτάσεις που έχουν από καιρό κατοχυρωθεί στις ευρωπαϊκές συνθήκες, αλλά που η Ελλάδα δεν συμμορφώθηκε! Νομίζω ότι πραγματικά δεν το γνώριζε αυτό».

«Ο Σλοβάκος υπουργός τον κοίταξε αυστηρά μετά την ομιλία του, κούνησε το κεφάλι του και είπε «Απίστευτο» δύο φορές στη σειρά. Στη συνέχεια η αίθουσα σιώπησε».

Το καλοκαίρι του 2015, η πίεση για Grexit γίνεται πολύ ισχυρή. Πολλές χώρες ήθελαν να καταρτιστούν συγκεκριμένα σχέδια. «Όλες οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, δηλαδή η Αυστρία, η Σλοβακία και η Σλοβενία, καθώς και οι χώρες της Βαλτικής ήταν σκληρά κριτικές απέναντι στην Ελλάδα, όμως η Γερμανία ήταν ακόμα γλυκιά» σημειώνει ο Ολλανδός πολιτικός για να προσθέσει ότι «στο τέλος, μόνο η Γαλλία και η Ιταλία συνέχισαν να υποστηρίζουν μια λύση, αν και ο Βαρουφάκης είχε σπάσει και εκεί όλα τα παράθυρα. Αυτό λειτούργησε την τελευταία στιγμή».

Στόχος για τον Ντάισελμπλουμ ήταν να κρατήσει τους Έλληνες στην Ευρωζώνη κι όπως εξηγεί «αυτή ήταν η πολιτική μου εντολή. Κανείς δεν μου είπε να οργανώσω ένα Grexit. Η εντολή μου ήταν να κρατήσω την ευρωζώνη ενωμένη».

«Το Grexit ήταν, φυσικά, μια συνεχής παρουσία. Για κάποιους ως μια ελκυστική προοπτική, για πολλούς ως ένα ραβδί. Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τις επιπτώσεις ενός Grexit για την Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη. Τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο» σημειώνει ο πρώην πρόεδρος του Eurogroup προσθέτοντας ότι τη μεγαλύτερη υποστήριξη την πήρε από τον Μαρκ Ρούτε.

Βόλφγκανγκ Σόιμπλε

Στα απομνημονεύματα του Σόιμπλε, «Η ζωή μου στην πολιτική» ένα τεράστιο κεφάλαιο σχεδόν 100 σελίδων αφιερώνεται στα χρόνια του ως υπουργός Οικονομικών από το 2009 έως το 2018 όπου συμπεριλαμβάνονται η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, η ευρωκρίση και ειδικότερα ελληνική κρίση, η οποία “ταυτίστηκε” με το γραφείο του στην Wilhelmstraße 97.

• «Ραντεβού με τη παγκοσμιοποίηση. Ως υπουργός Οικονομικών στο επίκεντρο νέων κρίσεων» είναι ο τίτλος του επίμαχου κεφαλαίου που ξεκινάει ήδη από τις πρώτες κιόλας γραμμές με Ελλάδα.

«Λίγες μόλις μέρες πριν αναλάβω τα καθήκοντά μου στα τέλη Οκτωβρίου 2009, ο Έλληνας υπ. Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο οποίος επίσης μόλις είχε αναλάβει τα καθήκοντά του, παραδέχτηκε ότι η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση, χρησιμοποιώντας παραποιημένα στοιχεία, εξαπάτησε τους εταίρους για να ενταχθεί στο ευρώ (…) Αποκάλυψε ότι η χώρα ζει πάνω από τις δυνατότητές της και ότι υπάρχει σημαντική ανάγκη για εξυγίανση (…) Ήδη από την άνοιξη του 2010, η Ελλάδα δεν ήταν πλέον σε θέση να χρηματοδοτηθεί στις αγορές. Υπήρχε κίνδυνος χρεοκοπίας.»

Ο Σόιμπλε θυμάται μάλιστα ότι ενώ ο ίδιος βρισκόταν στην ιδιωτική του οικία άρρωστος με υψηλό πυρετό τον Μάιο του 2010, του τηλεφώνησε η Άγκελα Μέρκελ από τη Μόσχα. «Την Κυριακή θα ταξίδευα στις Βρυξέλλες για το Eurogroup όπου οι υπ. Οικονομικών των κρατών-μελών θα συνέρχονταν εκτάκτως για να εγκρίνουν το πρόγραμμα βοήθειας των 110 δις για την Ελλάδα (…) Η καγκελάριος μου μετέφερε την ανησυχία των διεθνών εταίρων ότι η ελληνική κρίση θα μπορούσε να επηρεάσει το σύνολο της ευρωζώνης». Μεταξύ των διεθνών εταίρων βρισκόταν και η Κίνα, αναφέρει ο Σόιμπλε.

