Υπάρχει κάτι “σούπερ” στην Υπερπανσέληνο του Σεπτεμβρίου; Η απάντηση μπορεί να ξαφνιάσει…

Τα υπερφεγγάρια είναι δημοφιλή στα μέσα ενημέρωσης, κάνουν ντόρο, δημιουργούν εξαιρετικές φωτογραφίες, αλλά είναι πραγματικά τόσο διαφορετικά από το πώς εμφανίζεται συνήθως το φεγγάρι σε μια απλή και συνηθισμένη πανσέληνο; Στις 18 Σεπτεμβρίου η Γη θα δει ένα «υπερφεγγάρι». Εάν πιστεύετε όσα διαβάζετε στα μίντια, η πανσέληνος αυτή θα φαίνεται τεράστια στον ουρανό και θα είναι τόσο φωτεινή που θα μπορείτε να οδηγείτε τη νύχτα χωρίς προβολείς.

Θα συμβούλευα να κρατήσετε μικρό καλάθι. Αν και είναι τεχνικά αλήθεια ότι το φεγγάρι θα φαίνεται μεγαλύτερο και φωτεινότερο από το συνηθισμένο, πρακτικά και με γυμνό μάτι. σχεδόν σίγουρα δεν θα παρατηρήσετε τη διαφορά.

Υπάρχει, ωστόσο, ένα μπόνους με αυτό το συγκεκριμένο γεγονός: έρχεται με μια (πολύ) μερική έκλειψη Σελήνης που θα είναι ορατή από οπουδήποτε στις ΗΠΑ, οπότε είναι υπέροχο για τους κατοίκους των Ηνωμένων Πολιτειών. Και μόνο για αυτούς.

Ας επανέλθουμε, ωστόσο, στην ιδέα μιας υπερπανσελήνου, η οποία, λυπάμαι που σας ενημερώνω, δεν είναι πραγματικός επιστημονικός όρος. Ο αστρολόγος Richard Nolle ισχυρίζεται ότι επινόησε τη λέξη το 1979 , και ενώ δεν έχω κανένα λόγο να αμφιβάλλω για αυτήν την γενεαλογία, το γεγονός όμως ότι ο όρος προήλθε από έναν αστρολόγο μπορεί να υποδεικνύει πώς νιώθω για την ετυμολογία του . Ο Nolle το όρισε ως νέα ή πανσέληνο που εμφανίζεται όταν το φεγγάρι βρίσκεται εντός περίπου κατά 90% της πλησιέστερης προσέγγισής του στη Γη σε κάθε τροχιά. Ονομάστε το supermoon μια ή δύο μέρες πριν και μετά από αυτές τις φάσεις, και αυτό είναι περίπου σωστό. Το σούπερ φεγγάρι του Nolle εννοείται περισσότερο ως μια πρόχειρη έννοια παρά ως ένας σωστός και επιστημονικός ορισμός.

Δύο βασικά γεγονότα υποστηρίζουν το ορισμό της υπερπανσελήνου. Το πρώτο είναι ότι η τροχιά του φεγγαριού γύρω από τη Γη δεν είναι κύκλος, αλλά αντίθετα εμφανίζεται σαν μια έλλειψη ή οβάλ, επομένως μερικές φορές είναι πιο κοντά στον πλανήτη μας παρά σε άλλες. Το πλησιέστερο σημείο στην τροχιά ονομάζεται περίγειο (κυριολεκτικά «κοντά στη Γη») και το πιο απομακρυσμένο σημείο ονομάζεται απόγειο («μακριά από τη Γη»). Το φεγγάρι χρειάζεται περίπου 27 ημέρες για να γυρίσει μια φορά γύρω από τη Γη, επομένως φτάνει στο περίγειο περίπου δύο εβδομάδες μετά το απόγειο.

Το δεύτερο γεγονός είναι ότι και η σελήνη περνάει από φάσεις . Πηγαίνει από νέο (όταν είναι κοντά στον ήλιο στον ουρανό και ουσιαστικά αόρατο επειδή βλέπουμε ένα σκοτεινό σεληνιακό ημισφαίριο) σε ημισέληνο, και μετά γεμίζει. Μετά από αυτό, η διαδικασία αντιστρέφεται σε φθίνουσα σφύρα, μισοφέγγαρο και στη συνέχεια χάνεται(όταν είναι και πάλι κοντά στον ήλιο). Αυτό προκαλείται από τη γεωμετρία και τη γωνία που βλέπουμε μεταξύ του ήλιου και της σελήνης . Χρειάζεται το φεγγάρι 29,5 ημέρες για να περάσει τις φάσεις του. Αν αναρωτιέστε, από εκεί προέρχεται η λέξη «μήνας» .

