Γιατί ξεκίνησαν να φιλιούνται οι άνθρωποι… Καταγράφοντας πιθανές και απίθανες θεωρίες

Το φιλί, μια φαινομενικά απλή πράξη αγάπης, έχει βαθιά σημασία για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις σχέσεις. Ένα φιλί μπορεί να εκφράσει αγάπη, πάθος, στοργή, σεβασμό, χαιρετισμό, φιλία, ακόμη και συμφιλίωση. Τι μας κάνει όμως να εμπλεκόμαστε καθημερινά με αυτή τη μοναδική συμπεριφορά και γιατί είναι τόσο διαδεδομένη σε διάφορους πολιτισμούς και κοινωνίες; Όταν όμως τα περισσότερα άλλα είδη ζώων δεν επιδεικνύουν την ίδια συμπεριφορά, γεννάται το ερώτημα: πώς άρχισαν οι άνθρωποι να το κάνουν αυτό και γιατί συνεχίζουμε;

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Επιστημονικά, τα φιλιά εξυπηρετούν διττό σκοπό: την επιλογή συντρόφου και τη διέγερση. Λειτουργεί ως ένα ισχυρό κοκτέιλ χημικών ουσιών που μπορεί να διεγείρει ένα σωρό ορμόνες και νευροδιαβιβαστές. Όταν δύο άνθρωποι κλείνουν τα χείλη τους, το σώμα τους απελευθερώνει ντοπαμίνη (που σχετίζεται με την ανταμοιβή και την επιθυμία), ωκυτοκίνη (την «ορμόνη του δεσμού») και σεροτονίνη (που συμβάλλει στα συναισθήματα ευτυχίας και ευεξίας).

Επιπλέον, η πράξη του φιλιού μπορεί επίσης να μειώσει την ορμόνη του στρες κορτιζόλη, προωθώντας την αίσθηση χαλάρωσης και προσκόλλησης.

Από εξελικτική άποψη, η ανταλλαγή σάλιου κατά τη διάρκεια ενός φιλιού επιτρέπει μια λεπτή, υποσυνείδητη μορφή αξιολόγησης του συντρόφου. Το σάλιο περιέχει ορμόνες όπως η τεστοστερόνη, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν ή να ενισχύσουν τη διέγερση και να σηματοδοτήσουν τη σεξουαλική διαθεσιμότητα.

Μεταφέρει επίσης γενετικές πληροφορίες σχετικά με το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου. Όταν φιλάμε έναν πιθανό σύντροφο, μπορεί υποσυνείδητα να δοκιμάζουμε τη βιολογική συμβατότητά του μαζί μας.

Φερομόνες

Μια άλλη συναρπαστική θεωρία σχετικά με το γιατί οι άνθρωποι φιλιούνται περιστρέφεται γύρω από τις φερομόνες – τα αόρατα, άοσμα σωματίδια που εκκρίνουν τα ζώα για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά άλλων μελών του είδους τους. Ενώ έχει επιβεβαιωθεί ότι πολλά ζώα χρησιμοποιούν φερομόνες για να επικοινωνούν και να προσελκύουν συντρόφους, δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί πλήρως αν οι άνθρωποι κάνουν το ίδιο.

Ωστόσο, ορισμένοι επιστήμονες εικάζουν ότι η κοντινή απόσταση κατά τη διάρκεια του φιλιού μπορεί να μας επιτρέπει να λαμβάνουμε υποσυνείδητα τις φερομόνες του συντρόφου μας, επηρεάζοντας ενδεχομένως την έλξη μας προς αυτόν.

Από πού προήλθε το φιλί;

Θα ήταν εύκολο να υποθέσουμε ότι όλοι φιλιούνται, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Η σεξολόγος Σουζάνα Βάις (Suzannah Weiss), λέει ότι τα ρομαντικά φιλιά δεν είναι στην πραγματικότητα καθολικά μέσα στο ανθρώπινο είδος.

Σύμφωνα με έρευνα , που πραγματοποιήθηκε σε 168 πολιτισμούς, διαπιστώθηκε ότι μόνο το 46% ανταλλάσσει φιλιά σεξουαλικού ή ρομαντικού χαρακτήρα. Επιπλέον, υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας του ρομαντικού-σεξουαλικού φιλιού και της κοινωνικής πολυπλοκότητας μιας κοινωνίας: όσο πιο πολύπλοκος κοινωνικά είναι ο πολιτισμός, τόσο μεγαλύτερη είναι η συχνότητα του ρομαντικού-σεξουαλικού φιλιού. Παραδείγματος χάρη στις κοινωνίες όπου οι άνθρωποι φορούν περισσότερα ρούχα ανταλλάσσουν και περισσότερα φιλιά αφού το πρόσωπο είναι το μόνο μέρος του σώματος που δεν είναι καλυμμένο με ρούχα, και οι άνθρωποι αποζητούν την επαφή δέρμα με δέρμα.

