ΑΡΘΡΟ-LIBRE/Άκης Σκέρτσος: Καλύτερες δημόσιες πολιτικές με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης

Στην εποχή των υπέρ-υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης που τρέχει με ασύλληπτες ταχύτητες τα «δεδομένα» και η ανάλυσή τους αποτελούν τα «καύσιμα» του 21ου αιώνα. Με την κατάλληλη αξιοποίησή τους δε μπορούν να αποτελέσουν ακόμη και μια ευκαιρία επανεφεύρεσης της ίδιας της δημοκρατίας ώστε να προσφέρει καλύτερα και ταχύτερα δημόσια αγαθά και υπηρεσίες στους πολίτες. Αυτή είναι η θέση που υποστήριξα στην ενδιαφέρουσα ημερίδα που διοργάνωσε η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία για τη χρησιμότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης στη χάραξη και υλοποίηση δημόσιων πολιτικών.

Του υπουργού Επικρατείας Άκη Σκέρτσου

Άλλωστε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά μαθήματα της προηγούμενης δεκαετίας που δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ είναι πως ο,τι δεν μετριέται δεν μπορεί να αξιολογηθεί ούτε και μπορεί να συγκριθεί με την εμπειρία άλλων χωρών ή με μια εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης.

Και αυτή η κυβέρνηση έχει αποδείξει από την πρώτη μέρα που ανέλαβε καθήκοντα το 2019 ότι πιστεύει στη μέτρηση και σε αυτό που ονομάζεται στα αγγλικά evidence based policy making, όσο καμία άλλη στο παρελθόν.

Έτσι καταφέραμε να διαχειριστούμε, με σχετική επάρκεια τολμώ να πω, ιστορικού χαρακτήρα κρίσεις της προηγούμενης πενταετίας, όπως την υγειονομική κρίση της πανδημίας, τη βαθιά ύφεση που προκάλεσε στην οικονομία, τη μεγάλη ενεργειακή κρίση που εκτόξευσε τις τιμές ενέργειας σε όλο τον κόσμο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Οι πολιτικές μας απαντήσεις σε κάθε μια από αυτές τις κρίσεις ήταν τελικά αποτελεσματικές διότι πάντα προσπαθούμε να συνδυάζουμε την επιστημονική μέτρηση και τεκμηρίωση με μια δυναμική πολιτική διαχείριση τόσο του έκτακτου και απρόβλεπτου όσο και του καθημερινού.

Ακόμη και με λιγοστά δεδομένα ή έστω με όσα υπάρχουν διαθέσιμα, μια δημόσια πολιτική ή μια κυβερνητική απόφαση είναι σίγουρα καλύτερη από μια πολιτική χωρίς καθόλου δεδομένα.

Και για να δανειστώ το σχήμα του Μαξ Βέμπερ περί της πολιτικής της ευθύνης και της πολιτικής του φρονήματος, είναι βέβαιο ότι η πολιτική του φρονήματος, δηλαδή των συναισθημάτων, αδιαφορεί για τις μετρήσεις και τα δεδομένα.

Όμως, η πολιτική της ευθύνης, στην οποία προσωπικά πιστεύω πολύ,  απλώς δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς μέτρηση και αξιολόγηση.

Μόνον έτσι μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά συμπεράσματα για το αν πολιτικές που εφαρμόζουμε αποδίδουν θετικά αποτελέσματα που βελτιώνουν τις ζωές των ανθρώπων, διευρύνουν την ευημερία και μειώνουν τις ανισότητες.

Αποτελεί θεσμική κατάκτηση για τη χώρα μας που υπέφερε τα πάνδεινα την προηγούμενη δεκαετία λόγω της κρίσης χρέους και της απουσίας μιας υπεύθυνης διαχείρισης των αδυναμίας υπεύθυνης μέτρησης και διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, ότι πλέον τα δημοσιονομικά αλλά και τα στατιστικά μας δεδομένα όχι μόνο δεν αποτελούν το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης, αλλά αντιθέτως επαινούνται διεθνώς και αποτελούν θετικό παράδειγμα προς μίμηση.                                                                                                                                                                                                           

Και η τεχνητή νοημοσύνη τώρα πια μπορεί να συμβάλλει καταλυτικά στη χάραξη καλύτερων, πιο συμπεριληπτικών και πιο αποτελεσματικών δημόσιων πολιτικών.

Το ζητούμενο όμως για μια χώρα με τα χαρακτηριστικά και τα διαρθρωτικά προβλήματα της Ελλάδας, αλλά και τις νέες αναδυόμενες απειλές και κρίσεις που αντιμετωπίζει όλος ο κόσμος στο πεδίο της ασφάλειας, δεν είναι μόνο η απλοποίηση και ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του κράτους. Αυτή, αν και πολύ σημαντική, είναι η κορυφή του παγόβουνου.

