Οικουμενικός Πατριάρχης: “Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης θα ανοίξει-Σε εξέλιξη ο διάλογος με την Άγκυρα”

Ποιες διεργασίες που συντελούνται αυτή τη στιγμή και θα οδηγήσουν άραγε αυτή τη φορά σε αποτέλεσμα; Ή θα καταλήξει ξανά στο ράφι της τουρκικής διπλωματίας;

Θέμα χρόνου είναι η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης για τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο.

«Θα ανοίξει! Γίνεται διάλογος επί συγκεκριμένων σημείων αυτή τη στιγμή», δήλωσε στο OPEN/Ethnos.gr και τη Μαρία Ζαχαράκη, αναφέροντας ότι η κυβέρνηση Έρντογαν, δείχνει αυτή τη φορά πιο αποφασισμένη να εξετάσει το αίτημα, που εδώ και 5 δεκαετίες παραμένει στον «αέρα».

Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει:

Υπάρχει όντως βάσιμη προσδοκία η ιστορική σχολή να ανοίξει ξανά μετά από 53 χρόνια ή πρόκειται για άλλη μία ελπίδα που θα καταλήξει στο ράφι της τουρκικής διπλωματίας;

Είναι οι συνθήκες αυτή τη φορά πράγματι ώριμες, ώστε η Χάλκη να ανασυρθεί ξανά ως διαπραγματευτικό χαρτί με το ανάλογο πάντα αντίτιμο;

Για την απάντηση, επιχειρήσαμε να αποσαφηνίσουμε, πρώτα από όλα, σε ποιο στάδιο βρίσκεται ο διάλογος, που ανέφερε ο Οικ. Πατριάρχης, και ποιες διεργασίες συντελούνται αυτή τη στιγμή, ώστε να κατανοηθεί κατά πόσο πλησιάζει πράγματι μια ουσιαστική πρόοδος, που θα ανοίξει το δρόμο για την επαναλειτουργία του ιστορικού αυτού ιδρύματος της Ορθοδοξίας.

Αισιοδοξία Πατριάρχη

Ο Οικ. Πατριάρχης το τελευταίο διάστημα, τόσο στις δηλώσεις του στην Ελλάδα, όσο και στην Κωνσταντινούπολη πριν από λίγες ημέρες, εμφανίζεται ιδιαίτερα αισιόδοξος. Η αισιοδοξία του πηγάζει κατά κύριο λόγο από την επίσκεψη το καλοκαίρι του Τούρκου υπουργού Παιδείας, Γιουσούφ Τεκίν, στη Χάλκη -κατόπιν εντολής Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν- και τις συζητήσεις που ακολούθησαν στην Άγκυρα μεταξύ εκπροσώπων του Πατριαρχείου και του Γενικού Γραμματέα του τουρκικού υπουργείου Παιδείας, Φετουλάχ Γκιουνέρ.

Στη λαμπρή εκδήλωση για τα 570 χρόνια της λειτουργίας της Μεγάλης Σχολής του Γένους στο Φανάρι στην Κωνσταντινούπολη, την προηγούμενη Πέμπτη, ο Οικ. Πατριάρχης, βρήκε την ευκαιρία να φέρει ξανά το θέμα στο προσκήνιο, εξηγώντας την κινητικότητα που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή.

«Υπάρχει ευοίωνος προοπτική να επαναλειτουργήσει σύντομα και πάλι η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, αυτό το σπουδαίο φυτώριο των Θεολογικών γραμμάτων και μάλιστα με πρωτοβουλία του εξοχότατου κυρίου της Τουρκικής Δημοκρατίας, κ. Ερντογάν, ο οποίος έδωσε εντολή στον εξοχότατο υπουργό Παιδείας και επισκέφθηκε τη Χάλκη, συνομίλησε με τους αρμοδίους και της μονής της Αγίας Τριάδος και εν συνεχεία μετέβησαν αντιπροσωπείες της Εκκλησίας στην Άγκυρα και είχαν επικοινωνίες με τον εξοχότατόν Γενικό Διευθυντή Ιδιωτικής Εκπαιδεύσεως. Όπως μου μετέφεραν οι εκπρόσωποί μας τούς δέχτηκε με προσήνεια και κατανόηση και ανασυζήτησε το θέμα της επαναλειτουργίας της Σχολής μας, το μεγάλο όνειρο του Πατριαρχείου μας των τελευταίων 53 ετών και όχι μόνο του Πατριαρχείου μας, αλλά και της Ομογένειας και όλων των αγαπώντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου να γίνει σύντομα πραγματικότης», είπε στην ομιλία του.

