Υπογεννητικότητα: Τα μαθήματα που πρέπει να πάρει η Ελλάδα από Δανία και Πορτογαλία

Η υπογεννητικότητα είναι ένα διαπιστωμένο πρόβλημα στη χώρα μας αλλά απασχολεί εξίσου και πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης και γενικότερα του δυτικού κόσμου. Στον ευρωπαϊκό χώρο, ωστόσο, έχουμε παραδείγματα κρατών, όπως η Δανία και η Πορτογαλία, που αντιμετώπισαν με επιτυχία το φαινόμενο της υπογεννητικότητας. Αν λοιπόν, δεν μπορούμε να σκεφτούμε μόνοι μας, άμεσα, μία αποτελεσματική στρατηγική επίλυσης του δημογραφικού προβλήματος, μπορούμε να παραδειγματιστούμε και να ανακόψουμε την πορεία ενός φαινομένου που μόνο καταστροφικές συνέπειες μπορεί να έχει για τη χώρα μας, γενικότερα, αλλά και ειδικότερα για πολλές μικρές κοινότητες στην περιφέρεια και τα μικρά νησιά μας, που κινδυνεύουν με ερημοποίηση.

Πιο συγκεκριμένα:

·         ο πληθυσμός στην Ελλάδα έχει αρχίσει να μειώνεται σε απόλυτα νούμερα από το 2010,

·         πλέον, οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις,

·         ο ρυθμός αναπαραγωγής στη χώρα μας, είναι ο χαμηλότερος στην Ευρώπη και ένας από τους χαμηλότερους παγκοσμίως.

Τα παραπάνω αναφέρθηκαν από τους ομιλητές στο 15ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μικρών Νησιών, που πραγματοποιήθηκε από τις 4 έως τις 6 Οκτωβρίου στη Μήλο. Στο Συνέδριο, Δήμαρχοι και εκπρόσωποι μικρών νησιών συναντήθηκαν με περίπου 200 εκπροσώπους της Κυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όλων των βαθμών, για να συζητήσουν τα κύρια προβλήματα πού τους απασχολούν (όπως το περιβάλλον, το κλίμα, η λειψυδρία, οι μεταφορές, οι στρατηγικές ανάπτυξης και φυσικά η υπογεννητικότητα), να σχεδιάσουν τα επόμενα βήματα τους και να σμίξουν οι αιρετοί με τους εκπρόσωπους του επιχειρηματικού, κοινωνικού, εκπαιδευτικού κόσμου και του κόσμου της καινοτομίας στα μικρά νησιά.

Υπογεννητικότητα: Ζήτημα βιωσιμότητας για τα μικρά νησιά

Το θέμα της υπογεννητικότητας, εστιασμένο στις συνθήκες ερημοποίησης που μπορεί να προκαλέσει στα μικρά νησιά της χώρας μας, συζητήθηκε σε ξεχωριστό πάνελ, που προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς υπάρχουν ελληνικά νησιά στα οποία δεν έχει καταγραφή καμία γέννηση τα τελευταία 20 χρόνια. Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα μικρά μας νησιά είναι και τα σύνορα της χώρας μας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τρίτες χώρες. Για το θέμα αυτό, μίλησαν ο Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών και του Ελληνικού Συμβουλίου Τουρισμού Υγείας (ELITOUR), Γιώργος Πατούλης, και με την ιδιότητά του ως προέδρου του Ελληνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων – Προαγωγής Υγείας (ΕΔΔΥΠΠΥ), ο Γυναικολόγος Κωνσταντίνος Πάντος, Γεν. Γραμ. Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ΕΕΑΙ) και A΄Αντιπρόεδρος της ELITOUR, όπως επίσης, ο χειρουργός μαιευτήρας – γυναικολόγος, Νικόλαος Ζυγουρόπουλος, που έθιξε το θέμα από τη δική του σκοπιά και ο εκπρόσωπος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, κ. Μιχάλης Βλασταράκης, Γενικός Διευθυντής Μάρκετινγκ και Εταιρικής Επικοινωνίας Ομίλου Eurobank, ο οποίος και παρουσίασε τα προγράμματα που έχει υλοποιήσει η τράπεζα σχετικά με τα παραμεθόρια μικρά νησιά της πατρίδας μας στο θέμα της υπογεννητικότητας.