• Οι καταγραφές των ανθρώπων που φιλιούνται χρονολογούνται πριν από περίπου 4.500 χρόνια, στις πρώτες σφηνοειδείς γραφές. Ωστόσο οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι τα φιλιά μπορεί να ξεκίνησαν ήδη πριν από 100.000 χρόνια.

Tα παλαιότερα καταγεγραμμένα στοιχεία για το φιλί αποδίδονταν στις Βέδες, ινδικά γραπτά κείμενα, που χρονολογούνται περίπου από το 1500 π.Χ. και είναι πολύ σημαντικά για την ινδουιστική θρησκεία. Ένας από τους τόμους, η Rig Veda, περιγράφει τους ανθρώπους να αγγίζουν τα χείλη τους μεταξύ τους. Τα ερωτικά φιλιά παρουσιάστηκαν επίσης με μεγάλη λεπτομέρεια σε ένα άλλο αρχαίο ινδικό κείμενο: το Κάμα Σούτρα, έναν οδηγό για τη σεξουαλική απόλαυση που χρονολογείται τον τρίτο αιώνα μ.Χ. Επομένως, οι σύγχρονοι μελετητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η πρακτική του ρομαντικού φιλιού πιθανότατα προέρχεται από την Ινδία.

Δύο θεωρίες για το γιατί οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να φιλιούνται πηγάζουν από την ιδέα ότι ως μωρά έχουμε μια έμφυτη προτίμηση στο άγγιγμα των χειλιών. Στη μία περίπτωση, μπορεί να οφείλεται στο ότι συνδέουμε το άγγιγμα των χειλιών με το θηλασμό, και αυτό το αντανακλαστικό είναι έμφυτο σε όλους. Υπάρχει επίσης η άποψη ότι οι μητέρες και τα παιδιά τους συνδέονται με το φιλί χείλος με χείλος εξαιτίας μιας συμπεριφοράς που ονομάζεται «μεταφορά τροφής πριν από τη μάθηση». Οι μητέρες των αρχαίων προγόνων μας μπορεί να μασούσαν από πριν την τροφή προτού τη δώσουν στα παιδιά τους και να και να τη μετέφεραν απευθείας στο στόμα τους. Αυτό είναι κάτι που παρατηρείται στους πλησιέστερους προγόνους μας – τους χιμπατζήδες – καθώς και σε άλλους μεγάλους πιθήκους.

Στο βίντεο του BBC Reel διερευνώνται μερικές από τις θεωρίες για την προέλευση του φιλιού, οι οποίες περιλαμβάνουν και την πρόταση ότι τα ρούχα μπορεί να ήταν ένας σημαντικός κινητήριος παράγοντας, καθώς σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους όσο περισσότερα ρούχα φορούσαν οι άνθρωποι τόσο μεγαλύτερη ήταν η συχνότητα των φιλιών στα χείλη .

«Αλλά νομίζω ότι το κλειδί για την ανθρώπινη οικουμενικότητα του φιλιού ή την απουσία του είναι ότι ο αισθησιασμός των ανθρώπων μπορεί να ικανοποιηθεί με πολλούς άλλους τρόπους εκτός από το φιλί», λέει ο Jankowiak.

Οι πολιτισμοί που δεν φιλιούνται στα χείλη βρίσκουν άλλους τρόπους για να είναι οικείοι, λέει η συγγραφέας Sheril Kirshenbaum. «Υπάρχει το φιλί της Μαλαισίας που περιέγραψε ο Δαρβίνος, όπου οι γυναίκες κάθονταν οκλαδόν στο έδαφος και οι άνδρες κάπως κρέμονταν από πάνω τους και μύριζαν γρήγορα ο ένας τον άλλον – έπαιρναν ένα δείγμα από το άρωμα του συντρόφου τους».

Στα νησιά Trobriand, στα ανοικτά της ανατολικής ακτής της Παπούα Νέας Γουινέας, οι εραστές φιλιούνται καθισμένοι πρόσωπο με πρόσωπο και τσιμπώντας ο ένας τις βλεφαρίδες του άλλου, «κάτι που νομίζω ότι σε πολλούς από εμάς σήμερα δεν ακούγεται σαν το αποκορύφωμα του ρομαντισμού, αλλά γι’ αυτούς λειτουργούσε», λέει ο Kirshenbaum. Αυτό που είναι σημαντικό με το φιλί χείλη με χείλη και με άλλα είδη φιλιού είναι ότι η στιγμή αφορά το μοίρασμα στενών, προσωπικών πληροφοριών για τον άλλον.

