Από τα “σκληρά αντίποινα” στη “μετρημένη απάντηση”- Γιατί άλλαξε στάση το Ιράν

Όταν ο Ιρανός ηγέτης Αλί Χαμενεΐ ανακοίνωσε την ημέρα της δολοφονίας του επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στις 31 Ιουλίου ότι η χώρα του θα προβεί σε προσωπικά και σκληρά αντίποινα κατά του Ισραήλ για τη δολοφονία του φιλοξενούμενου της, ο κόσμος βυθίστηκε στην ανησυχία για το ξέσπασμα ενός περιφερειακού πολέμου μεγάλης κλίμακας, ιδίως καθώς Ιρανοί στρατιωτικοί και πολιτικοί αξιωματούχοι επαναλάμβαναν συνεχώς το αναπόφευκτο της απάντησης χρησιμοποιώντας τις φράσεις «σκληρή εκδίκηση» και «καταστροφικά αντίποινα». Ωστόσο, περίπου ένα μήνα μετά από αυτές τις απειλές, η θέση της Τεχεράνης έχει μετατοπιστεί από τα «σφοδρά αντίποινα» σε μια «μετρημένη απάντηση» για να αποφευχθεί μια κλιμάκωση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν διευρυμένο  πόλεμο.

Του Σπύρου Σιδέρη

Πρόσφατα, Ιρανοί αξιωματούχοι άρχισαν να θεωρούν τις ΗΠΑ «συνέταιρο στο έγκλημα» με το Ισραήλ, τονίζοντας ότι τα αντίποινα θα πραγματοποιηθούν μέσω του «άξονα της αντίστασης».

• Οι λόγοι για την αλλαγή των τόνων είναι πολλαπλοί, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης του Ιράν ότι η ισορροπία δυνάμεων σε έναν άμεσο πόλεμο με το Ισραήλ, το οποίο υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ, θέτει σε κίνδυνο να στοχοποιηθούν οι πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις και υποδομές του.

Ο Μασούντ Πεζεσκιάν, ο οποίος ανέλαβε πρόσφατα την προεδρία με την υποστήριξη του «μεταρρυθμιστικού» κινήματος, έδωσε πολλές υποσχέσεις, η σημαντικότερη από τις οποίες ήταν η διασφάλιση των ελευθεριών που αναφέρονται στο σύνταγμα και η καταπολέμηση της φτώχειας, της ανεργίας και του πληθωρισμού, προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ του καθεστώτος και του λαού, κάτι που φάνηκε ξεκάθαρα στην απροθυμία ενός μεγάλου ποσοστού να συμμετάσχει στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές.

• Δεδομένου ότι η επίτευξη αυτών των υποσχέσεων προϋποθέτει αφενός την αποφυγή πολέμου και αφετέρου την έναρξη διαλόγου με τις Ηνωμένες Πολιτείες για το πυρηνικό ζήτημα και, στη συνέχεια, την επίτευξη συμφωνίας που θα οδηγήσει στην άρση των αυστηρών οικονομικών κυρώσεων, οι επιλογές του Ιράν είναι μετρημένες.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ιρανός ηγέτης, ο οποίος έχει τον τελευταίο λόγο στην κυβέρνηση, μπήκε στη γραμμή με τον συνήθη ρεαλιστικό του τρόπο, ανακοινώνοντας αφενός την υποστήριξή του σε έναν πρόεδρο που βρίσκεται κοντά στο μεταρρυθμιστικό κίνημα και αφετέρου αφήνοντας πριν από λίγες ημέρες υπονοούμενα για διαπραγματεύσεις «με τον εχθρό».

Σε δηλώσεις του την Τρίτη που θεωρήθηκαν ως πράσινο φως για διάλογο με την Ουάσινγκτον, ο Χαμενεΐ είπε «Δεν εναποθέτουμε τις ελπίδες μας στον εχθρό, αλλά αυτό δεν αντιτίθεται στο να διαπραγματευτούμε μαζί του σε ορισμένες καταστάσεις».