• Την ίδια ώρα η κατάσταση της υγείας του παρουσίαζε επιδείνωση. Η επεισοδιακή άφιξη στις Βρυξέλλες για το έκτακτο Eurogroup ήταν μόνο η «πρόγευση για τα άγρια χρόνια που θα ακολουθούσαν». Όπως αποκαλύπτει: «Πέταξα την Κυριακή με αεροσκάφος της πολεμικής αεροπορίας για τις Βρυξέλλες ενάντια σε κάθε ιατρική λογική. Με συνόδευσε η σύζυγός μου για προληπτικούς λόγους». 

Αμέσως μετά την άφιξη στις Βρυξέλλες, μεταφέρθηκε στα επείγοντα νοσοκομείου των Βρυξελλών για ακούσει: «Κύριε Σόιμπλε είστε πολύ άρρωστος». Μεταξύ νοσοκομείου και Eurogroup, «μετά από αυτές τις επίπονες, για γερά νεύρα ημέρες, η Ελλάδα είχε σωθεί για την ώρα, οι χρηματαγορές κάπως ηρεμούσαν, ο κυβερνητικός συνασπισμός γκρίνιαζε και η αντιπολίτευση επαινούσε τη διάσωση. Έπρεπε ωστόσο ακόμη να αποδειχθεί εάν τα μέτρα θα ήταν βιώσιμα (…) Επιστρέφοντας η γυναίκα μου με συνόδευε πάλι, μεταφέροντας ένα μπουκάλι με φαρμακευτικό έγχυμα, το οποίο έδεσε με ένα κορδόνι μέσα στο αεροσκάφος. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την εικόνα: την ώρα που η υγεία μου κρεμόταν από ένα κορδόνι, η σταθερότητα του ευρώ και μαζί το μέλλον της Ευρώπης κρέμονταν από μια κλωστή». Ο Σόιμπλε χαρακτηρίζει  το 2010 «annus horribilis» [φριχτή χρονιά] τόσο για την Ελλάδα όσο και για την υγεία του.

• Ο Σόιμπλε διατρέχει καρέ-καρέ όλο το χρονικό της ελληνικής κρίσης με κάθε τεχνική λεπτομέρεια για τα πακέτα διάσωσης, τα κρίσιμα Eurogroup, την αγωνία στο Βερολίνο αλλά και την εχθρική εικόνα που άρχισε να σχηματίζεται για τη Γερμανία στην Ελλάδα, εκεί όπου ταυτόχρονα η κοινωνία έβραζε και το πολιτικό τοπίο γνώριζε πρωτόγνωρους κλυδωνισμούς.

Ο Σόιμπλε αναφέρει: «Από την αρχή της κρίσης ήμουν ένας από εκείνους που ήθελαν να βοηθήσουν τους Έλληνες να βγουν από την επισφαλή κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει, κάτι που ξεθώριασε μετέπειτα λόγω των εξελίξεων (…) Η Μέρκελ από την άλλη πλευρά επέμεινε εξαρχής στην εμπλοκή του ΔΝΤ στην ευρωπαϊκή πολιτική διαχείρισης κρίσεων».

Στη συνέχεια, όπως θυμάται, οι Έλληνες επέρριψαν στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο τις ευθύνες για τα «άκαμπτα» μέτρα λιτότητας. «Είναι το συνηθισμένο blame game που οι Έλληνες ήξεραν να παίζουν με μεγάλη επιτυχία». Σε άλλο σημείο αναφέρει προκαλώντας αίσθηση: «Η εικόνα μου ως «άγριου σκύλου» στις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις δεν με ενόχλησε. Τουλάχιστον ήταν ξεκάθαρο ότι επιχειρηματολογούσα υπέρ του μέλλοντος της Ευρώπης. Άλλωστε η κρίση δεν αφορούσε πλέον μόνο την Ελλάδα αλλά το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Γι αυτό ακριβώς όμως με πλήγωνε η στρεβλή εικόνα ενός ‘δήμιου’ της ευρωπαϊκής ιδέας που μου απένειμαν οι επικριτές καθώς εξελισσόταν η ευρωκρίση».

Ο Σόιμπλε επιβεβαιώνει ότι η ιδέα για ένα «time-out», όπως το αποκαλεί, για την Ελλάδα από την ευρωζώνη προκειμένου να ανακάμψει, ήταν κάτι που άρχισε να εξετάζει από το 2010 «ως ultima ratio, τότε ακόμη σε συμφωνία με την καγκελάριο» διευκρινίζοντας ότι «οι ίδιοι οι Έλληνες θα έπρεπε να αποφασίσουν γι’ αυτό γιατί ήμουν πεπεισμένος ότι η χώρα θα μπορούσε να βοηθηθεί μόνο εάν η ίδια ήθελε να βοηθήσει τον εαυτό της».

