Ελληνοτουρκικά: Προσκήνιο και παρασκήνιο στον δρόμο για τη διευθέτηση των θαλάσσιων ζωνών- Κίνδυνοι και προοπτικές

“Η Ελλάδα είναι πρόθυμη να εργαστεί για την επίλυση του μοναδικού εκκρεμούς σημαντικού ζητήματος με τη γείτονα: την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο” σημείωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Επεσήμανε δε πως «δεν έχουμε μπορέσει να διευθετήσουμε αυτή τη διαφορά επί περισσότερα από 40 χρόνια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι μοιραίο να παραμείνει άλυτη». Παράλληλα ο τούρκος πρόεδρος κατά την ομιλία του στη Γενική Συνέλευση στον ΟΗΕ ανέφερε ότι η “οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο είναι προς το κοινό συμφέρον ολόκληρης της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου”.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε επίσης: «είμαι πεπεισμένος ότι σήμερα έχουμε ένα παράθυρο ευκαιρίας και θα πρέπει να είμαστε αρκετά τολμηροί και αρκετά σοφοί ώστε να αδράξουμε αυτή την ευκαιρία. Αλλά αν πρόκειται να προσπαθήσουμε θα πρέπει και οι δύο πλευρές να υιοθετήσουμε μια συνεπή προσέγγιση σε κάθε πτυχή της συμπεριφοράς μας».

Χθες, μόλις λίγα 24ωρα μετά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό στη Νέα Υόρκη, ο Ταγίπ Ερντογάν αποκάλυψε ότι στο νέο τετ α τετ που δρομολογείται για τις αρχές του 2025, θα συζητήσει με τον Κ. Μητσοτάκη «για τα ζητήματα του Αιγαίου». Υποστήριξε ακόμα ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός δεσμεύτηκε να θέσει τις διαφορές στο τραπέζι για επίλυση. 

Σύμφωνα με τον οδικό χάρτη που γνωρίζουμε μέχρι τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας που θα γίνει τον Ιανουάριο – οι υπουργοί Εξωτερικών θα διερευνήσουν το έδαφος για το κατά πόσον υπάρχουν πρόσφορες συνθήκες για να εκκινήσουν οι συζητήσεις σχετικά με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Μάλιστα αναμένεται επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στην Αθήνα τον Νοέμβριο κατά πάσα πιθανότητα.

Είναι σύνηθες επισης ειδικά για τόσο δύσκολα ζητήματα εθνικής κυριαρχίας να προηγούνται δηλώσεις για την… “καλλιέργεια” της κοινής γνώμης και της προσμέτρησης τυχόν αντιδράσεων. Επι της ουσίας όμως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις παρά τα “ήρεμα νερά” εισέρχονται σε μια πολύ δύσκολη και ίσως επικίνδυνη φάση.

Στο παρασκήνιο, εξελίσσονται ήδη συζητήσεις υπό την εποπτεία της εξωκοινοβουλευτικής υφυπουργού εξωτερικών Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου έμπιστης του Κυριάκου Μητσοτάκη, προς μια κατεύθυνση για διευθέτηση που ίσως οδηγήσει σε διαιτητικό δικαστήριο.

Θα μπορούσε κάποιος πάντως να παρατηρήσει ότι στο Αιγαίο ήδη δημιουργούνται κάποιες νέες συνθήκες όπως η ελαχιστοποίηση της δραστηριότητας της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας που αποδίδεται στο «καλό κλίμα» και τη «διαδικασία της προσέγγισης».

Τα νέα δεδομένα πάντως δημιουργούν εύλογα ερώτηματα:

