Θανάσης Μακρής στο libre: Οι πατρίδες διαμορφώνουν τους ερμηνευτικούς κώδικες, που κατακτά ο ζωγράφος

Τον συνάντησα μακριά από την Αθήνα. Στην φύση, σε ένα τοπίο δυναμικό, στο οποίο ξέρεις, εκ των προτέρων, ότι καλλιτέχνες, όπως ο Θανάσης Μακρής, μπορούν να υπερβούν τα γήινα και τα προβλεπόμενα, καθιερώνοντας μια πραγματικότητα, όπου το φως, αλλά και το αθέατο, συνυπάρχουν αρμονικά. Γεννημένος στην Καλαμάτα, σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, με δάσκαλο τον σπουδαίο Γιάννη Μόραλη, ενώ συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ecole des Beaux-Arts, στο Παρίσι (1980-1982). Κάτι που ξέρει πολύ καλά ο Θανάσης Μακρής είναι ότι η ζωγραφική μετατρέπει τον χώρο σε χρόνο, ενώ ο ζωγράφος, ζωγραφίζει κάθε φορά, αυτό που σκέφτεται.

Στοιχεία ευδιάκριτα, στην νέα του έκθεση, που παρουσιάζει η Γκαλερί Σκουφά, στο A Touch of New/Vacation House Ασπάλαθος, στον Τριαντάρο της Τήνου, με τίτλο «Ζητήματα φωτός» (13 Αυγούστου 2024 – 6 Σεπτεμβρίου 2024). Η αναμέτρηση με την μοναξιά, τις δυσκολίες και τα βιώματα είναι μερικά από τα θέματα που αγγίζει, αυτή την φορά.

Συνέντευξη

–Κύριε Μακρή, αν σκεφτούμε ότι οι τόποι, που πρωτο-υπήρξαμε, μας καθόρισαν, εσάς τι σας εμφύσησε η θάλασσα της Μεσσηνίας και ο Ταΰγετος;

Όλοι μας έχουμε μέσα μας τα σκιρτήματα της πρώτης ηλικίας. Όταν έχεις την τύχη να κρατάς στα χέρια σου ένα δυνατό εργαλείο ερμηνείας του κόσμου, όπως είναι η τέχνη, τότε αισθάνεται συμμέτοχος κάθε προσπάθειας «ανάπλασης» του κόσμου μέσω της ερμηνείας της φύσης. Η φύση δεν αντιγράφεται. Μπορείς, όμως, να αποσπάσεις μια εικόνα και να δώσεις ζωή στα συναισθήματα, που σου δίνει. Η Μεσσηνία είναι μια γκριζοπράσινη κυρία. Ο Ταΰγετος σε ακινητοποιεί με το δέος που νιώθεις, όταν τον αντικρίζεις. Οι πατρίδες ίσως διαμορφώνουν σε ένα βαθμό τους ερμηνευτικούς κώδικες, που κατακτά ο ζωγράφος.

–Στην Σχολή Καλών Τεχνών, με ποιες προσδοκίες εισαχθήκατε;

Από 12 χρόνων που έμαθα ότι υπάρχει η Σχολή Καλών Τεχνών, έβλεπα, κάθε βράδυ, στον ύπνο μου ότι κάποια στιγμή θα περάσω σε αυτή την Σχολή. Λαχτάρα διαρκείας. Επίσης, ήθελα να σπουδάσω στο εργαστήριο του Γιάννη Μόραλη. Για μένα, ήταν ένας μύθος. Αυτά, κάποια στιγμή, έγιναν πραγματικότητα. Τα υπόλοιπα, δηλαδή οι σπουδές, η πορεία μετά τις σπουδές κλπ ήταν και είναι μια μάχη, όχι πάντα ευχάριστη, αλλά τρομερά ενδιαφέρουσα. Ζωγραφίζω. Αυτό ήταν για μένα ένα όνειρο ζωής και πλέον μια πραγματικότητα.

–Οι δάσκαλοι τι ρόλο έπαιξαν; Αισθάνεστε πάντα μαθητής;

Είχα, όπως είπα, την τύχη να έχω δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη. Μεγάλος ζωγράφος και σπουδαίος δάσκαλος. Δεν μιλούσε πολύ. Έκανε λίγες παρατηρήσεις, πάντα με ουσία. Έβλεπε αμέσως τις ιδιαιτερότητες του κάθε σπουδαστή και τον ενθάρρυνε με διακριτικό και ευφυή τρόπο. Έβγαλε ζωγράφους. Με επηρέασε πολύ. Εδώ, θα ήθελα να παρατηρήσω πως τα μεγάλα μουσεία του κόσμου δεν έχουν έργα του Μόραλη. Κατά την γνώμη μου, θα έπρεπε να έχουν. Αυτό είναι ένα θέμα που θα έπρεπε να μας προβληματίζει. Δυστυχώς, δουλεύουμε σε μια μικρή χώρα με ανύπαρκτο εικαστικό κύρος.