Τουρκικό υπουργείο Παιδείας: “Έτοιμοι να συνεισφέρουμε”

Παίρνοντας το λόγο αμέσως μετά ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου, Φετουλάχ Γκιουνέρ, εκπροσωπώντας τον Τούρκο υπουργό Παιδείας, ο οποίος είχε προσκληθεί στην εκδήλωση για την επέτειο της ιστορικής Μεγάλης του Γένους Σχολής, ανέλαβε να μεταφέρει τις δεσμεύσεις της τουρκικής κυβέρνησης για την υποστήριξη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, εστιάζοντας, ωστόσο, στα τεχνικά ζητήματα και στις προσπάθειες διατήρησης και αποκατάστασης του ιστορικού αυτού ιδρύματος, χωρίς να αναφερθεί σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την επαναλειτουργία του.

«Επισκεφθήκαμε πρόσφατα αυτό όμορφο σχολείο με την απαράμιλλη αρχιτεκτονική του. Πριν είχαν γίνει συναντήσεις μεταξύ όλων των μειονοτικών ιδρυμάτων και των αρμόδιων υπαλλήλων του υπουργείου Παιδείας. Στις διαβουλεύσεις, που πραγματοποιήσαμε, ακούσαμε τα αιτήματά τους. Τους ακούσαμε ώστε να δούμε τί μπορούμε να κάνουμε και πώς μπορούμε να συνεισφέρουμε. Προσπαθήσαμε να λύσουμε γρήγορα τα όποια προβλήματα μπορούσαμε να λύσουμε. Δηλώσαμε επίσης ότι ευχαρίστως θα ικανοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τυχόν νέα αιτήματα. Βέβαια, κατά την επίσκεψη αυτή, οι υπεύθυνοι του ιδρύματος αναφέρθηκαν και στην αποκατάσταση και τη συντήρηση του σχολείου, και με εντολή του υπουργού μας, ξεκίνησαν οι απαραίτητες καταγραφές και μελέτες και νομίζω ότι έχουν φθάσει στο τελικό στάδιο», είπε, επισημαίνοντας στη συνέχεια τη «διαρκή», όπως είπε, επικοινωνία με τις αρχές της Σχολής για θέματα που αφορούν τη λειτουργικότητα του κτηρίου σε περίπτωση ανοίγματος.

«Ο υπουργός μας δήλωσε ξανά ότι θα συμβάλει σε ό,τι μπορούμε να κάνουμε και θα συνεχίσουμε να συμβάλουμε. Και μετά την επίσκεψή μας, συναντηθήκαμε και συνομιλήσαμε με τις αρχές της Σχολής και το προσωπικό του Πατριαρχείου πολλές φορές και εξετάσαμε τί διαδικασίες απαιτούνται, ώστε να υπάρξει εξέλιξη», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Τούρκου υπουργού Παιδείας, αφήνοντας ασαφείς τις προοπτικές περί επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής. Εύλογα, βέβαια… αφού δεν είναι ο αρμόδιος για τέτοιου είδους πολιτικές αποφάσεις.

Διάλογος μεν, αλλά…

Κι ενώ οι δημόσιες δηλώσεις σχετικά με τη Χάλκη αποκαλύπτουν κάποιες εξελίξεις, οι διαδικασίες, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του OPEN/Ethnos.gr, κινούνται εξαιρετικά αργά, γεγονός που εγείρει ακόμη και υποψίες για τις πραγματικές προθέσεις της τουρκικής κυβέρνησης. Ναι μεν ο διάλογος έχει ξεκινήσει, αλλά ακόμη είναι πολύ νωρίς να πει κανείς με βεβαιότητα, αν θα καταλήξει κάπου…

Οι διεργασίες που λαμβάνουν χώρα αυτή τη στιγμή σχετικά με το θέμα είναι οι εξής:

Η πρόταση του Πατριαρχείου

Οι αρμόδιοι της Σχολής σε συνεργασία πάντα με το Φανάρι, μετά την επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Παιδείας στη Χάλκη, που έβαλε το θεμέλιο της επανέναρξης της συζήτησης, κατέθεσε, σύμφωνα με πηγές του Πατριαρχείου, μία πρόταση προς την τουρκική κυβέρνηση, που αφορά την επαναλειτουργία της Χάλκης ως Βακουφικό/Ιδιωτικό Πανεπιστήμιο, συμπεριλαμβάνοντας επιπλέον 2 ή 3 σχολές/τμήματα. Μία να είναι η Θεολογική Σχολή και η άλλη κάποια άλλη, όπως Φιλοσοφική, Καλών Τεχνών κτλ.

Η πρώτη, η Θεολογική Σχολή, θα μπορεί να δέχεται μόνο άντρες, καθώς η Χάλκη αποτελεί μοναστήρι, ενώ η δεύτερη σχολή θα μπορεί να έχει τη δυνατότητα να είναι μεικτή, περιλαμβάνοντας και γυναίκες.