Διπλάσιοι οι θάνατοι από τις γεννήσεις στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας, που παρουσιάστηκαν από τους ομιλητές, το 2022, οι γεννήσεις στη χώρα μας ανήλθαν στις 76.541, ενώ το 2023 γεννήθηκαν 71.456 βρέφη, δηλαδή καταγράφηκε επιπλέον μείωση των γεννήσεων 6% σε έναν μόνο χρόνο! Αντίστοιχα, οι θάνατοι το 2022 ανήλθαν στις 140.801 και το 2023 τις 128.101. Αυτό έχει γίνει αντικείμενο διεθνούς σχολιασμού, καθώς όπως ειπώθηκε το σχολίασε μέχρι και ο Έλον Μασκ, ότι δηλαδή είναι διπλάσιοι οι θάνατοι από τις γεννήσεις στην Ελλάδα, κάνοντας λόγο για population collapse.

Σημαντικός παράγοντας υπογεννητικότητας η έλλειψη σωστής ενημέρωσης

Το σημαντικό έλλειμμα ενημέρωσης στη χώρα μας αναφορικά με τη φυσιολογία της γονιμότητας, που σχετίζεται άμεσα με την υπογεννητικότητα και τη σημερινή πραγματικότητα, επεσήμανε ο Γυναικολόγος Κωνσταντίνος Πάντος, Γεν. Γραμ. Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ΕΕΑΙ).Όπως υπογράμμισε, αν και η υπογονιμότητα αφορά και τα δύο φύλα, «η ηλικία είναι καθοριστική για τη γυναίκα, που αντίθετα με ό,τι γενικώς πιστεύεται, η αναπαραγωγική της ικανότητα μετά τα 35 υφίσταται σταδιακή έκπτωση, η οποία κορυφώνεται μετά τα 40 έτη, κάτι που μόνο μία στις 10 γυναίκες γνωρίζει». Εξηγώντας πώς μπορεί να ενημερωθεί κάθε νέα γυναίκα ώστε να λάβει υπεύθυνα αποφάσεις για τον προγραμματισμό οικογένειας, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Με μία απλή, αιματολογική εξέταση, τη μέτρηση της ΑΜΗ (αντιμυλλέριου ορμόνης), που προσφέρει μία αξιόπιστη εκτίμηση του ωοθηκικού αποθέματος και μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες να κατανοήσουν καλύτερα τα περιθώρια που τους δίνει η ίδια η φύση».

«Η ΑΜΗ είναι μία κατάκτηση για τη δυνατότητα πρόληψης και διαφύλαξης του γενετικού υλικού της γυναίκας»

Αυτό δήλωσε ο γυναικολόγος Κ. Πάντος, μιλώντας στο libre, και διευκρίνισε πως:

«Κυρίως το πρόβλημα της υπογονιμότητας δεν βρίσκεται στο 18 % του πληθυσμού που είναι υπογόνιμο, αλλά στο 82% του πληθυσμού που αν και δεν είναι υπογόνιμο, δεν προγραμματίζει σωστά (ενημερωμένα) το πότε θα κάνει παιδιά και πολλοί από αυτούς δεν κάνουν τελικά παιδιά.

