Μέση Ανατολή/Το σημείο χωρίς επιστροφή: Μιλούν στο libre Βενέτης, Ευθυμιόπουλος, Ευτυχίδης, Παπασωτηρίου, Σέρμπος

Το Ισραήλ εξετάζει το εύρος της απάντησης στο Ιράν μετά την πυραυλική επίθεση, ενώ παράλληλα εξακολουθεί να διατηρεί τα πολεμικά μέτωπα με χτυπήματα σε Λίβανο, Γάζα, Δ. Όχθη, Συρία. Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες με τον θρησκευτικό ηγέτη του Ιράν Αλί Χαμενεΐ, στο διάγγελμα του – το πρώτο μετά από 5 χρόνια – να προειδοποιεί για νέα απάντηση εφόσον χρειαστεί χαρακτηρίζοντας το Ισραήλ “κοινό εχθρό”.

Το διάγγελμα του Χαμενεΐ, σύμφωνα με διεθνείς αναλύσεις έρχεται να επισφραγίσει την αποφασιστικότητα του Ιράν να συνεχίσει τον πόλεμο εναντίον του Ισραήλ και να στηρίξει τον αγώνα των Παλαιστινίων για ένα ανεξάρτητο κράτος.

Το libre ζήτησε συζήτησε με πέντε διεθνολόγους-αναλυτές που ειδικεύονται σε ζητήματα Μέσης Ανατολής οι οποίοι περιέγραψαν την καταστάση με μελανά χρώματα. Επισημαίνουν τον κίνδυνο για περιφερειακή εξάπλωσης της σύρραξης, μιλούν για ισορροπία τρόμου και επισημαίνουν την ανάγκη πολιτικής προσέγγισης πριν την ευθεία εμπλοκή παγκόσμιων δυνάμεων (ΗΠΑ, ΚΙΝΑ, ΡΩΣΙΑ) που θα οδηγούσε στο σημείο χωρίς επιστροφή.

Οι ισορροπίες τρόμου στην Μέση Ανατολή

Ο ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής, Δρ Ευάγγελος Βενέτης, εξηγεί ότι «στην περιοχή της Μέσης Ανατολής υπάρχει ισορροπία τρόμου. Το Ισραήλ έχει πετύχει μέχρι τώρα μια τακτική νίκη στη λωρίδα της Γάζας και έχει υποστεί μια στρατηγική ήττα από τη στιγμή που η Χαμάς, όχι απλώς δεν έχει εξουδετερωθεί, αλλά παραμένει το ίδιο ισχυρή όσο ήταν στις 7 Οκτωβρίου».

Σύμφωνα με τον κ. Βενέτη «αυτή τη στιγμή στο Λίβανο, στο μέτωπο του Λιβάνου παρά τις αρχικές επιτυχίες του Ισραήλ σε επίπεδο πληροφοριών και εξάρθρωσης μέρους της ηγεσίας της Χεζμπολάχ, έχει διαμορφωθεί μια διπλή κατάσταση. Η υπεροπλία του Ισραήλ από αέρος, με την αεροπορία του, αλλά και η υπεροπλία της Χεζμπολάχ στο έδαφος. Το Ισραήλ έχει αποτύχει να δημιουργήσει προγεφύρωμα στο λιβανέζικο έδαφος και παραμένει καθηλωμένο στη διασυνοριακή περιοχή του Λιβάνου. Σε συνδυασμό με την πολλαπλότητα μετώπων που αντιμετωπίζει η Μέση Ανατολή με Υεμένη, Ιράκ, Συρία, το Ισραήλ αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε μια δύσκολη κατάσταση. Θα συνεχίζει να επιχειρεί χερσαία στο Λίβανο αλλά εάν δεν τα καταφέρει θα πρέπει να συμβιβαστεί άμεσα ώστε να μην χάσει ισχύ στο έδαφος. Με ότι αυτό συνεπάγεται για την ίδια την επικράτεια του Ισραήλ».

Ο μονόδρομος μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, Μάριο Παναγιώτη Ευθυμιόπουλο, «η πρόσφατη δεύτερη επίθεση του Ιράν προς το Ισραήλ, αποτελεί ιστορικό ορόσημο. Όχι γιατί το έκανε δεύτερη φορά. Γιατί επιδιώκει μέσω συνεχούς ίσης πλέον εμπλοκής την ‘‘θεσμοθέτηση’’ παρουσίας της μέσω μιας μόνιμης πολιτικής – στρατιωτικής κίνησης τρομοκρατίας εναντίον και του Δυτικού κόσμου. Και μέσω της τρομοκρατίας, να επιτρέψει την επανοργάνωση των παραστρατιωτικών τρομοκρατικών ομάδων και να επιβάλλει την θεοκρατική τους εξτρεμιστική ιδεολογία». Ο ίδιος θεωρεί ότι «το Ιράν και οι σύμμαχοί του, είναι οι συντονιστές της περιφερειακής νέας πραγματικότητας όπως αυτοί θέλουν να προτάξουν».

