Γιάννης Τσιπουρίδης: Το μέλλον εξαρτάται από την ενέργεια, περισσότερο από ότι νομίζουμε

Η ενέργεια ήταν, είναι και θα είναι η πλέον καθοριστική παράμετρος της ποιότητας και σε μεγάλο βαθμό και της «ποσότητας» της ζωής. Από τη φωτιά μέχρι την πυρηνική ενέργεια, η πηγή και ο τρόπος εκμετάλλευσης και χρήσης της ενέργειας διαμορφώνουν την κοινωνία, τις δομές της, τις σχέσεις της, τις τεχνολογικές, οικονομικές, πολιτικές αλλά και κοινωνικές εξελίξεις της. Όμως, όπως στην αρχή με τη χρήση της φωτιάς, η ενέργεια ήταν καθοριστική για την επιβίωση και επικράτηση του ανθρώπινου είδους, τώρα με την κατάχρηση των ορυκτών καυσίμων η ενέργεια απειλεί άμεσα τον ανθρώπινο πολιτισμό. Επί δεκαετίες οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα κινδύνου για την υπερθέρμανση του πλανήτη και την περιβαλλοντική καταστροφή.

Του Δρ. Γιάννη Τσιπουρίδη*

Όταν λέμε επιστήμονες, αναφερόμαστε σε πλειοψηφίες σχεδόν 100% των καθ’ ύλην αρμόδιων επιστημόνων. Δυστυχώς, το ανθρώπινο είδος δεν διακρίνεται για τις ικανότητές του στην προληπτική διαχείριση θεμάτων, αλλά πάντα στην εκ των υστέρων και συνήθως όταν είναι αρκετά ή πολύ αργά.

Αυτή η τάση ενισχύεται από την επικρατούσα οικονομική θεώρηση των πραγμάτων που χαρακτηρίζει την οικονομία της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς, η οποία ενσωματώνεται σε δύο κυρίαρχες και όπως αποδεικνύεται καταστροφικές αρχές: τη μη αναγνώριση περιβαλλοντικού κόστους με την επινόηση του όρου «εξωτερικό κόστος» και τη δογματική προσήλωση στο «κάλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι».

Έτσι φτάσαμε να μιλάμε σήμερα για την τριπλή πλανητική κρίση, δηλαδή την κλιματική κρίση, την περιβαλλοντική κατάρρευση και την βιοποικιλότητα υπό εξαφάνιση, φυσικά με την ενέργεια να κατέχει ξεχωριστή θέση ως παράγοντας αποσταθεροποίησης και των τριών.

Η βιομηχανική επανάσταση, με την εκτόξευση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, ήταν ένα κομβικό σημείο γιατί έδωσε στον άνθρωπο τα εργαλεία να πολλαπλασιάσει τις δραστηριότητές του και, κατ’ επέκταση, τις καταστροφικές συνέπειες στον πλανήτη. Η εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων, που προσφέρουν ενέργεια στην ισχύ που επιθυμούμε, βελτιώνοντας με σχετική ευκολία δεκάδες βιομηχανικές, οικιακές και προσωπικές διεργασίες, συνοδεύεται από καταστροφικές συνέπειες στο περιβάλλον σε κάθε φάση της εκμετάλλευσής τους, δηλαδή στην εξόρυξη, στη μεταφορά, στην αποθήκευση και τέλος στη χρήση.

Οι θάλασσες, το έδαφος και η ατμόσφαιρα παραμένουν σιωπηλοί μάρτυρες της καταστροφικής εκμετάλλευσής τους και οι εικόνες από διαρροές πετρελαίου σε θάλασσες και παραλίες, ανθρακωρυχεία και το νέφος στις πόλεις μας, υπογραμμίζουν το «εξωτερικό» κόστος χρήσης ορυκτών καυσίμων. Καμαρώστε: το 93% των παιδιών μας στον πλανήτη αναπνέει βρώμικο αέρα. Αυτή η ρύπανση, φυσικά, έχει σοβαρότατες συνέπειες στην υγεία των ανθρώπων και στη βιοποικιλότητα. Κι όμως τίποτε από αυτά δεν στάθηκε ικανό να ανατρέψει την εικόνα που έχουμε για τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία γενικά ήταν αποδεκτά ως αναγκαίο κακό. Και ακόμη είναι.

Ωστόσο, παράλληλα με αυτήν την «ορατή» περιβαλλοντική καταστροφή, θεμελιωνόταν και μια άλλη, δυστυχώς πολύ πιο σοβαρή, επειδή είχε πλανητικά χαρακτηριστικά. Τα ορυκτά καύσιμα, όταν χρησιμοποιούνται (καίγονται), παράγουν διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο προστίθεται στην ατμόσφαιρα.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι το διοξείδιο του άνθρακα υπάρχει ήδη στην ατμόσφαιρα και είναι αυτό που δια του φαινομένου του θερμοκηπίου διατήρησε τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη περίπου στους 16 βαθμούς Κελσίου, επιτρέποντας τη ζωή στη Γη.