Το ζητούμενο είναι να αξιοποιήσουμε την εκθετική υπολογιστική δύναμη των ψηφιακών τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης προκειμένου να επιλύσουμε μακροχρόνιες παθογένειες της χώρας μας. Και ταυτόχρονα να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητά μας ως κοινωνία και πολιτεία απέναντι στις πιέσεις και τις αβεβαιότητες που προκαλούν η κλιματική κρίση, οι ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές, το κυβερνοέγκλημα ή το οργανωμένο έγκλημα.

Το ερώτημα είναι, μπορούμε να το πετύχουμε αυτό; Κι αν μπορούμε, έχουμε το σχέδιο και τους πόρους; Η απάντηση είναι καταφατική και στα δύο ερωτήματα.

Ηδη, χάρη στο εθνικό σχέδιο ανθεκτικότητας και ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0» έχουμε σχεδιάσει και υλοποιούμε τουλάχιστον 12 δράσεις αξιοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης σε ισάριθμα κρίσιμα πεδία δημόσιας πολιτικής, με συνολικό προϋπολογισμό που υπερβαίνει τα 400 εκατ. ευρώ. Οι τεχνολογικές αυτές λύσεις δεν αποτελούν κάποια αφηρημένη ή στρυφνή επιστημονική εφαρμογή. Απαντούν σε πολύ συγκεκριμένα και ορατά σε όλους μας προβλήματα και παθογένειες της καθημερινότητάς μας.

Ποια είναι αυτά τα προβλήματα και πώς μπορεί να τα αντιμετωπίσει η τεχνητή νοημοσύνη; Ορισμένα παραδείγματα είναι χρήσιμα.

 Η -αν και ραγδαία μειούμενη- εκτεταμένη ακόμη φοροδιαφυγή, η αυθαίρετη δόμηση, η αργή απονομή δικαιοσύνης, η αθλητική βία στα γήπεδα, τα κενά εκπαιδευτικών στα σχολεία μας, τα κενά στην αγορά εργασίας σε συγκεκριμένα επαγγέλματα και δεξιότητες, η μικροεγκληματικότητα και η καθημερινή παραβατικότητα σε δρόμους και γειτονιές, οι ανισότητες στην εκπαίδευση, οι κακοί δείκτες δημόσιας υγείας σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, η υπερσυνταγογράφηση φαρμάκων που οδηγεί σε πολυφαρμακία χωρίς να βελτιώνει την υγεία των πολιτών. Όλα αυτά αποτελούν διαχρονικά προβλήματα που κρατούν καθηλωμένη την Ελλάδα σε μια κατάσταση παρατεταμένης απόκλισης από την ευρωπαϊκή κανονικότητα.

Για κάθε ένα από αυτά τα προβλήματα έχουν σχεδιαστεί ειδικά προγράμματα αξιοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης με ανάλυση και μετα-ανάλυση δεδομένων μεγάλου όγκου. Οσα αδυνατεί ή δυσκολεύεται να διαχειριστεί και να επιλύσει η «αναλογική» δημόσια διοίκηση με τα συμβατικά εργαλεία, μπορούν να αντιμετωπιστούν με μεγάλη ταχύτητα ως προς την ανάλυση δεδομένων από την τεχνητή νοημοσύνη.

Έξυπνοι αλγόριθμοι μπορούν να κάνουν διασταυρώσεις φορολογικών δηλώσεων και πραγματικών εισοδημάτων, ώστε να εντοπίσουν τη φοροδιαφυγή.

Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν με μεγάλη ταχύτητα να εντοπίσουν τα κενά στις δημόσιες υπηρεσίες και να εισηγηθούν ένα πιο άρτιο ετήσιο πρόγραμμα προσλήψεων στο Δημόσιο.

Δορυφόροι συνδυαστικά με drones και αισθητήρες σε δάση και υδάτινους όγκους μπορούν να συμβάλλουν στις προβλεπτικές ικανότητες της μετεωρολογικής υπηρεσίας και της πολιτικής προστασίας, ώστε να υπάρχει καλύτερη προετοιμασία έναντι επικίνδυνων καιρικών φαινομένων.

Σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να συμβάλλουν σε περισσότερη οδική ασφάλεια στους δρόμους μας με λιγότερα ατυχήματα ή δυστυχήματα.

Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν σενάρια επιστημονικής φαντασίας, αλλά συγκεκριμένα έργα που ήδη υλοποιούνται ή είναι έτοιμα να δημοπρατηθούν ώστε να γίνουν εντός της τρέχουσας τετραετίας χρήσιμα εργαλεία της κυβέρνησης και της δημόσιας διοίκησης.

Με σεβασμό στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και με απαρέγκλιτη την προσήλωσή μας στην ανθρωποκεντρική και χειραφετητική αποστολή, που οφείλει να έχει η χρήση των νέων τεχνολογιών για την κοινωνία και τη δημοκρατία, πιστεύουμε ότι έτσι μπορούμε να περάσουμε επιτέλους από το αναλογικό στο ψηφιακό, αποτελεσματικό και έξυπνο κράτος.

Δεν μένουμε όμως μόνο στις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης. Η Ελλάδα πριν από ένα χρόνο με απόφαση του Πρωθυπουργού έθεσε ως προτεραιότητα την τοποθέτηση της Ελλάδας στην πρωτοπορία των χωρών που θεωρούν την ΑΙ ως δυνάμει αναπτυξιακό πλεονέκτημα που θα μετασχηματίσει τη χώρα.

Η συμβουλευτική επιτροπή για την Τεχνητή Νοημοσύνη πολύ σύντομα θα παραδώσει το κείμενο της εθνικής μας στρατηγικής για την ΑΙ.

Μια στρατηγική που θα εστιάζει στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση της Τεχνολογίας της ΑΙ. Που θα διακρίνει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, όπως το εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό και επιστημονικό ταλέντο, που θα ισορροπεί γόνιμα ανάμεσα στην καινοτομία και τις αναγκαίες ρυθμίσεις ασφαλείας.

Η τεχνολογία είναι ένα εργαλείο. Είναι μια ισχυρή αλλά ουδέτερη δύναμη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό αλλά και για κακό, ανάλογα με το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη χρήση της. Και η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν εξελίσσεται απλώς. Αναδιαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο επιλύουμε προβλήματα, παίρνουμε αποφάσεις και καινοτομούμε.

Γι’ αυτό χρειάζεται μέτρο και ένα λογικό πλαίσιο ρύθμισης.

Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία που βιώνει μια κρίση εμπιστοσύνης ως προς την αποτελεσματικότητα της έχει χρέος να αγκαλιάσει και να αξιοποιήσει την Τεχνητή Νοημοσύνη για να διαχειριστεί και να επιλύσει με μεγαλύτερη ταχύτητα πιεστικά και διαχρονικά ανθρώπινα προβλήματα. Και να προσφέρει έτσι περισσότερη δικαιοσύνη, ασφάλεια, ελευθερία και ισότητα στους πολίτες.

Η τεχνολογία μπορεί πράγματι να κάνει πιο συμμετοχική την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Ως Ευρωπαίοι έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια πολιτική Ένωση με το πιο ολοκληρωμένο και δημοκρατικό σύνολο κανόνων για τη χρήση δεδομένων και τεχνολογίας. Με περισσότερη υπευθυνότητα, ελέγχους και ισορροπίες, με σεβασμό στην προστασία των προσωπικών δεδομένων μπορούμε όλοι να αξιοποιήσουμε τα οφέλη της τεχνολογίας και ταυτόχρονα να βελτιώσουμε και να επανεφεύρουμε τις δημοκρατίες μας.

Διότι χάρη στη συστηματική μελέτη και αξιοποίηση τους μπορούμε να λαμβάνουμε καλύτερες και ταχύτερες αποφάσεις υπέρ του συλλογικού και ατομικού συμφέροντος. Και έτσι να μειώνουμε τους χρόνους και να γεφυρώνουμε την καχυποψία και την αμφισβήτηση που πολλές φορές υπάρχει απέναντι στις σύγχρονες δημοκρατίες ως προς την αποτελεσματικότητα τους να υπηρετούν την ευημερία, την ασφάλεια, τη δικαιοσύνη, την ελευθερία των πολιτών.

Το Gov.gr, μια ακόμη θεσμική κατάκτηση αυτής της κυβέρνησης, με τις σχεδόν 1.800 ψηφιακές υπηρεσίες και εφαρμογές του άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει καθημερινά το πρόσωπό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης τα τελευταία 5 χρόνια.

Έκανε ευκολότερη τη ζωή πολιτών και επιχειρήσεων και σημαντικά απλούστερη την επαφή μας με βασικές δημόσιες υπηρεσίες πρώτης γραμμής. Τα ψηφιακά αυτά βήματα γίνονται στην τρέχουσα τετραετία άλματα, ώστε να συγκλίνουμε πραγματικά με τις πιο ώριμες ψηφιακά χώρες της δυτικής Ευρώπης.