Και όπως εξηγεί «με δεδομένο το γεγονός αυτό, αναμένεται να αλλάξουν όλα στη Μέση Ανατολή. Θα ενισχυθεί το συναίσθημα συμμαχιών ως η μόνη εναλλακτική επιλογή. Δηλαδή να συνεχίσουμε το διάλογο για τις νέες συμμαχίες με πρόσχημα, την ειρήνευση στη περιοχή, την επίλυση συγκρούσεων όπως στην Μέση Ανατολή και την αρχή μιας νέας πραγματικής ανάπτυξης.

Είμαστε πιο κοντά από ποτέ σε ένα αρχικό ‘‘ξεκαθάρισμα’’ συμμαχιών. Ωστόσο αυτό θα διαμορφώσει στρατιωτικών διαστάσεων αντιδραστική πολιτική του Ιράν και συμμαχιών, με δυναμική και ταχύτατη εξέλιξη πολιτικής η οποία διαπιστώνεται από συνεχείς πολεμικές συρράξεις που πολλαπλασιάζονται.

Το Ισραήλ το είχε αναφέρει μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας. Θα το ονομάσω ο μονόδρομος αρχιτεκτονικής ασφάλειας».

Πολιτική προσέγγιση πριν φτάσουμε στο σημείο χωρίς επιστροφή

 Από την πλευρά του ο διεθνολόγος – οικονομολόγος, Αναλυτής του Strategy International, Θρασύβουλος Ευτυχίδης, θεωρεί ότι «βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση μιας εν εξελίξει περιφερειακής σύγκρουσης που θα μπορούσε κάλλιστα να εξελιχθεί σε ένα Παγκόσμιο εφιάλτη με την εμπλοκή μεγάλων Δυνάμεων. Κάποιες ήδη εμπλέκονται.

Το κλειδί για την κλιμάκωση ή μη της σύγκρουσης, παραμένει στον ασυγκράτητο μέχρι στιγμής Πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Στην παρούσα κατάσταση οφείλει να απαντήσει στην πυραυλική επίθεση του Ιράν. Με δεδομένο ότι η στρατιωτική μηχανή του Ισραήλ δε διαθέτει αντίπαλο στην περιοχή, η επιλογή του μεγέθους της απάντησης, αλλά και του στόχου, είναι αυτή που θα καθορίσει τη συνέχεια.

Η εμπλοκή των ΗΠΑ, Μεγάλης Βρετανίας και Γαλλίας στην άμυνα του Ισραήλ είναι φυσικά καλοδεχούμενη, αλλά μια αντίστοιχη σε επιθετική ενέργεια ίσως ανοίξει την πόρτα σε αντίστοιχες κινήσεις της Ρωσίας και της Κίνας, φυσικών και στρατηγικών εταίρων του Ιράν.

Ρωσία και Κίνα διαθέτουν ισχυρά κίνητρα υποστήριξης του Ιράν. Το Ιράν αποτελεί τροφοδότη οπλισμού για τη Ρωσία – την έχει προμηθεύσει με τα drones Sached αλλά πιθανότατα και με βαλλιστικούς πυραύλους. ΗΠΑ και Ρωσία διαθέτουν στρατιωτικές βάσεις στο Συριακό έδαφος. Η Κίνα έχει στηρίξει πολλά στις επενδύσεις της για την ανάπτυξη του Δρόμου του Μεταξιού (Belt and the road initiative) μέσα από το έδαφος του Ιράν μετά το κλείσιμο του Βόρειου Ρωσικού διαδρόμου. Δεν φαίνεται διατεθειμένη να συναινέσει στον οικονομικό αποκλεισμό της».  

Ο κ. Ευτιχίδης, μιλώντας για τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναφέρει ότι «αν και είναι αυτή που θα γίνει ο πρώτος αποδέκτης των συνεπειών της σύγκρουσης, είτε σε οικονομικό επίπεδο με την αύξηση των τιμών της ενέργειας, είτε σε νέα κύματα μετανάστευσης, δε διαθέτει δυστυχώς καμία επιρροή στην περιοχή. Η συμμετοχή της περιορίζεται στην έκδοση ανακοινώσεων όταν καταφέρνει να υπάρξει συμφωνία, που παραμένουν χωρίς αντίκρισμα.