• Καταρχάς για τον εναέριο χώρο: Ισχύουν τα πάγια 10 ναυτικά μιλία του εθνικού χώρου στο Αιγαίο; Όπως αναφέρουν πληροφορίες τα ελληνικά μαχητικά δεν πετούν πέραν των 6 μιλίων ενώ τα τουρκικά μαχητικά αποφεύγουν να μπουν μεταξύ 6 και 10 μιλίων, δημιουργώντας εκ των πραγμάτων μία “γκρίζα ζώνη”. Είναι αυτό αποτέλεσμα των παρασκηνιακών συνομιλιών προς μια συνολικότερη διευθέτηση; Σημαίνει στην πράξη απεμπόληση εθνικής κυριαρχίας;
• Στη θάλασσα: Καταγράφονται διαρκείς παραβιάσεις στα χωρικά ύδατα των Ιμίων αλλά και παραβιάσεις των 6 μιλίων στα ελληνικά χωρικά ύδατα τόσο από τουρκικά πολεμικά ή σκάφη του τουρκικού του λιμενικού όσο και από αλιευτικά που ψαρεύουν ανενόχλητα μέσα στα 6 ναυτικά μίλια των ελληνικών χωρικών υδάτων.
• Παράλληλα καταγράφονται τα εξής: Στα νησιά κοντά στα τουρκικά παράλια αποσύρθηκαν ρωσικά αντιαεροπορικά προς την Ουκρανία όπως επίσης και ρωσικά άρματα κρίσιμης σημασίας για την αντιμετώπιση τυχόν αποβατικών προσπαθειών . Μάλιστα  παρά τις  κυβερνητικές διαβεβαιώσεις πως αυτά τα ρωσικά άρματα θα αντικατασταθούν από 100 νεότερης τεχνολογίας Γερμανικά κανένα απ αυτά δεν έφτασε σε κάποιο ελληνικό νησί. Τα 20 μεταφέρθηκαν στον Έβρο και τα υπόλοιπα 80 πήγαν κατ ευθείαν στην Ουκρανία. Επίσης έκλεισαν Κέντρα Κατάταξης και Εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων σε Ρόδο και Κω. Και το ερώτημα που μπαίνει είναι αν υπάρχει αποστρατιωτικοποίηση που ζητά η Τουρκία;

Με βάση όλα αυτά εύλογα μπορεί κάποιος, χωρίς να υπάρχει κάτι επίσημο, να διερωτηθεί αν πρόκειται για παρασκηνιακές συμφωνίες που οδηγούν τα πράγματα σε μια διευθέτηση των θαλάσσιων ζωνών με ανοιχτά όμως ζητήματα όπως αν ο υπολογισμός θα γίνει με 12 ή 6 μίλια ελληνικών χωρικών υδάτων, την κυριαρχία των Ιμίων και αν τα νησιά έχουν δικαιώματα πέραν των χωρικών τους υδάτων.

• Με στόχο τη διατήρηση ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας, ώστε σταδιακά η συζήτηση να περάσει στα δύσκολα σε πρώτη φάση, μπήκε μπροστά μια θετική ατζέντα και έμφαση στην περαιτέρω συνεργασία για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση.

Έντονη ανησυχία υπάρχει για το ενδεχόμενο αύξησης των μεταναστευτικών ροών και κρίσιμη θεωρείται η συνεργασία με την τουρκική πλευρά στο θέμα αυτό. Μάλιστα το επόμενο διάστημα ο υπουργός Μετανάστευσης Νίκος Παναγιωτόπουλος αναμένεται να συναντηθεί με τον Τούρκο ομόλογο του. Ο κ. Παναγιωτόπουλος υπογράμμισε στη Βουλή πως η ελληνική πολιτική στο μεταναστευτικό κινείται στα σωστά επίπεδα ωστόσο «καμία στρατηγική δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα εάν αύριο σημειωθεί μια μεγάλη ανάφλεξη στο Λίβανο».

Εκτός από τις δραματικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή η συζήτηση για το μεταναστευτικό έχει έρθει ξανά στο προσκήνιο μετά την απόφαση της Γερμανίας να υιοθετήσει ένα αυστηρότερο πλαίσιο και ανησυχία υπάρχει για το ενδεχόμενο αυτό να πυροδοτήσει ένα ντόμινο εξελίξεων.

Κυβερνητικές πηγές υπογράμμιζαν πως στις συναντήσεις που έγιναν στο περιθώριο της 79ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ επιβεβαιώθηκε η αναβαθμισμένη θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο διπλωματικό χάρτη, καθώς και ο ρόλος της χώρας ως πυλώνα σταθερότητας σε μία ταραγμένη περιοχή. Οι ίδιες πηγές τόνιζαν πως η Ελλάδα απέδειξε ότι είναι ένας αξιόπιστος εταίρος που μπορεί να συνομιλεί με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, γνωρίζοντας καλά τις ιδιαίτερες συνθήκες και ισορροπίες που επικρατούν στην ευρύτερη περιοχή.