Μαριλένα Κοππά/ Η Κεντροαριστερά σε περιδίνηση

Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περικυκλωμένη από δυο πολέμους, η κρίση στο πολιτικό της σύστημα βαθαίνει. Αφενός, γιατί ο αντισυστημισμός της άκρας δεξιάς κερδίζει σταθερά έδαφος και αφετέρου γιατί ο ένας πόλος του πολιτικού συστήματος, η αριστερά μαζί με την κεντροαριστερά, έχει εισέλθει εδώ και καιρό σε μια παρατεταμένη κρίση, χωρίς  συγκεκριμένο σχέδιο εξόδου.

Της Μαριλένας Κοππά*

Παραδοσιακά, η κεντροδεξιά και η κεντροαριστερά υπήρξαν ήδη από την δεκαετία 1950 οι δυο πυλώνες της ΕΕ. Σήμερα κλόνίζονται και οι δυο αν και η κρίση στην κεντροαριστερά είναι πιο βαθιά, πιο δομική. Την ίδια ώρα τα άκρα ενισχύονται με κυρίαρχη την ακροδεξιά που κερδίζει τη μια νίκη μετά την ά

Κάτι που συμβάλλει στην παραπάνω κατάσταση είναι ότι το δίπολο αριστερά- δεξιά και οι κόκκινες γραμμές που τα χωρίζουν φαίνονται πλέον πιο θολές λόγω της ανάδειξης ενός νέου ζητήματος, της ταυτότητας, που αφορά και το μεταναστευτικό αλλά όχι μόνο, και κόβει οριζόντια την διάκριση αυτή. Το αριστερό Κόμμα της Σάρα Βάγκενκνεχτ στην Γερμανία με αντιμεταναστευτικό λόγο είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως και οι Σουηδοί Σοσιαλιστές. Αυτό έχει δημιουργήσει υπαρξιακά διλήμματα στο ευρύτερο χώρο της κεντροαριστεράς σε όλη την Ευρώπη.

Η Ελλάδα είναι και αυτή ένα κομμάτι στο ευρύτερο παζλ της κρίσης των προοδευτικών δυνάμεων στην Ευρώπη. Όμως με ιδιαιτερότητες. Εδώ ζούμε ακόμη τις συνέπειες της χρεοκοπίας του 2010 που διαφοροποίησαν τα πολιτικά δεδομένα σε σχέση με την υπόλοιπη ΕΕ. Η παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να απορροφήσει την μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια, η οποία με τον τρόπο αυτό δεν διοχετεύτηκε στην άκρα δεξιά και την Χρυσή Αυγή. Έτσι η άνοδος της λαϊκίστικής, φασιστικής συχνά ακροδεξιάς δεν παρουσίασε την έξαρση που βλέπουμε ακόμη σε πολλά σημεία της ΕΕ.

Σήμερα βιώνουμε στη χώρα μια πρωτοφανή κρίση στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο. Παρωχημένη ρητορική, παρωχημένη επιχειρηματολογία, κρίση αξιών, αποξένωση από τη νεολαία. Συχνά οι ηγεσίες παπαγαλίζουν συνθήματα που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην κοινωνία που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς και τις αγωνίες της. Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία αποσύνθεσης, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της εσωκομματικής διαδικασίας. Το ψυχολογικό ρήγμα είναι βαθύ και οι μισοί δεν μπορούν πλέον να συνυπάρξουν με τους άλλους μισούς. Η δε διάχυτη τοξικότητα των τρολς που αποδομούν και εξευτελίζουν εσωκομματικούς αντιπάλους κάνει την εικόνα ακόμη πιο απωθητική. Η ιδεολογία και οι αξίες υποχωρούν, αφήνοντας τη θέση τους στην απόλυτη τοξικότητα. Δυστυχώς, καμιά από τις αντιμαχόμενες πλευρές δεν φαίνεται ότι διατηρεί το ηθικό πλεονέκτημα, ανεξάρτητα από την έκταση της ευθύνης. Ο ΣΥΡΙΖΑ καταποντίζεται και κανείς από τους υποψηφίους δεν δείχνει να μπορεί να διασώσει το καράβι.

Το ΠΑΣΟΚ, από την άλλη, βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Έξι υποψήφιοι με καθαρό πολιτικό στίγμα ο καθένας/ η καθεμιά που οδηγούν το κόμμα σε μια επιλογή υπαρξιακή για το μέλλον του ευρύτερου προοδευτικού χώρου. «Με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις» είναι το βασικό ερώτημα για τους ψηφοφόρους, οι οποίοι καλούνται να αποφασίσουν όχι για την κυβερνησιμότητα, όπως στρεβλά αναφέρεται, αλλά για τον πολιτικό χώρο που καλείται να καλύψει και να εκφράσει το ΠΑΣΟΚ του μέλλοντος: την όλη κεντροαριστερά, από τα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ ως το κέντρο  ή το «καθαρό» κέντρο με στόχο τον επαναπατρισμό των ψηφοφόρων που στράφηκαν στη ΝΔ, μελλοντικός εταίρος της ΝΔ σε μια ενδεχόμενη μελλοντική συγκυβέρνηση;

Εδώ θα φανεί κατά πόσο το τραύμα του 2012 έχει επουλωθεί και κατά πόσο το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Αλλά και κατά πόσο το ΠΑΣΟΚ μπορεί να προχωρήσει χωρίς τα βαρίδια του παρελθόντος ή κατά πόσο η σκιά των «Σαμαρά- Βενιζέλου» έχει ακόμη συνέπειες.

Μια είναι όμως η αλήθεια: δεν υπάρχουν απλές, μαγικές λύσεις σε χρονίζοντα βαθιά προβλήματα του προοδευτικού χώρου. Όποιος περιμένει θαύματα από την μια μέρα στην άλλη, μάλλον θα απογοητευτεί. Η Κυβέρνηση παραπαίει αλλά χρειάζονται πολλά παραπάνω από ένα γενικόλογο σχέδιο για να βρει το ΠΑΣΟΚ τον παλιό εαυτό του. Χρειάζονται συγκεκριμένες τομεακές επεξεργασίες, καθαρό στίγμα, ενότητα και σύνδεση με την κοινωνία και τις ανάγκες της με την οποία το Κόμμα πρέπει να ξαναβρεθεί. Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι δεδομένο.

Άσε που μερικοί ισχυρίζονται ότι με παλιά υλικά (θα προσθέσω και μυαλά) δεν χτίζεις καινούργιο σπίτι….Και ίσως δεν έχουν άδικο.

*Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής,

Κοσμήτορας της Σχολής Διεθνών Σπουδών, Επικοινωνίας και Πολιτισμού,

Πάντειο Πανεπιστήμιο