Ελλάδα και Κύπρος παραμένουν στο μάτι του κυκλώνα. Εμπλέκονται άμεσα στις επιχειρήσεις με τη Σούδα η Ελλάδα, με τις Βρετανική και Αμερικανική βάση η Κύπρος, καλούνται να σηκώσουν το βάρος της εκκένωσης αλλά και θα αντιμετωπίσουν πρώτες τις νέες μεταναστευτικές ροές αν όχι οτιδήποτε άλλο.

Η Τουρκία ακολουθεί και πάλι μια μεσοβέζικη πολιτική, φαινομενικά υπέρ των Αράβων και του Ιράν, που δεν της απαγορεύει όμως να συμμετάσχει στην απόκρουση του πυραυλικού χτυπήματος προς το Ισραήλ με την άδεια χρήσης του Νατοϊκού Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης στη Μαλάτεια.

Σε μια τέτοια κατάσταση και πριν φτάσουμε στο σημείο χωρίς επιστροφή θα πρέπει να υπάρξει μια άλλη πολιτική προσέγγιση προς τους αντιμαχόμενους που θα επιβάλλει την ειρήνη. Για να γίνει αυτό, ίσως προκύψει η ανάγκη συνεννόησης μεταξύ των εμπλεκόμενων μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσίας, Κίνας) και αυτό ίσως είναι το μόνο θετικό που θα μπορούσε να προκύψει».

Η στρατηγική του Ισραήλ

Ο καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, μιλώντας στο libre, εξηγεί ότι το Ισραήλ «έχοντας αποδυναμώσει αποφασιστικά τη Χαμάς, επιδιώκει να κάνει το ίδιο και με τη Χεζμπολάχ, που βομβάρδιζε το βόρειο Ισραήλ με πυραύλους οδηγώντας 80.000 Ισραηλινούς να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.  Η εξουδετέρωση του ηγέτη της Χεζμπολάχ και μεγάλου αριθμού στελεχών επιτρέπει στις ισραηλινές δυνάμεις να υλοποιήσουν χερσαίες επιχειρήσεις για να αποδυναμώσουν στη σιιτική οργάνωση- όργανο του Ιράν περαιτέρω».

Σύμφωνα με τον ίδιο «η ισραηλινή στρατηγική βασίζεται στην πεποίθηση, ότι τα αραβικά κράτη δεν θα εμπλακούν σε πόλεμο με το Ισραήλ. Παρά τον ένα χρόνο εχθροπραξιών και την αναστάτωση της κοινής γνώμης στις αραβικές και άλλες μουσουλμανικές χώρες, τα αραβικά κράτη συνεχίζουν να φοβούνται γεωπολιτικά το Ιράν και επομένως να βλέπουν με ανοχή την αποδυνάμωση των περιφερειακών ‘‘αντιπροσώπων’’ του.

Σε αντίθεση με τους πρώτους μήνες μετά την 7^η Οκτωβρίου, όταν η δημοτικότητα του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου είχε πέσει, η επίθεση στη Χεζμπολάχ έχει συσπειρώσει τους Ισραηλινούς γύρω από την πολιτική ηγεσία τους.  Αυτό όμως ενδέχεται να αλλάξει, αν οι ισραηλινές επιχειρήσεις στον νότιο Λίβανο καταλήξουν σε μακρόσυρτο μέτωπο χωρίς ορατό τέλος.  Προς το παρόν πάντως η ισραηλινή στρατηγική φαίνεται να επιτυγχάνει την αποφασιστική αποδυνάμωση της Χαμάς και της Χεζμπολάχ με ισχυρή εσωτερική νομιμοποίηση και χωρίς σοβαρή διεθνή αντίδραση, αρκεί να μην κλιμακωθεί η άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν σε γενικευμένη ανάφλεξη.

Η κρίση και ο πόλεμος διαχέεται σε περιφερειακό επίπεδο

Ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Σωτήρης Σέρμπος,  εμφανίζεται απαισιόδοξος, καθώς όπως λέει «πλέον βρισκόμαστε στο σενάριο που όλοι θέλαμε να αποφευχθεί. Δηλαδή η κρίση και ο πόλεμος διαχέεται σε περιφερειακό επίπεδο. Τρεις είναι οι βασικοί λόγοι που φτάσαμε ως εδώ:

Ο πρώτος είναι ότι υπάρχει μια έλλειψη ηγεσίας. Δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό το ρόλο οι Αμερικανοί, κάτι το οποίο χειροτερεύει λαμβάνοντας υπόψιν την προεκλογική περίοδο. Οπότε κι αν ακόμα υπάρχουν οι όποιες κόκκινες γραμμές από τον Μπάιντεν και τον Μπλίνκεν δεν μπορούν να τις επιβάλλουν στον Νετανιάχου».