Μπορεί να παρατηρήσετε ότι αυτό είναι περίπου δύο ημέρες περισσότερο από ό,τι χρειάζεται το φεγγάρι για να περιστραφεί φυσικά γύρω από τη Γη. Ο λόγος για αυτό είναι για άλλη μια φορά η γεωμετρία. Χρειάζονται 27 ημέρες για να ολοκληρώσει μια τροχιά η Σελήνη, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο πλανήτης μας περιστρέφεται επίσης γύρω από τον ήλιο. Αυτό αλλάζει την κατεύθυνση προς τον ήλιο στον ουρανό σιγά-σιγά κατά τη διάρκεια ενός μήνα και χρειάζονται μερικές επιπλέον ημέρες για να «φανεί» η σελήνη στον ήλιο όπως φαίνεται από τη Γη.

Αυτό σημαίνει ότι το φεγγάρι μπορεί να βρίσκεται στο περίγειο όταν βρίσκεται σε οποιαδήποτε δεδομένη φάση. Μπορεί να είναι νέο, πλήρες ή οτιδήποτε ενδιάμεσο. Αν και η αρχική χρήση της λέξης από τον Νόλε είχε μια υπερσελήνη όταν μια πανσέληνος ή μια νέα σελήνη είναι κοντά στο περίγειο, στην πιο σύγχρονη χρήση, είναι μόνο για όταν το φεγγάρι είναι μέσα σε μια ή δύο ημέρες από την πανσέληνο στο περίγειο. (Αντίθετα, αν αυτό συμβαίνει στο απόγειο, είναι «μικροφεγγάρι», ένας όρος που δεν έχω ακούσει ποτέ να χρησιμοποιείται στην πραγματική ζωή).

Το φεγγάρι είναι πιο φωτεινό όταν είναι γεμάτο, φυσικά, και αν είναι πιο κοντά στη Γη σε αυτό το σημείο, είναι αλήθεια ότι θα φαίνεται μεγαλύτερο και φωτεινότερο—εξ ου και μια υπερπανσέληνος! Αλλά θα μπορέσετε πραγματικά να διακρίνετε τη διαφορά;

Κατά μέσο όρο, το φεγγάρι απέχει περίπου 384.000 χιλιόμετρα από τη Γη (μετρούμενα από τα κέντρα των δύο σωμάτων, όπως προτιμούν να κάνουν οι αστρονόμοι). Στις 18 Σεπτεμβρίου, το πρωί μετά την πανσέληνο, το φεγγάρι θα βρίσκεται στο περίγειο περίπου στις 9:30 π.μ. EDT, όταν θα βρίσκεται σε απόσταση 357.300 km . Αυτό είναι 27.000 χλμ πιο κοντά από το συνηθισμένο, ή περίπου 7 τοις εκατό! Σίγουρα αυτό πρέπει να γίνει αντιληπτό, σωστά;

Λοιπόν, τεχνικά, ναι. Το μέγεθος του φεγγαριού στον ουρανό εξαρτάται από το φυσικό του μέγεθος και την απόστασή του. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι 7 τοις εκατό μεγαλύτερο στον ουρανό από το μέσο όρο, κάτι που αρκεί για να το διακρίνει το μάτι σας . Αλλά δεν έχετε με τίποτα να το συγκρίνετε – το προηγούμενο βράδυ, το φεγγάρι ήταν μόνο λίγο πιο μακριά (περίπου 1.000 χλμ.), επομένως η αλλαγή από νύχτα σε νύχτα είναι μικρή και δύσκολο να διακριθεί. Ακόμα χειρότερα, θα το συγκρίνατε με τη μνήμη σας για το πόσο μεγάλο ήταν το φεγγάρι, και η μνήμη είναι διαβόητα αναξιόπιστη υπό τέτοιες συνθήκες. Αν προσπαθήσετε να σκεφτείτε την τελευταία φορά που είδατε πανσέληνο, θα ήταν τουλάχιστον περίπου ένας μήνας, αν όχι αρκετοί μήνες, στο παρελθόν, κάνοντας τη μνήμη ακόμα πιο θολή.

