Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση αίρει την προστασία των λύκων-Καταγγελίες για πολιτικά κίνητρα

Οι εκπρόσωποι των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ψήφισαν την Τετάρτη υπέρ μιας πρότασης που στοχεύει σε αλλαγές σε μια διεθνή σύμβαση για την προστασία των άγριων ζώων, μειώνοντας το καθεστώς προστασίας του λύκου από «αυστηρά προστατευόμενο» σε «προστατευόμενο». Αυτή η απόφαση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που είχε αρχικά προτείνει το σχέδιο, εξέφρασε ικανοποίηση για την έγκρισή του από την πλειονότητα των κρατών μελών κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης στις Βρυξέλλες, με μόλις δύο χώρες — η Ιρλανδία και η Ισπανία — να ψηφίζουν κατά.

Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη διαχείριση των πληθυσμών λύκων στην Ευρώπη, με τους επικριτές να ανησυχούν για τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει αυτή η απόφαση στην προστασία της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.

«Η προσαρμογή του καθεστώτος προστασίας θα είναι ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει ο αυξανόμενος πληθυσμός των λύκων, διατηρώντας παράλληλα τον γενικό στόχο της επίτευξης και διατήρησης ευνοϊκού καθεστώτος διατήρησης για το είδος», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Άνταλμπερντ Γιάντζ.

Οι γκρίζοι λύκοι είχαν σχεδόν εξαλειφθεί στην Ευρώπη πριν από έναν αιώνα, αλλά ο αριθμός τους έχει ανακάμψει χάρη στις προσπάθειες διατήρησης του είδους, προκαλώντας κραυγές διαμαρτυρίας από τους αγρότες που είναι εξοργισμένοι με τις απώλειες ζωικού κεφαλαίου, με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις στον αντίποδα να υποστηρίζουν την απόλυτη προστασία τους.

Ευκολότερη τώρα η θήρευση και θανάτωση των λύκων

Η αλλαγή αυτή ανοίγει την πόρτα στη θανάτωση των λύκων ως δήθεν λύση για την αρπαγή των εκτρεφόμενων ζώων, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τη δέσμευση της Ευρώπης να διαφυλάξει και να αποκαταστήσει τη βιοποικιλότητα. Η απόφαση πέρασε αφού η Γερμανία άλλαξε απροσδόκητα τη θέση της από «αποχή» σε «υποστήριξη» την τελευταία στιγμή.

Με την απόφαση αυτή, τα κράτη μέλη επέλεξαν να αγνοήσουν την έκκληση περισσότερων από 300 οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, που τα προέτρεπαν να ακολουθήσουν τις επιστημονικές συστάσεις και να εντείνουν τις προσπάθειες για την προώθηση της συνύπαρξης με τα μεγάλα σαρκοφάγα μέσω προληπτικών μέτρων.

Με την υιοθέτηση της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα κράτη μέλη επικυρώνουν επίσης προσωπικά υποκινούμενες αποφάσεις που παρακάμπτουν τα επιστημονικά στοιχεία, επιτρέποντας στην Πρόεδρο της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να χρησιμοποιήσει την πολιτική της δύναμη για προσωπική εκδίκηση κατά των λύκων, και για να ικανοποιήσει την εκλογική της πελατεία  – αυτή των αγροτών, όπως ισχυρίζονται οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Στα τέλη του 2022, η ίδια η φον ντερ Λάιεν έχασε το αγαπημένο της πόνι, την Ντόλι, από έναν λύκο που τρύπωσε στον περίβολό του στο αγροτικό κτήμα της οικογένειάς της στη βόρεια Γερμανία – με αποτέλεσμα κάποιοι να υποθέσουν ότι το θέμα είχε γίνει προσωπικό.

Ανακοινώνοντας πέρυσι τα σχέδια αναθεώρησης του καθεστώτος προστασίας του είδους, η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η «η αυξημένη συγκέντρωση αγελών λύκων σε ορισμένες ευρωπαϊκές περιοχές έχει καταστεί πραγματικός κίνδυνος, ιδίως για τα ζώα».

Η απόφαση της Τετάρτης όχι μόνο υπονομεύει τις προσπάθειες δεκαετιών για τη διατήρηση της άγριας ζωής, αλλά αποτελεί επίσης σημαντική οπισθοδρόμηση για αυτό που έχει χαιρετιστεί ως μία από τις πιο αξιοσημείωτες επιτυχίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διατήρηση της άγριας ζωής: την επιστροφή του λύκου από τη σχεδόν σίγουρη εξαφάνισή του.