Ο κ. Σέρμπος πιστεύει ότι «ήταν λάθος εξαρχής που πολλοί υπερτιμήσαν τον ρόλο των Αμερικανών στο να πιέζουν το Ισραήλ, ιστορικά δεν επιβεβαιώνεται κάτι τέτοιο. Άρα, μέχρι τουλάχιστον τις αμερικανικές εκλογές, μέχρι την ορκωμοσία του επόμενου προέδρου, ο Νετανιάχου έχει κάθε λόγο να δοκιμάζει τα όρια και τις αντοχές των ΗΠΑ.

Επιπλέον, ο ίδιος αισθάνεται πολύ ισχυρότερος σε σχέση με το πως βρισκόμασταν για παράδειγμα τον Απρίλιο, μετά τα τότε αντίποινα του Ιράν. Τόσο στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό έχει ισχυροποιηθεί, όσο και γεωπολιτικά στην περιοχή με ότι έχει καταφέρει να πετύχει το Ισραήλ, κάτι που δεν το περίμενε λίγα χρόνια πριν.

Πέρα από τον Νετανιάχου και την κυβέρνησή του είναι ολοένα και μεγαλύτερο το τμήμα των Ισραηλινών που θεωρούν ότι -τώρα ίσως είναι η ευκαιρία να λογαριαστούμε με όλους και με όλα- επιστρέφοντας σ ένα δόγμα που είχε το Ισραήλ μέχρι και τον Πόλεμο των έξι ημερών που περιλαμβάνει και τα προληπτικά χτυπήματα απέναντι σε απειλές για την ασφάλειά του. Άρα αυτός είναι ο δεύτερος λόγος.

Και ο τρίτος λόγος είναι το Ιράν βρίσκεται αυτή τη στιγμή περισσότερο αποδυναμωμένο και περισσότερο αδύναμο από ότι ενδεχομένως κάποιοι το περιμένανε. Θεωρώ ότι παίχτηκε ένα μπρα ντε φερ, όσον αφορά το τελευταίο χτύπημα που είχαμε, το οποίο ήταν αναβαθμισμένο σε σχέση με τον Απρίλιο. Εκεί φαίνεται ότι πήραν το πάνω χέρι τουλάχιστον σε αυτή τη φάση οι αγιατολάδες, οι Φρουροί της Επανάστασης και κυρίως ο ίδιος ο Χαμενεΐ, θεωρώντας ότι έχει υποστεί ένα πολύ μεγάλο πλήγμα το Ιράν, όσον αφορά την ταπείνωση που έχει υποστεί. Άρα πρέπει να προφυλάξει κάτι από όλο αυτό, όσον αφορά τον άξονα της αντίστασης και εντός συνόρων.

Ασφαλώς, ταυτόχρονα το γνωρίζει ο Νετανιάχου. Πρώτον γνωρίζει ότι το Ιράν δεν θέλει να μπλέξει σε κάτι παραπάνω, άρα έχει χαθεί η προτροπή εκ μέρους του Ιράν και επιπλέον το καθεστώς ανησυχεί για την ίδια την επιβίωσή του στο εσωτερικό. Αυτά είναι σινιάλα που θέλει να εκμεταλλευτεί το Ισραήλ. Άρα, εδώ τίθεται το μεγάλο ερώτημα με ποιον τρόπο θα απαντήσει. Αν θα στοχεύσει απλώς σε κάποιες ενεργειακές ή πετρελαϊκές εγκαταστάσεις μαζί με στρατιωτικούς στόχους. Αν θα προσπαθήσει, λαμβάνοντας υπόψιν το πόσο μεγάλη είναι η διείσδυση των ισραηλινών υπηρεσιών ασφαλείας  εντός του καθεστώτος στην Τεχεράνη. Άρα πιστεύω ότι ακόμα  και στα υψηλότερα κλιμάκια του καθεστώτος ακόμη και στον ίδιο τον Χαμενεΐ, υπάρχει ανησυχία και φόβος αν θα μπορούσε και ο ίδιος να γίνει στόχος.

Και το τρίτο σενάριο της πολύ μεγάλης κλιμάκωσης είναι να χτυπηθούν εγκαταστάσεις που αφορούν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Είναι η τελευταία κόκκινη γραμμή που έχουν θέσει οι Αμερικανοί έναντι των Ισραηλινών και εκεί φυσικά οι Ισραηλινοί θέλουν και την κάλυψη των ΗΠΑ.

Όσον αφορά την Ευρώπη, σε αυτή την κρίση, έδειξε ότι δεν την λογαριάζει κανείς και αυτό είναι ένα πολύ κακό σινιάλο για την επόμενη μέρα σε μια γεωγραφική ζώνη που βρίσκεται για εμάς ως Ευρώπη, αυτό που λέγεται γειτονιά μας και εγγύς εξωτερικό».