• Αναφέρεται και στη συνάντησή του με τον τότε υπ. Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο, σε βραβευμένο εστιατόριο του Βερολίνου και όχι στο υπουργείο Οικονομικών «σε μια πιο ευχάριστη ατμόσφαιρα και ως ένδειξη εκτίμησης (…) για να του εξηγήσω τις αμφιβολίες μου (…) Θα είχε η ελληνική κυβέρνηση τη δύναμη να εφαρμόσει γρήγορα τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας; Συζητήσαμε εκτενώς και πολύ ανοιχτά. Σε κάθε περίπτωση δεν έτρωγε σχεδόν τίποτα (ο Βενιζέλος) όση ώρα παρέθετα τις δύο εναλλακτικές σκέψεις μου».

Συνοπτικά αυτές οι δύο εναλλακτικές ήταν: προσωρινή έξοδος από την ευρωζώνη με βοήθεια από την ΕΕ ή παραμονή στην ευρωζώνη με σκληρές μεταρρυθμίσεις που θα συνεπάγονταν μια μακρά, επώδυνη περίοδο εξυγίανσης με εσωτερική υποτίμηση. «Κατέστησε σαφές (ο Βενιζέλος) ότι η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στην ευρωζώνη υπό οποιεσδήποτε συνθήκες», θυμάται ο Σόιμπλε υποσημειώνοντας τις πρωθυπουργικές βλέψεις που είχε τότε ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Όπως μάλιστα εκ των υστέρων: «Αυτή ήταν επιλογή των Ελλήνων, όχι των άλλων Ευρωπαίων».

• Εκτενείς είναι οι αναφορές και στις κοπιώδεις παρασκηνιακές πιέσεις στον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου για το δημοψήφισμα που σχεδιαζόταν αλλά τελικά δεν έγινε, στο περιθώριο της Συνόδου του G-20 στις Κάννες.

«Εκεί έζησα από κοντά  πώς μίλησαν στον Παπανδρέου ο Μπαράκ Ομπάμα, ο Νικολά Σαρκοζί, η Άγκελα Μέρκελ, η Κριστίν Λαγκάρντ και ο Μάριο Ντράγκι και τελικά  πώς του υπαγόρευσαν τη διατύπωση του δημοψηφίσματος. Οι Έλληνες θα έπρεπε απλώς να επιλέξουν είτε αποδοχή του προγράμματος βοήθειας είτε έξοδο από την ευρωζώνη».

Το δημοψήφισμα δεν έγινε, η κυβέρνηση Παπανδρέου παραιτήθηκε. 

Μετά από αναλυτική εξιστόρηση των τεκταινόμενων την περίοδο 2012-2015, με ειδική μνεία στις σκληρές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της κυβέρνησης Σαμαρά «για τις οποίες έτρεφα μεγάλο σεβασμό», όπως σημειώνει ο Σόιμπλε, φτάνουμε στο κομβικό 2015, στο οποίο πλέον «το παραδοσιακό κομματικό σύστημα στην Ελλάδα έμοιαζε να συνθλίβεται μεταξύ των άκρων».

Αποκαλύπτει ότι ήδη πολύ πριν από τη νίκη ΣΥΡΙΖΑ το 2015, ο Σόιμπλε ήταν ο μόνος υπουργός του Βερολίνου που είχε ζητήσει κατ’ ιδίαν συνάντηση μαζί του στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών το 2013, ώστε να γνωρίσει τον Τσίπρα και τις θέσεις του από κοντά. Τον αποκαλεί «χαρισματικό» και δεν διστάζει να αποκαλύψει ότι ήδη σε εκείνη την συνάντηση γνωριμίας είχε πει ευθέως στον Τσίπρα «ότι του ευχόταν για το συμφέρον του ίδιου να μην κερδίσει τις εκλογές γιατί δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να τηρήσει τις υποσχέσεις με τις οποίες θα τις κέρδιζε. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να παραμείνει στην ευρωζώνη χωρίς δεσμεύσεις για μεταρρυθμίσεις. Ο Τσίπρας το γνώριζε».

• Δύο χρόνια αργότερα, η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ ήρθε και μαζί με αυτήν ο νέος υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης. Η συνέντευξη Τύπου που παραχώρησαν Σόιμπλε-Βαρουφάκης στο Βερολίνο τον Φεβρουάριο του 2015 παραμένει μέχρι σήμερα αξέχαστη στη γερμανική πρωτεύουσα.