Οι λύκοι προστατεύονται αυστηρά τόσο από τη Σύμβαση της Βέρνης όσο και από την οδηγία της ΕΕ για τους οικοτόπους, αποτελώντας βασικό είδος ζωτικής σημασίας για την υγεία των οικοσυστημάτων και τη βιοποικιλότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η αποδυνάμωση της προστασίας τους θα εμποδίσει τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη των πληθυσμών των λύκων και θα θέσει σε κίνδυνο τις προσπάθειες για την προώθηση της συνύπαρξης μεταξύ ανθρώπων και μεγάλων σαρκοφάγων, επιλέγοντας αντ’ αυτού τη βραχυπρόθεσμη προσέγγιση του ελέγχου δια της θανάτωσης.

Η επιστήμη δείχνει ότι η ανάκαμψη των λύκων βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και οι βασικοί στόχοι τόσο της Σύμβασης της Βέρνης όσο και της οδηγίας για τους οικοτόπους – η αποκατάσταση των απειλούμενων ειδών – παραμένουν ανεκπλήρωτοι. Επιπλέον, η εμπεριστατωμένη ανάλυση της ίδιας της Επιτροπής δεν επιβεβαιώνει καμία απόδειξη ότι η θανάτωση μειώνει τη λεηλασία των ζώων κτηνοτροφίας από τους λύκους.

Η πρόταση θα εγκριθεί πλέον επίσημα κατά την επόμενη σύνοδο του Συμβουλίου της ΕΕ στις 26 Σεπτεμβρίου, ώστε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να την υποβάλει στη Μόνιμη Επιτροπή της Σύμβασης της Βέρνης. Η ΕΕ θα υποστηρίξει την πρόταση ως ενιαίο μπλοκ για την τελευταία ψηφοφορία που έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί τον Δεκέμβριο.

Καταγγελίες για πολιτικά κίνητρα

Το 2023, υπήρχαν αναπαραγωγικές αγέλες γκρίζων λύκων σε 23 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με συνολικό πληθυσμό που εκτιμάται σε περίπου 20.300 ζώα, φέρνοντας τα ελεύθερα πλάσματα σε συχνότερη επαφή με τον άνθρωπο.

Ο λύκος έγινε «αυστηρά προστατευόμενο» είδος βάσει της Σύμβασης της Βέρνης του 1979, στην οποία η ΕΕ είναι συμβαλλόμενο μέρος.

Το κείμενο επιτρέπει τη θανάτωση ή τη σύλληψη του ζώου μόνο όταν αποτελεί απειλή για το ζωικό κεφάλαιο, την υγεία ή την ασφάλεια.

Η πρόταση της Επιτροπής θα χαλάρωνε τους κανόνες αυτούς υποβιβάζοντας τους λύκους σε «προστατευόμενα» είδη, γεγονός που θα επέτρεπε την επανάληψη του κυνηγιού υπό αυστηρή ρύθμιση.

Όμως οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων φοβούνται ότι στέλνοντας το λάθος μήνυμα η αλλαγή αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλο αριθμό θανάτων λύκων.

Ήδη το 2022, αρκετές αυστριακές περιφέρειες επέτρεψαν τη θανάτωση λύκων, κάτι που οι περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστήριξαν ότι αποτελεί παραβίαση της ισχύουσας ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

Περισσότερες από 300 περιβαλλοντικές και φιλοζωικές οργανώσεις αντιτάχθηκαν στην υποβάθμιση του καθεστώτος, υποστηρίζοντας ότι ήταν πρόωρη, καθώς ενώ ο αριθμός των πληθυσμών έχει αυξηθεί, η ανάκαμψη τους βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.

Σε επιστολή τους, ανέφεραν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η θανάτωση μείωσε τη λεηλασία των εκτρεφόμενων ζώων. Το κυνήγι δεν αντικαθιστά άλλα μέτρα πρόληψης, όπως η περίφραξη, υποστήριξαν.

«Βλέπουμε ότι πρόκειται για μια πρόταση που έχει πολιτικά κίνητρα και δεν βασίζεται καθόλου στην επιστήμη», δήλωσε στο AFP ο Sabien Leemans, ανώτερος υπεύθυνος πολιτικής της περιβαλλοντικής ομάδας WWF.

Μικρός αντίκτυπος

Φέτος υπήρξαν κυλιόμενες διαμαρτυρίες αγροτών στις Βρυξέλλες και σε όλη την Ευρώπη κατά των περιβαλλοντικών κανόνων του μπλοκ.

Μια έκθεση της ΕΕ του 2023 διαπίστωσε ότι ο συνολικός αντίκτυπος των λύκων στην κτηνοτροφία ήταν «πολύ μικρός». Μόνο το 0,065% των 60 εκατομμυρίων προβάτων του μπλοκ κατακρεουργούνταν μέχρι θανάτου κάθε χρόνο και μόλις πάνω από 18 εκατομμύρια ευρώ καταβάλλονταν ετησίως για την αποζημίωση των ζημιών από τους λύκους.