Το επόμενο βήμα στην εν λόγω διαδικασία είναι η υποβολή επίσημης αίτησης στο YOK (Συμβούλιο Ανώτατης Εκπαίδευσης Τουρκίας) για τη λειτουργία του πανεπιστημίου.

Οι εκπρόσωποι της Σχολής και του Πατριαρχείου έχουν ζητήσει συνάντηση με τον υπουργό Παιδείας της Τουρκίας, Γιουσούφ Τεκίν, προκειμένου να τους κατευθύνει όσον αφορά τη διαδικασία στο YOK, καθώς και να ενημερωθούν για την άποψη της κυβέρνησης απέναντι στις προτάσεις του Πατριαρχείου, όπως και για τα επόμενα βήματα για την προώθηση του διαλόγου.

Αρχικά, η συνάντηση είχε προγραμματιστεί για τις 23 Οκτωβρίου, ωστόσο αυτή αναβλήθηκε τελευταία στιγμή από τον Τούρκο υπουργό Παιδείας. Τώρα, το Πατριαρχείο αναμένει να οριστεί νέα ημερομηνία, πιθανότατα για μετά τις 3-4 Νοεμβρίου.

Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η διαδικασία για τη Χάλκη επί του παρόντος.

Οι δύο παράγοντες που καθορίζουν τη μοίρα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης

Η προοπτική επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης εδράζεται σε δύο θεμελιώδεις παράγοντες: έναν εσωτερικό και έναν εξωτερικό, οι οποίοι αλληλοσυνδέονται και διαμορφώνουν το πολιτικό δίχτυ που έχει περιβάλει το ζήτημα.

Όπως μας επισημαίνουν άλλες πηγές, ο εσωτερικός παράγοντας αφορά στην ίδρυση ενός ιδιωτικού θρησκευτικού πανεπιστημίου για πρώτη φορά στην Τουρκία, που θα έχει ως φοιτητές Χριστιανούς. Μία τέτοια εξέλιξη ενδέχεται, ωστόσο, να προκαλέσει τις σφοδρές αντιδράσεις τόσο των εθνικιστών, όσο και των πολυάριθμων ισλαμικών ταγμάτων, τα οποία πιθανόν να απαιτήσουν το ίδιο.

Αφετέρου, ο εξωτερικός παράγοντας σχετίζεται άμεσα με την πορεία των διμερών σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας. Πηγές του Πατριαρχείου αναγνωρίζουν ότι το ζήτημα της επαναλειτουργίας της Σχολής διαθέτει σημαντική πολιτική διάσταση, η οποία δεν μπορεί να παραβλεφθεί.

Άρα, η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής παραμένει ένα κρίσιμο θέμα, που συνδυάζει εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες και διεθνείς σχέσεις.

Όνειρο ή ουτοπία;

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης εκλέχθηκε και ανήλθε στον Οικουμενικό θρόνο με την υπόσχεση να επαναλειτουργήσει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Από τις πρώτες προγραμματικές του δηλώσεις πριν από 33 χρόνια, είχε θέσει το θέμα της Σχολής ως κορυφαία προτεραιότητα της θητείας του και συνεχίζει τον αγώνα με αδιάλειπτο πάθος. «Αν ο Θεός του χαρίσει αυτή τη χαρά να δει τη Σχολή να επαναλειτουργεί, θα δείξει…», ανέφεραν οι πηγές με γνώση των διεργασιών, εκφράζοντας σχετική επιφυλακτικότητα.

Για τον Οικ. Πατριάρχη και την Ομογένεια, η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής συνιστά ένα όνειρο. Για την Ελλάδα ή τον όποιο διεθνή παράγοντα ‘νοιάζεται’, μια ενδεχόμενη θετική έκβαση, θα αποτελεί, αντίστοιχα, συμβολική νίκη.

Στο χέρι του Έρντογαν η Χάλκη

Σε κάθε περίπτωση, το Φανάρι πιστεύει -ακόμη- ότι η ικανότητα να ληφθεί μια τέτοια απόφαση περιορίζεται σε έναν μόνο πολιτικό παίκτη.

«Ο μόνος που μπορεί να δώσει την εντολή να επαναλειτουργήσει η Χάλκη είναι ο Έρντογαν. Πέραν αυτού, δεν βλέπω κάποιον άλλον πολιτικό να έχει αυτή την δύναμη και την πυγμή», έλεγαν χαρακτηριστικά οι πηγές.

Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει πάλι εδώ είναι: γιατί ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει επιδείξει αυτή την πυγμή εδώ και 22 χρόνια διακυβέρνησης και ποιοι παράγοντες θα τον ωθούσαν να το πράξει στο τρέχον γεωπολιτικό πλαίσιο;