Ο Σόιμπλε κάνει λόγο για «προκλητικές απόψεις», για «αντισυμβατικό τρόπο», για έναν υπουργό με «αέρα ποπ σταρ» που τον άφηνε παγερά αδιάφορο. Στην ίδια συνέντευξη Τύπου, που κατά τα άλλα έγινε βάσει πρωτοκόλλου, ειπώθηκε και το περίφημο «We agree to disagree» (Συμφωνούμε ότι διαφωνούμε»). Χαρακτηρίζει ως το απόλυτο «ναδίρ» στις σχέσεις με τον Βαρουφάκη την αποκάλυψη ότι μαγνητοφωνούσε τις απόρρητες συνομιλίες των υπουργών Οικονομικών στο Eurogroup. Μάλιστα μοιάζει να συμφωνεί και με την ρήση του τότε επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ για τον Γιάνη Βαρουφάκη: «Ποτέ κανένας υπουργός Οικονομικών δεν προκάλεσε τόση ζημιά στη χώρα του σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα».

• Καρέ-καρέ αναφέρει στο βιβλίο του o Σόιμπλε και τις κρίσιμες ώρες πριν και μετά το ελληνικό δημοψήφισμα, τα κάπιταλ κοντρόλ, τις δραματικές πιέσεις από τις αγορές, την αποχώρηση Βαρουφάκη, τη θετική εικόνα για τον Ευκλείδη Τσακαλώτο αλλά και την τακτική Μέρκελ στις ιστορικές διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες με τον Αλέξη Τσίπρα μετά το δημοψήφισμα.

Ενδιαφέρον έχει και το παρασκήνιο από το Βερολίνο όταν αμέσως μετά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου συγκλήθηκε έκτακτη σύσκεψη στην καγκελαρία από την Άγκελα Μέρκελ παρουσία των Φρανκ Βάλτερ-Σταϊνμάιερ, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ και Πέτερ Αλτμάιερ. Εκεί ο Σόιμπλε παρουσίασε ξανά το σχέδιο για προσωρινό time-out (αποφεύγει επιμελώς στα απομνημονεύματα τον όρο Grexit πέρα από μόνο από δύο σημεία) γιατί πλέον δεν έβλεπε άλλη λύση.

«Προς δική μου έκπληξη συμφώνησε μαζί μου επανειλημμένα ο Γκάμπριελ, ο Σταϊνμάιερ παρέμεινε σιωπηλός. Εξαιτίας αυτού λογομάχησα με τη Μέρκελ, η οποία μου είπε ότι θα το έκανε μόνο σε συμφωνία με τον Φρανσουά Ολάντ και ότι εκείνος δεν συμφωνεί για κάτι τέτοιο. Δεν θα θυσίαζε η Μέρκελ τις γαλλογερμανικές σχέσεις γι’ αυτό». Μετά από εκείνο το βράδυ γνώριζε ότι η Μέρκελ δίσταζε. Έκπληκτος ο Σόιμπλε αντιλήφθηκε λίγο αργότερα και την προδοσία από τον Γκάμπριελ, επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών, ο οποίος έκανε δημόσιες δηλώσεις σε αντίθετο πνεύμα.

• Όσο για τη μαραθώνια Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, όπου ο Αλέξης Τσίπρας συμφώνησε σε νέες επίπονες μεταρρυθμίσεις με τη χώρα να παραμένει στην ευρωζώνη, ο Σόιμπλε αποκαλύπτει με απλά λόγια τη διαπραγματευτική στρατηγική Μέρκελ: «επίτευξη συμφωνίας μέσω κόπωσης. Η Μέρκελ ήταν κορυφαία σε αυτό».

Όσο για την ανατροπή Τσίπρα και το «όχι» που έγινε τελικά «ναι», ο Σόιμπλε αναφέρει ότι ήταν μια αναγκαία κίνηση του Έλληνα πρωθυπουργού για να δικαιολογήσει τους όρους του τρίτου πακέτου λέγοντας ότι «δεν θα έπρεπε να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να φύγουμε από το ευρώ, κάτι που θέλουν σκληροπυρηνικοί όπως ο Σόιμπλε». Παρόλα αυτά ο Σόιμπλε παραδέχεται ότι ήταν ένα «θαρραλέο βήμα» και ότι «ο Τσίπρας στη συνέχεια πέτυχε αξιοσημείωτα πράγματα που επέτρεψαν στην επόμενη κυβέρνηση να σταθεροποιήσει περαιτέρω την Ελλάδα. Κι αυτό αξίζει να αναγνωριστεί».