Politico: Βίαιες απελάσεις μεταναστών από την Τουρκία- Η εμπλοκή της ΕΕ
Η Συντακτική ομάδα του Libre
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διοχετεύει δισεκατομμύρια για τη διαχείριση του προσφυγικού προς την Τουρκία, αλλά πλέον η πραγματικότητα είναι διαφορετική, σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ του Politico. Στον απόηχο της προσφυγικής κρίσης της Ευρώπης το 2015, η ΕΕ διοχέτευσε περισσότερα από 11 δισ. ευρώ στην Τουρκία για να βοηθήσει τη χώρα να υποστηρίξει, να στεγάσει και να διαχειριστεί σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους που είχαν διαφύγει προς τα βόρεια για να γλιτώσουν από τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο της Συρίας.
Αυτά τα κεφάλαια αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική προσπάθεια στην ιστορία της ΕΕ, αλλά ο σκοπός τους απέχει πολύ από το να είναι αλτρουιστικός – με στόχο την ελαχιστοποίηση των αφίξεων αιτούντων άσυλο στο μπλοκ διασφαλίζοντας την παραμονή τους στην Τουρκία.
Το ποσό περιλαμβάνει σχεδόν 1 δισεκατομμύριο ευρώ για την ασφάλεια των συνόρων και τη διεκπεραίωση της διαδικασίας ασύλου, ώστε να βοηθήσει την Άγκυρα να «συγκρατήσει» τους πρόσφυγες.
Οι βίαιες απελάσεις
Όπως αποκαλύπτει σε εκτενές του ρεπορτάζ το Politico, σε συνεργασία με το Lighthouse Reports και άλλα 8 ειδησεογραφικά μέσα, η Άγκυρα έχει βαρεθεί να λειτουργεί ως χώρος αποθήκευσης προσφύγων της Ευρώπης.
Τα τελευταία χρόνια, η τουρκική κυβέρνηση άρχισε να χρησιμοποιεί μεγάλο μέρος αυτής της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για να μειώσει τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που φιλοξενεί συγκεντρώνοντας και εκτοπίζοντας βίαια Σύρους, Αφγανούς και άλλους που αντιμετωπίζουν κίνδυνο στις χώρες καταγωγής τους,
Καθώς η εχθρότητα προς τους πρόσφυγες εκτινάχθηκε στα ύψη πρώτα στην Ευρώπη και μετά στην Τουρκία, τα κέντρα υποδοχής μετατράπηκαν σε στρατόπεδα απέλασης.
Οι κρατούμενοι ανέφεραν βασανιστήρια, παραμέληση και άρνηση πρόσβασης σε προμήθειες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών.
Οχήματα που φέρουν το μπλε-χρυσό έμβλημα της ΕΕ και το τουρκικό αστέρι με την ημισέληνο κυνηγούν πλέον μετανάστες χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα και σε τουλάχιστον μία περίπτωση, τους μετέφεραν από τα σύνορα παρά τη θέλησή τους.
Σύμφωνα με την έρευνα, η Κομισιόν που δίνει τις χρηματοδοτήσεις στην Τουρκία έχει αγνοήσει τις προειδοποιήσεις για τα κονδύλια που φέρονται να χρησιμοποιήθηκαν για απέλαση και όχι φιλοξενία.
«Υπήρχαν πάντα ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα» σχετικά με τη χρηματοδότηση της Τουρκίας, δήλωσε στο Politico πρώην αξιωματούχος της Κομισιόν, σημειώνοντας ότι είχε θέσει το θέμα εσωτερικά για χρόνια. «Οι πολιτικές απώθησης, οι πολιτικές επιστροφής, ήταν κοινές ανησυχίες καθ’ όλη τη διάρκεια των διαβουλεύσεων», ανέφερε.
Ερωτηθείς αν η Επιτροπή γνωρίζει ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τώρα υποδομές που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για τη διενέργεια αναγκαστικών απελάσεων, ο πρώην αξιωματούχος δήλωσε: «Ξέρουν. Όλοι ξέρουν. Οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια τους».
Η αλλαγή στάσης της Τουρκίας
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η Κομισιόν μεταξύ 2016 και 2023 διέμεινε 11,5 δισ. ευρώ για να βοηθήσει την Τουρκία να φιλοξενήσει Σύρους και να τους αποθαρρύνει από το να ταξιδέψουν στην Ευρώπη.
Αρχικά, τα κεφάλαια, τα οποία εκταμιεύθηκαν κυρίως μέσω έργων που διοικούνται από ΜΚΟ, δαπανήθηκαν για επείγουσα ανθρωπιστική βοήθεια.
Αλλά με την πάροδο του χρόνου, οι Βρυξέλλες διοχέτευσαν περισσότερα χρήματα σε προγράμματα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Σύριων και την ένταξη των προσφύγων στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας της Τουρκίας.
Ωστόσο, η Τουρκία όπως και η ΕΕ, δεν ήθελε να φιλοξενήσει πρόσφυγες για πάντα και όταν ξεκίνησε η υποχώρηση της οικονομίας λόγω COVID και ήρθε η ανακατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν το 2021 με αποτέλεσμα Αφγανοί να φτάνουν στην χώρα, η δυσαρέσκεια «φούντωσε».
Στις εκλογές του 2023 στην Τουρκία, η επιστροφή προσφύγων στις χώρες καταγωγής ήταν από τα βασικά θέματα της προεκλογικής αντζέντας. Τότε, ο Ταγίπ Ερντογάν είχε δεσμευτεί να οργανώσει την εθελοντική αναχώρηση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο κύριος αντίπαλός του, είπε ότι το κόμμα του θα απελάσει όλους τους Σύρους εντός δύο ετών.