–Το φως πότε αρχίσατε να το παρατηρείτε και να το εντάσσετε ως ξεχωριστή φύση στα έργα σας;

Το φως του ελλαδικού χώρου είναι μοναδικό. Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ γεννήθηκαν σπουδαίοι Υπαιθριστές Μετα-ιμπρεσιονιστές  ζωγράφοι, όπως ο Παπαλουκάς, ο Νίκος Λύτρας, ο Οικονόμου, ο Μαλέας. Το φως εδώ απαιτεί αφαίρεση στην σύνθεση. Είναι σκληρό. Αν προσέξετε τα μεσημέρια, στο κατακαλόκαιρο, θα δείτε πως αποχρωματίζει με την σκληρότητά του τα αντικείμενα. Όταν αντιμετωπίζεις ένα τοπίο, το πρώτο που σκέφτεσαι είναι να αφαιρέσεις τα περιττά. Αυτή η δέσμευση είναι και ελευθερία ταυτόχρονα. Θέλω να τονίσω πως μετά από τους σημαντικούς ζωγράφους, που ανέφερα, δεν είχαμε την ανάλογη συνέχεια στην τοπογραφία. Είναι ένα ερώτημα.

–Ποια πραγματικότητα σας απασχολεί και πώς αναπτύσσεται την εκάστοτε φορά στον καμβά σας;

Η τέχνη είναι ένα μυστήριο ευχάριστο κι αναγκαίο. Ο κόσμος που μας περιβάλλει δεν δίνει όλες τις απαντήσεις στις υπαρξιακές μας αγωνίες. Η λογική εξηγεί τον κόσμο των φαινομένων μέχρι ένα σημείο. Η τέχνη αναφέρεται στο ανείπωτο κι αφού πάντα μας γοήτευε το άγνωστο και το ανερμήνευτο, αισθανόμαστε άνετα στην αγκαλιά της. Η ζωγραφική γίνεται σιγά-σιγά βασική ανάγκη, όπως η αναπνοή. Θα μπορούσα να πω πως είναι ένα άλλο σύμπαν παράλληλα με το «υπαρκτό».

–Μιλήστε μου για την Τήνο και την συγκεκριμένη έκθεση.

Το φως των Κυκλάδων είναι ένα μοναδικό φαινόμενο στον κόσμο. Η διαύγεια, η γλυκύτητα  και η καθαρότητα που αντικρίζεις σε αυτά τα νησιά του αιγαίου, σου δίνουν την εντύπωση πως βρίσκεσαι σε ένα ευλογημένο σημείο του κόσμου, στο οποίοι ο Θεός δεν τσιγκουνεύτηκε τα δώρα. Η Τήνος είναι ένα από τα ωραιότερα νησιά των Κυκλάδων. Είχε πάντα σχέση με την Τέχνη και συνεχίζει να έχει. Στο χωριό Τριαντάρος, υπάρχει ένας πολύ ενδιαφέρων άνθρωπος, με ένα ιδιαίτερο σπίτι, στο οποίο φιλοξενεί εκθέσεις ζωγραφικής σε συνεργασία με την Γκαλερί Σκουφά. Εκθέτω εδώ τα έργα μου για μένα είναι μια ξεχωριστή εμπειρία. Είναι ο χώρος του Φίλιππου Πιέρρου, ο «Ασπάλαθος». Η δουλειά, που παρουσιάζω, είναι εμπνευσμένη από τις Κυκλάδες.

–Θυμάστε κάθε φορά τι σας παρακινεί για δημιουργία;

Όπως είπαμε και πριν από ένα σημείο και μετά η δημιουργία γίνεται ανάγκη. Είναι σαν οξυγόνο. Ο ζωγράφος δέχεται ερεθίσματα από παντού, αλλά με τον χρόνο εστιάζει σε θέματα, που του ανοίγουν τις πόρτες των δικών του εσωτερικών τοπίων. Η τοπιογραφία πάντα με ενδιέφερε. Κάθε τοπίο έχει τον δικό του ήχο, που κινητοποιεί τον εσωτερικό κόσμο του ζωγράφου. Το ερέθισμα μπορεί να είναι κάποιο κίτρινο σε έναν λόφο ή οι ήχοι από τα επαναλαμβανόμενα κύματα μιας ακτής, τα οποία ο ζωγράφος καταγραφεί και μετά εστιάζει κάπου. Δεν έχουν όλα τα θέματα το ίδιο ενδιαφέρον. Το ζητούμενο, τέλος, είναι μετά από μάχες, ο ζωγράφος να αναπτύξει το προσωπικό του ύφος, χωρίς να υποκύπτει στις εκάστοτε σειρήνες της μόδας.