• Όμως, παρά το πράσινο φως, ο Χαμενεΐ έθεσε κόκκινες γραμμές για τις όποιες συνομιλίες της κυβέρνησης Πεζεσκιάν, επαναλαμβάνοντας στις προειδοποιήσεις του ότι η Ουάσινγκτον δεν είναι αξιόπιστη.

Αυτό θυμίζει τις δηλώσεις που έκανε πριν επιτρέψει την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τους Αμερικανούς στο Ομάν, οι οποίες οδήγησαν στην υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με τις χώρες P5+1, όπου χαρακτήρισε τη διαπραγμάτευση με τον «Μεγάλο Σατανά» της ιρανικής λογοτεχνίας ως «θαρραλέα ευελιξία».

Η Τεχεράνη διαπραγματεύτηκε επίσης με την Ουάσινγκτον, με τη μεσολάβηση του Ομάν και του Κατάρ, αφού ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποσύρθηκε μονομερώς από την πυρηνική συμφωνία το 2018 και η κυβέρνησή του επέβαλε σκληρές κυρώσεις στο Ιράν.

Ο Χαμενεΐ δήλωσε επίσης την Τρίτη ότι «αφού κάνουμε ό,τι μπορούμε, μια τακτική υποχώρηση μπορεί μερικές φορές να είναι απαραίτητη, αλλά δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε τους στόχους ή τις απόψεις μας».

• Οι Ηνωμένες Πολιτείες πλησιάζουν προς την ημέρα των εκλογών στις 5 Νοεμβρίου, με μια αμφίρροπη κούρσα μεταξύ της αντιπροέδρου των Δημοκρατικών Κάμαλα Χάρις και του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ο οποίος αποχώρησε από την πυρηνική συμφωνία.

Η Τεχεράνη ανησυχεί για την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο και θα προτιμούσε έναν Δημοκρατικό πρόεδρο. Η προτίμηση αυτή αποτελεί έναν επιπλέον παράγοντα για τη μετατόπισή της από τα «αυστηρά αντίποινα» σε μια «μετρημένη απάντηση» για την οποία δεν έχει οριστεί χρονικό όριο.

• Ορισμένοι παρατηρητές θεωρούν ότι η Χάρις είναι πιο ήπια όσον αφορά την επαναδιαπραγμάτευση της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν. Η RANE, μια εταιρεία πληροφοριών, ανέφερε ότι αν η Χάρις κερδίσει, «η πιθανότητα μιας πυρηνικής συμφωνίας θα αυξηθεί καθώς ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς υποχωρεί».

Μόλις αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, το Ιράν είναι πιθανό να ζητήσει περισσότερες διαβεβαιώσεις ότι οι ΗΠΑ θα αποσυρθούν από οποιαδήποτε νέα συμφωνία μετά την προηγούμενη αποχώρησή τους το 2018. Οι πρόσφατες παρατηρήσεις του Χαμενεΐ σχετικά με την «αντιμετώπιση του εχθρού» έγιναν μία ημέρα μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού του Κατάρ.

• Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι θα κρίνει την ιρανική ηγεσία από τις πράξεις της και όχι από τα λόγια της, σύμφωνα με το Associated Press.

Η διπλωματία είναι ο καλύτερος τρόπος για την επίτευξη μιας αποτελεσματικής και βιώσιμης λύσης όσον αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι «η τρέχουσα κατάσταση απέχει πολύ από αυτό, δεδομένης της κλιμάκωσης του Ιράν σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου του πυρηνικού πεδίου».

Μετά την κατάρρευση της πυρηνικής συμφωνίας και την είσοδό της στον κλινικό θάνατο, το Ιράν εγκατέλειψε όλους τους περιορισμούς που επέβαλε η συμφωνία στο πρόγραμμά του και άρχισε να εμπλουτίζει ουράνιο στο 60%, κοντά στο 90% που απαιτείται για την παραγωγή πυρηνικών όπλων.

Έχει επίσης απενεργοποιήσει τις κάμερες παρακολούθησης που έχει εγκαταστήσει ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) και εμπόδισε ορισμένους από τους πιο έμπειρους επιθεωρητές του οργανισμού να επισκεφθούν τους πυρηνικούς του χώρους.