Το φιλί με το να πιέζουμε τα χείλη μας μεταξύ τους είναι μια σχεδόν μοναδικά ανθρώπινη συμπεριφορά. Αν το φιλί έχει εξελικτικό σκοπό, γιατί δεν βλέπουμε περισσότερα ζώα να φιλιούνται; Η Melissa Hogenboom απάντησε σε αυτό το ερώτημα για το BBC Earth το 2015. Ένας από τους λόγους για τους οποίους ίσως αναγκαστήκαμε να πλησιάσουμε το πρόσωπο του συντρόφου μας είναι για να τον μυρίσουμε καλά. Η μυρωδιά μπορεί να αποκαλύψει ένα σωρό χρήσιμες πληροφορίες: διατροφή, παρουσία ασθενειών, διάθεση και συγγένεια, για παράδειγμα. Πολλά ζώα έχουν πολύ πιο εξελιγμένες αισθήσεις όσφρησης από εμάς, οπότε δεν χρειάζεται να είναι τόσο κοντά και για αυτό δεν εντοπίζεται αντίστοιχη συμπεριφορά.

Φιλιά και συναίσθημα

Γνωστή ως ορμόνη της αγάπης, η ωκυτοκίνη είναι το κλειδί που μας βοηθά να νιώθουμε δεμένοι μεταξύ μας. Τα φιλιά μπορεί να κάνουν το σώμα μας να τη δημιουργεί, αλλά αυτό δεν έχει αποδειχθεί ότι ισχύει για όλα τα φύλα. Μελέτη διαπίστωσε ότι το φιλί αυξάνει την ωκυτοκίνη στους άνδρες, αλλά όχι στις γυναίκες. Όπως και να έχει, το φιλί είναι ένας τρόπος για να γνωρίσετε κάποιον καλύτερα και μπορεί να είναι ένας καλός δείκτης για το αν ταιριάζετε για παραπάνω οικειότητα. Και ακόμη και αν τα πράγματα δεν προχωρήσουν το φιλί μπορεί να απελευθερώσει άλλες ορμόνες της ευτυχίας, όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη, καθώς και να μειώσει τα επίπεδα άγχους σας.

Μπορεί ένα ζευγάρι να είναι ευτυχισμένο χωρίς φιλιά;

Μπορεί, λένε οι ειδικοί, αλλά τα φιλιά σίγουρα δεν βλάπτουν και μπορεί να αποτελούν δείκτη ικανοποίησης της σχέσης .Τα ζευγάρια που φιλιούνται πιο συχνά είναι πιο ικανοποιημένα από τη σχέση και έχουν καλύτερη σεξουαλική ζωή. Το φιλί θεωρείται προϋπόθεση για να μακροημερεύσει μια ρομαντική σχέση.

«Μην ξεχνάτε να φιλάτε τον σύντροφό σας όταν βγαίνετε από την πόρτα, όταν επιστρέφετε στο σπίτι, όταν λέτε καληνύχτα ή οποιαδήποτε στιγμή σας αρέσει», λέει η Σουζάνα Βάις. «Αν καταφέρετε να σας γίνει συνήθεια, θα αποκτήσετε μια ωραία καθημερινότητα», συμπληρώνει.

Μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν πολλά είδη φιλιών και δεν είναι όλα σεξουαλικά. Οι γονείς φιλούν τα παιδιά τους για καληνύχτα, οι φίλοι συχνά φιλιούνται στο μάγουλο για χαιρετισμό, άλλοι φιλάνε τα κατοικίδιά τους. Το φιλί είναι δωρεάν, είναι ένας τρόπος έκφρασης της στοργής, όπως ακριβώς και η αγκαλιά. Και μόνο καλό μπορεί να κάνει…

*Η φερομόνη είναι χημική ουσία που απελευθερώνεται από ένα ζώο προκειμένου να προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση, ή να μεταδώσει κάποιο μήνυμα σε ένα άλλο άτομο, πάντα όμως του ίδιου είδους. Υπάρχουν φερομόνες κινδύνου, εντοπισμού τροφής, σεξουαλικές και πολλές άλλες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τη φυσιολογία των ατόμων συγκεκριμένων ειδών. Η ύπαρξη και χρήση τους στα έντομα που εντοπίστηκαν κυρίως, έχει μελετηθεί ιδιαίτερα και αποδειχθεί. Πολλά σπονδυλόζωα και φυτά επίσης επικοινωνούν με τη χρήση φερομονών. Η ύπαρξη ανθρώπινων φερομονών είναι ακόμη θέμα προς συζήτηση.