Την εξέταση της ΑΜΗ πρέπει να την κάνουν οι γυναίκες μεταξύ 30 και 35 ετών. Πριν τα 30, δεν υπάρχει λόγος να προκαλείται ανησυχία στη γυναίκα, καθώς επαρκεί το ποσοστό της γονιμότητας της (δεν αναφερόμαστε σε περιπτώσεις όπου υπάρχει κάποιο ειδικό πρόβλημα). Μετά τα 35 έτη, ίσως είναι αρκετά αργά για μεγάλο ποσοστό αυτών. Άρα, η καλύτερη περίοδος είναι πενταετία από 30 έως 35 ετών για να γίνεται η εξέταση της ΑΜΗ. Θα αποβεί και πολύ συμφέρον για τους κρατικούς πόρους να υποστηριχτεί μία εύκολη και οικονομική εξέταση που θα συμβάλλει στην καταπολέμησης της υπογονιμότητας και στην τεκνοποίηση νεαρών ζευγαριών, εξοικονομώντας χρήματα από κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης, οι οποίοι πιθανότατα δε θα χρειαστούν με την ΑΜΗ. Το λέω εγώ που έχω τέσσερις κλινικές εξωσωματικής γονιμοποίησης!», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Πάντος ως υπεύθυνος των κλινικών Γένεσις Αθηνών, Θεσσαλίας και Αλεξανδρούπολης.

Το παράδειγμα της Πορτογαλίας

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της ένταξης της εξέτασης ΑΜΗ σε πρόγραμμα εθνικού σχεδιασμού μπορεί να μας δώσει η Πορτογαλία, μία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σημείωνε επί 10 έτη πληθυσμιακή συρρίκνωση, στο οποίο αναφέρθηκαν τόσο ο κ. Κ. Πάντος όσο και ο κ. Γ. Πατούλης. Όπως είπαν οι ειδικοί, η Πορτογαλία ενέταξε την εξέταση της ΑΜΗ στον αντίστοιχο ΕΟΠΥΥ για όλες τις γυναίκες ηλικία 25 έως 30 ετών. Δημοσιεύθηκαν, μάλιστα, πέρσι, τα αποτελέσματα της στρατηγικής αυτής της Πορτογαλίας και είναι εντυπωσιακά: Φάνηκε ότι μόλις οι γυναίκες συνειδητοποιούσαν πόσο μειωμένα είναι τα επίπεδα της ΑΜΗ:

·         το 83% άλλαξε τα αναπαραγωγικά τους σχέδια

·         το 36% των γυναικών επιτάχυνε την πρώτη του εγκυμοσύνη μέσα στα επόμενα 1-2 χρόνια με μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας, απλώς και μόνο επειδή ξεκινούν την προσπάθεια δημιουργίας οικογένειας πιο νωρίς

·         σημαντικό ποσοστό 28% εξετάζει την κρυοσυντήρηση ωαρίων

·         24%μείωση των εξωσωματικών, με σημαντική εξοικονόμηση πόρων.

Το παράδειγμα της Δανίας

Στην Ελλάδα, για 4η συνεχή χρονιά, καταγράφεται αρνητικό ισοζύγιο μεταξύ θανάτων και γεννήσεων! Το άκρως αρνητικό αυτό δεδομένο επεσήμανε ως πρόεδρος του ΕΔΔΥΠΠΥ ο Γ. Πατούλης, τονίζοντας πως: «Αν δεν υπάρξουν συγκροτημένες πολιτικές, οι οποίες να δίνουν στις νέες οικογένειες κίνητρο απόκτησης παιδιού, θα υπάρξει ένα εξαιρετικά αρνητικό δεδομένο για τη χώρα μας. Εκτιμάται ότι το 2050, ο πληθυσμός της Ελλάδας δεν θα ξεπερνά τα 7,5 εκατομμύρια μαζί με τα μεταναστευτικά ρεύματα. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, τι θα σημαίνει αυτό για τα μικρά νησιά και την ερήμωσή τους», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Γ. Πατούλης, αναφέροντας τη στρατηγική της Δανίας πάνω στο θέμα της ανάσχεσης της υπογεννητικότητας.