Μέχρι εκείνο το σημείο, το σύστημα ασύλου και ελέγχου των συνόρων της Τουρκίας είχε λάβει περίπου 1 δισ. ευρώ χρηματοδότηση από την ΕΕ. Οι Βρυξέλλες πλήρωσαν για τη δημιουργία πύργων επιτήρησης στα ανατολικά σύνορα και χρηματοδότησαν έξι κέντρα υποδοχής και ένα κέντρο για όσους δεν είχαν δικαίωμα διαμονής.
Ωστόσο, ενώ η κατασκευή ήταν σε εξέλιξη, οι προτεραιότητες άλλαζαν. Υπό την πίεση να εμποδίσει τους Σύρους να ταξιδεύουν προς την ΕΕ, η Άγκυρα πρότεινε τα χρήματα αυτά να χρησιμοποιηθύν για διαφορετικό σκοπό.
Τα έξι κέντρα υποδοχής «μετατράπηκαν σε κέντρα απομάκρυνσης μετά από αίτημα της τουρκικής κυβέρνησης το 2015, σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», αναφέρει μια επιστολή του 2022 που ελήφθη από το Lighthouse Reports.
Μια εσωτερική έκθεση της Επιτροπής περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ βοήθησε τη χρηματοδότηση των εργασιών για τη μετατροπή αυτών των κέντρων σε εγκαταστάσεις που μοιάζουν με φυλακές, αποτρέποντας όσους βρίσκονται μέσα να διαφύγουν.
Τα κέντρα απέλασης
Σήμερα η Τουρκία διαθέτει 32 κέντρα απομάκρυνσης με χωρητικότητα σχεδόν 20.000, σύμφωνα με τον Τούρκο υπουργό Εσωτερικών Αλί Γερλίκαγια.
Ένας διπλωμάτης της ΕΕ, στον οποίο δόθηκε ανωνυμία για να συζητήσει ευαίσθητα θέματα, είπε ότι το μπλοκ έχει υποστηρίξει οικονομικά 30 κέντρα απομάκρυνσης — χρηματοδοτώντας την κατασκευή ή την ανακαίνισή τους ή τον εξοπλισμό, το προσωπικό και τη διαχείριση τους.
Τα έγγραφα δείχνουν ότι τα χρήματα της ΕΕ δαπανήθηκαν για τα πάντα, από βρεφικά ρούχα μέχρι συρματοπλέγματα, με τη συνολική χρηματοδότηση των κέντρων να φτάνει σχεδόν τα 213 εκατομμύρια ευρώ.
Συνολικά, οι φορολογούμενοι της ΕΕ βοήθησαν στη χρηματοδότηση της κατασκευής 14 στρατοπέδων απομάκρυνσης -εκ των οποίων τα οκτώ έχουν ολοκληρωθεί- στην ανακαίνιση και συντήρηση άλλων 11 χώρων και στη διαχείριση κέντρων γενικότερα, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Επιτροπής.
Πολλοί κρατούμενοι διηγήθηκαν σοβαρές κακοποιήσεις στα κέντρα, σύμφωνα με το Politico. Από τα 37 άτομα που ερωτήθηκαν, τα 30 ανέφεραν ότι βίωσαν ή έγιναν μάρτυρες ξυλοδαρμού.
Η κακομεταχείριση εντός κέντρων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ έχει τεκμηριωθεί εκτενώς από την τουρκική επιθεώρηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων TIHEK, τουρκικές ΜΚΟ και δικηγόρους που εκπροσωπούν κρατούμενους, με ορισμένα περιστατικά να καταλήγουν στα δικαστήρια.
Η εμπλοκή της ΕΕ
Ενώ η ΕΕ λέει ότι έχει ελάχιστο έλεγχο σε ό,τι γίνεται στην Τουρκία, ενδείξεις ανάμειξης της διακρίνονται σε όλη την υποδομή που χρησιμοποιείται για κρατήσεις και απελάσεις, αναφέρει το Politico.
Τούρκος δημόσιος υπάλληλος αποκάλυψε ότι στο ανατολικό κέντρο απέλασης όπου εργαζόταν μέχρι πρόσφατα, αρκετοί υπάλληλοι πληρώνουν τους μισθούς τους μέσω έργων της ΕΕ. Οι κάμερες ασφαλείας, οι ανακαινίσεις και οι επισκευές χρηματοδοτούνται επίσης από την ΕΕ.
Η σημαία του μπλοκ είναι «παντού, σε όλο τον εξοπλισμό, στα τραπέζια, τις καρέκλες και τα κρεβάτια», πρόσθεσε.
«Ένα από τα λογότυπα, για παράδειγμα, είναι ένα μικρό αυτοκόλλητο σε ένα τραπέζι που γράφει: «Αυτός ο πίνακας χρηματοδοτείται κατά 85% από την ΕΕ και κατά 15% από τον [τουρκικό] προϋπολογισμό».
H Κομισιόν απαντώντας σε όλα όσα γράφονται στο Politico ανέφερε ότι η Τουρκία είναι ένας βασικός εταίρος και υποψήφια χώρα για ένταξη στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Πρόσθεσε ότι τα πρότυπα της ΕΕ και τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά. Η Τουρκία πρέπει να διερευνήσει τις κατηγορίες, καταλήγει.
SiteDesign