Ανάλυση: Τι κρύβει η ανταλλαγή κρατουμένων Ρωσίας-Δύσης-Το… “δώρο” Πούτιν και η σχέση με το ουκρανικό

Η τουρκική Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών ενεπλάκη ενεργά στη μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη ανταλλαγή κρατουμένων από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η Μόσχα, το Μινσκ και ορισμένες δυτικές χώρες με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποίησαν τη μεγαλύτερη ανταλλαγή κρατουμένων, όπου 26 κρατούμενοι σε επτά χώρες επέστρεψαν στις πατρίδες τους, με την τουρκική ΜΙΤ να ενεργεί ως διαμεσολαβητής στις διαπραγματεύσεις και εγγυητής στην διαδικασία που ολοκληρώθηκε στην Άγκυρα.

Του Σπύρου Σιδέρη

Όμως πέρα από την ΜΙΤ και το ρόλο της στην ολοκλήρωση της διαδικασίας, η ανταλλαγή των κρατουμένων είχε μια αριθμητική ιδιαιτερότητα που προκαλεί απορίες, καθώς η Ρωσία έδωσε 16 κρατουμένους ενώ η Μόσχα πήρε πίσω 10.  

Μια τέτοια ανταλλαγή μεγάλης κλίμακας, έχει ήδη προκαλέσει την πεποίθηση ότι αποτελεί προάγγελο κάποιων σοβαρών αλλαγών στις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, μέχρι και συμφωνιών για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Κάτι που αυτή τη στιγμή οι φήμες δίνουν και παίρνουν για αυτή την εξέλιξη.

• Ταυτόχρονα, η ίδια η ανταλλαγή δεν σημαίνει περισσότερες παγκόσμιες εξελίξεις. Υπήρχαν ανταλλαγές κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και υπάρχουν τακτικές ανταλλαγές κατά τη διάρκεια του τρέχοντος πολέμου στην Ουκρανία, αλλά είχαν ελάχιστο αντίκτυπο στη φύση των σχέσεων μεταξύ των εμπόλεμων χωρών.

Από την άλλη πλευρά, όμως, θα πρέπει να σημειώσουμε την άνιση αξία της ανταλλαγής.

Η Ρωσία έχει μεταφέρει περισσότερους ανθρώπους στη Δύση από ό,τι η Δύση στη Ρωσία. Επιπλέον, όσον αφορά την πληροφόρηση, πολλοί κρατούμενοι που μεταφέρθηκαν από τη Ρωσία είναι πολύ διάσημοι άνθρωποι. Αμερικανοί πολίτες για τους οποίους ειπώθηκαν και γράφτηκαν πολλά στα μέσα ενημέρωσης, γνωστοί αντιπολιτευόμενοι. Από την άλλη πλευρά, πρόκειται κυρίως για μέλη των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας. Πολύ λιγότερο γνωστοί σε παγκόσμια κλίμακα. Φυσικά, το Κρεμλίνο θα το εξηγήσει αυτό με τη θέση «οι Ρώσοι δεν εγκαταλείπουν τους δικούς τους στον πόλεμο» όπως σχολιάζουν ήδη φιλοκυβερνητικά ρωσικά μέσα και δημοσιεύματα την ανταλλαγή.

• Αλλά σε γενικές γραμμές, το επικοινωνιακό αποτέλεσμα της ανταλλαγής είναι σαφώς υπέρ της Δύσης.

Αξιοσημείωτη είναι επίσης η χρονική στιγμή της ανταλλαγής, πριν από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Αν κρίνουμε από δηλώσεις στελεχών της ρωσικής αντιπολίτευσης, η ανταλλαγή ήταν στα σκαριά εδώ και πολύ καιρό – από τα τέλη του περασμένου έτους – όπου συμπεριλαμβάνονταν και ο Ναβάλνι σύμφωνα με πληροφορίες.