«Στη Δανία, κάθε ζευγάρι επιδοτείται από το κράτος εάν παντρευτεί στα 18! Και μάλιστα, επιδοτείται και ο άντρας και η γυναίκα. Αν δε, αποκτήσουν παιδιά λαμβάνουν επιπλέον επιδότηση από το κράτος. Αυτό είναι σημαντικό επειδή το πότε θα ξεκινήσει να αποκτά παιδιά η γυναίκα και γενικά να δημιουργείται η οικογένεια παίζει σπουδαίο ρόλο για το πόσα παιδιά θα γεννηθούν στην οικογένεια αυτή. Όταν η σκέψη δημιουργίας οικογένειας γεννηθεί στο ζευγάρι στα 35 και τα 40 χρόνια, θα αποκτήσουν μέχρι ένα παιδί, συνήθως. Αν υπολογίσουμε και τα άτομα που δεν παντρεύονται και όσα ζευγάρια δεν κάνουν παιδιά, καταλαβαίνετε γιατί βρισκόμαστε στα ποσοστά υπογεννητικότητας που καταγράφονται στη χώρα μας».

Καταλήγοντας, αναφέρθηκε στη δυνατότητα που δίνει η επιστήμη με μία απλή αιματολογική εξέταση, τη μέτρηση της Αντιμυλλέριου Ορμόνης (AMH), να υπολογίζει η γυναίκα ποιο είναι το ωοθηκικό της απόθεμα και να προχωρά υπεύθυνα στον καλύτερο οικογενειακό προγραμματισμό. «Αν η γυναίκα έχει μικρό ωοθηκικό απόθεμα, θα αποφασίσει ανάλογα με τα δεδομένα της για την απόκτηση ενός παιδιού. Αν  δεν μπορεί (λόγω διαφόρων συνθηκών) να τεκνοποιήσει σε αυτό το στάδιο της ζωής της, θα μπορεί μέσω της επιστήμης να διαφυλάξει γενετικό υλικό ώστε σε μετέπειτα στάδιο, για παράδειγμα στην ηλικία των 40 ετών, να μπορεί να τεκνοποιήσει, χωρίς να αναγκαστεί να προσφύγει σε άλλες τεχνικές μεθόδους».

Η περίπτωση του Άη Στράτη

Ο Άγιος Ευστράτιος ή Άη Στράτης είναι νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου με 257 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Ο δήμαρχος του νησιού, Κώστας Σινάνης, σε παρέμβασή του στο Συνέδριο, για το θέμα της υπογεννητικότητας και της διενέργειας της ΑΜΗ, αρχικά συνεχάρη για την ανάδειξη του θέματος και με πικρία ανέφερε ότι στο νησί του δεν κατοικεί ούτε μία γυναίκα ηλικίας από 18 έως 35 ετών ενώ οι άνδρες αυτής της ηλικιακής ομάδας είναι μόλις τρεις! Η παρέμβαση του δημάρχου του μικρού αυτού νησιού αποδεικνύει πόσο χρήσιμη και απολύτως αναγκαία είναι η εφαρμογή στρατηγικών για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας πριν πολλά ακόμα μικρά νησιά μας κάνουν τον ίδιο θλιβερό απολογισμό…  

Πιλοτικό πρόγραμμα ενημέρωσης για την ΑΜΗ – Δωρεάν 500 εξετάσεις σε 40 μικρά νησιά

Καταλήγοντας για την αξία της διενέργειας της ΑΜΗ, ο πρόεδρος του ΕΔΔΥΠΠΥ, Γ. Πατούλης, δήλωσε πως το Δίκτυο «αγκαλιάζει την προσπάθεια καθώς θεωρεί ότι πρέπει η εξέταση να γίνει στις Ελληνίδες, μεταξύ 30 και 35 ετών, είπε πως, πιλοτικά, «τρέχει» πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού για την ΑΜΗ, σε 5 δήμους, συγκεκριμένα: στους δήμους Κηφισιάς, Ν. Ηρακλείου, Μάντρας, Αγίας Παρασκευής και στο δήμο Λοκρών, όπου με χρήματα του ΕΔΔΥΠΠΥ, έγιναν πάνω από 200 εξετάσεις ΑΜΗ. Επιπλέον, δρομολογούνται δωρεάν 500 εξετάσεις ΑΜΗ στα 40 μικρά νησιά μας», είπε ο κ. Πατούλης.