Θα σημειώσω ότι η πανσέληνος είναι σημαντικά πιο φωτεινή όταν βρίσκεται στο περίγειο, κατά περίπου 15 τοις εκατό, από μια πανσέληνο στη μέση απόστασή της από τη Γη. Αλλά ούτε αυτό γίνεται αντιληπτό. Τα μάτια μας δεν ανταποκρίνονται στο φως γραμμικά (που σημαίνει ότι δεν βλέπουμε ένα αντικείμενο να εκπέμπει διπλάσιο φως από ότι είναι δύο φορές πιο φωτεινό), έτσι ώστε η διαφορά 15 τοις εκατό είναι αντιληπτικά μικρότερη από ό,τι νομίζετε. Και πάλι, το συγκρίνετε επίσης με τη μνήμη σας, επομένως είναι δύσκολο να είστε αντικειμενικοί.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, το «σούπερ» φεγγάρι δεν θα φαίνεται τόσο τεράστιο ούτε θα είναι αρκετά φωτεινό ώστε να σας επιτρέπει να οδηγείτε χωρίς προβολείς.

Λοιπόν, αξίζει ακόμα να βγούμε έξω για να το δούμε;

Ναί. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα επειδή στις 17 Σεπτεμβρίου το φεγγάρι θα γλιστρήσει λίγο στη σκιά της Γης, δημιουργώντας μια μερική έκλειψη Σελήνης. Αυτό ξεκινά περίπου στις 10:15 μ.μ. EDT , φτάνει στο μέγιστο στις 22:45 και τελειώνει γύρω στις 23:15 Στο μέγιστο, περίπου το 3,5 τοις εκατό της σελήνης θα είναι σκοτεινό. Κοιτάξτε στο βόρειο τμήμα του φεγγαριού (το επάνω αριστερό μέρος του δίσκου του όπως φαίνεται από τις ΗΠΑ) για να δείτε τι μοιάζει με μια φέτα που έχει βγει από αυτό. Αν και δεν είναι τόσο δραματικό όσο μια ολική έκλειψη, θα πρέπει να είναι διασκεδαστικό να το βλέπεις.

Λάβετε υπόψη σας, είναι πάντα μια καλή ιδέα να πάτε να κοιτάξετε το φεγγάρι, είτε είναι σούπερ είτε γεμάτο, ή απογειακό ή έκλειψη ή όχι. Είναι πανέμορφο και οι αλλαγές στη φάση του από το βράδυ στο βράδυ σημαίνουν ότι υπάρχει πάντα κάτι νέο να δεις. Κάθε νύχτα που είναι γεμάτη, ρίχνει ένα μαγικό ασημί φως παντού. Τα κιάλια αποκαλύπτουν περισσότερες λεπτομέρειες και ακόμη και ένα μικρό τηλεσκόπιο μπορεί να σας δείξει εκπληκτικά θαύματα, όπως βουνά, κρατήρες και ακόμη πιο περίεργα χαρακτηριστικά .

Και για να είμαι ειλικρινής, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν μπορώ να απορρίψω εντελώς την ιδέα του υπερφωτισμένου φεγγαριού. Αν κάνει τους ανθρώπους να βγουν έξω και να κοιτάξουν ψηλά, τότε αυτό είναι καλό. Απλώς έχετε επίγνωση του τι μπορείτε και τι δεν μπορείτε να δείτε και εκτιμήστε το φεγγάρι γι’ αυτό που είναι: μια τεράστια μπάλα από βράχο που είναι ο πιο κοντινός κοσμικός γείτονάς μας σε ολόκληρο το σύμπαν. Έναν κόσμο που έχουμε μελετήσει για χιλιετίες. Ένα μέρος όπου οι άνθρωποι έχουν σταθεί και εξερευνήσει και όπου μπορεί να το κάνουν ξανά σύντομα. και ένα αντικείμενο ομορφιάς που εμπνέει τέχνη και δέος—και επιστήμη.

(ΥΓ: οι επόμενες δύο υπερσελήνες είναι στις 17 Οκτωβρίου, όταν το φεγγάρι θα είναι πανσέληνο στις 7:30 π.μ. EDT και σε απόσταση περιγείου περίπου 357.200 km 10 ώρες νωρίτερα, και στις 15 Νοεμβρίου, όταν θα είναι πανσέληνος στις 4: 30 μ.μ. EST και σε απόσταση περιγείου 360.100 km την προηγούμενη μέρα στις 7 π.μ. Σχεδιάστε ανάλογα.)

Ο Phil Plait είναι επαγγελματίας αστρονόμος και επιστήμονας επικοινωνίας στη Βιρτζίνια. Γράφει το
 ενημερωτικό δελτίο Bad Astronomy .