Έτσι τίποτα δεν εμπόδιζε τον Πούτιν να το τραβήξει για μερικούς μήνες ακόμη και να πραγματοποιήσει την ανταλλαγή μετά τις εκλογές. Ωστόσο, αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν την ανταλλαγή τώρα. Κάτι που μοιάζει με «πάσα» από το Κρεμλίνο προς το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ, το οποίο θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει την ανταλλαγή αυτή στην προεκλογική του εκστρατεία και ταυτόχρονα να ακυρώσει μια από τις θέσεις του Τραμπ, ο οποίος υποσχέθηκε να απελευθερώσει πολύ γρήγορα τους Αμερικανούς κρατούμενους στη Ρωσία αν γίνει πρόεδρος, κατηγορώντας τον Μπάιντεν για την αδυναμία του να τους επιστρέψει στην πατρίδα.

• Με άλλα λόγια, η χτεσινή ανταλλαγή αποτελεί μια πολύ μεγαλόψυχη χειρονομία του Πούτιν προς τη Δύση και κυρίως προς τη σημερινή κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Το για ποιο λόγο αποφάσισε να κάνει ο Πούτιν μια τέτοια χειρονομία κι αν αυτή σχετίζεται με την προετοιμασία κάποιων συμφωνιών μεγάλης κλίμακας μεταξύ της Δύσης και της Ρωσικής Ομοσπονδίας, οι οποίες θα περιλαμβάνουν και την Ουκρανία, παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα.

Παρεμπιπτόντως, οι δηλώσεις που προέρχονται από το Κίεβο τον τελευταίο καιρό δίνουν επίσης πρόσθετο έδαφος για φήμες περί κάποιου είδους προόδου στην ειρηνευτική διαδικασία.

• Για παράδειγμα, σε συνέντευξή του στη Le Monde προχθές, ο Ζελένσκι παραδέχτηκε και πάλι την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία χωρίς την προϋπόθεση της επιστροφής εδαφών. Και δήλωσε ότι το θέμα των πιθανών εδαφικών παραχωρήσεων προς τη Ρωσία θα πρέπει να επιλυθεί μέσω δημοψηφίσματος.

Τέτοιου είδους δηλώσεις κάνει πολλές το τελευταίο διάστημα ο Ουκρανός Πρόεδρος κι αυτό ερμηνεύεται ήδη από ορισμένους παρατηρητές ως μήνυμα για την ετοιμότητα της Ουκρανικής ηγεσίας να τερματίσει τον πόλεμο με το ένα ή το άλλο σενάριο συμβιβασμού.

Ωστόσο, υπάρχει και μια εναλλακτική εκδοχή. Ότι οι ουκρανικές αρχές δεν σκοπεύουν να κάνουν συμβιβασμούς και σκοπεύουν να συνεχίσουν τον πόλεμο, και η «ειρηνική» ρητορική είναι απαραίτητη, πρώτον, για να δείξουν στη διεθνή κοινότητα, και πρώτα απ’ όλα, στην Κίνα και σε άλλες χώρες του παγκόσμιου Νότου, ότι η Ουκρανία είναι έτοιμη για διαπραγματεύσεις και καλεί τη Ρωσία στη σύνοδο κορυφής, αλλά η Μόσχα αρνείται να πάει εκεί, οπότε όλα τα ζητήματα σχετικά με τον τερματισμό του πολέμου ανήκουν τώρα στον Πούτιν.

Δεύτερον, οι δηλώσεις περί διαπραγματεύσεων μπορεί να οφείλονται στις προσδοκίες για το αποτέλεσμα των εκλογών στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μπορεί να κερδίσει ο Τραμπ, ο οποίος υπόσχεται να «τελειώσει τον πόλεμο σε 24 ώρες». Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ζελένσκι αναφέρεται συνεχώς στον Νοέμβριο, δηλαδή μετά τις Αμερικανικές εκλογές, ως τον χρόνο της δεύτερης ειρηνευτικής συνόδου κορυφής, όπου μέχρι τότε οι ουκρανικές αρχές θα προετοιμάσουν το νέο σχέδιο «ειρηνευτικού σχεδίου». Και ίσως, με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών, το Κίεβο να αποφασίσει τι ακριβώς θα γράψει σε αυτό το σχέδιο και να αποφασίσει αν είναι απαραίτητο να συμβιβαστεί με τη Ρωσική Ομοσπονδία.