Το πρόσθετο διοξείδιο του άνθρακα, που προέρχεται από την καύση των ορυκτών καυσίμων, προκαλεί υπερθέρμανση του πλανήτη. Τόσο απλά. Κι αυτή η υπερθέρμανση έφτασε ήδη τον 1,5 βαθμό Κελσίου, που ήταν το όριο που οι επιστήμονες φώναζαν ότι δεν πρέπει να ξεπεραστεί.

Τι σημαίνει αυτή η άνοδος της μέσης πλανητικής θερμοκρασίας;

Σημαίνει ότι το ΚΛΙΜΑ ΑΛΛΑΞΕ.

Δεν θα αλλάξει, έχει ήδη αλλάξει. Και όταν αλλάζει το κλίμα, αλλάζει η ζωή. Για να πούμε τα πιο κατανοητά αν και όχι τόσο εύπεπτα, αυτό σημαίνει περισσότερες καταστροφικές πλημμύρες, περισσότερους καύσωνες με 40αρια και σύντομα 50αρια. Αυτά για αρχή.

Μια μικρή, αλλά σημαντική λεπτομέρεια: δεν υπάρχει εύκολο πισωγύρισμα.

Ότι πήρε δεκαετίες να χτιστεί θα πάρει και δεκαετίες να ανατραπεί. Πρέπει να αρχίσουμε άμεσα τις δράσεις αποκατάστασης του κλίματος.

Και πρώτα από όλα στην ενέργεια που είναι η πηγή του κακού.

Τι κρίμα, όμως, να μην έχουμε άλλες πηγές ενέργειας διαθέσιμες.

Για στάσου όμως, ΕΧΟΥΜΕ

Έχουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ανεξάντλητες, ανανεώσιμες, άφθονες, ευκολόχρηστες, φιλικές προς το περιβάλλον, φθηνές, όλοι έχουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ικανές για αποκεντρωμένη, αυτόνομη και ατομική ακόμη χρήση… τι άλλο να ζητήσει κανείς;

Αυτό είναι το μέλλον που πρέπει να επιδιώξουμε. Ένα μέλλον όπου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με αποθήκευση, κυριαρχούν και όπου η χρήση των ορυκτών καυσίμων αποτελεί πια παρελθόν. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να διασφαλίσουμε έναν βιώσιμο πλανήτη για τις επόμενες γενιές.

Η μετάβαση σε ένα σύστημα που βασίζεται κυρίως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας απαιτεί συντονισμένες δράσεις σε πολλά επίπεδα. Χρειάζεται πρώτα από όλα παραδοχή της κλιματικής πραγματικότητας από όλους.

Και κυρίως από τους κολοσσούς των ορυκτών καυσίμων που προφανώς δεν ακούν ευχάριστα αυτήν την προοπτική. Λογικό μια και πέρα από τα υπερκέρδη που είναι πασίγνωστο ότι απολαμβάνουν, είναι επιπλέον και αποδέκτες επιδοτήσεων που ανέρχονται σε μερικά τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Και πριν βιαστείτε να απορρίψετε αυτόν το ισχυρισμό ως κακόβουλο, ακτιβιστικό κα αριστερίστικο, να σας ενημερώσω ότι προέρχεται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και δεν είναι ισχυρισμός, αλλά υπολογισμός.

Παράλληλα, οι υποδομές μας πρέπει να προσαρμοστούν σε δύο σημαντικές διαφοροποιήσεις. Πρώτον στο νέο κλίμα, μια και οι υπάρχουσες υποδομές σχεδιάστηκαν, στην καλύτερη περίπτωση για το κλίμα που άλλαξε, και πολλές φορές ούτε καν γι αυτό και δεύτερον ώστε να υποστηρίξουν την αυξημένη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως είναι τα έξυπνα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και οι αποθηκευτικές τεχνολογίες.

Η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται. Η πρόοδος στην αποθήκευση ενέργειας, όπως οι μπαταρίες υψηλής απόδοσης, και η βελτιστοποίηση νέων μορφών ανανεώσιμης ενέργειας, όπως η κυματική, διευρύνουν τους ορίζοντες. Και μην ξεχνάμε ότι η συνδυαστική χρήση διαφορετικών ανανεώσιμων τεχνολογιών με αποθήκευση, εξασφαλίζει σταθερή και αξιόπιστη παροχή ενέργειας, ακόμα και όταν οι συνθήκες δεν ευνοούν μια συγκεκριμένη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας.

Η μετάβαση σε ένα βιώσιμο ενεργειακό σύστημα δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά μια αναγκαιότητα επιβίωσης.

Ο χρόνος για δράση είναι τώρα. Ούτε καν αύριο.

Σήμερα πρέπει να δούμε ότι το μέλλον μας και κυρίως των παιδιών μας γράφεται με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

*Σύμβουλος Μηχανικός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Επισκέπτης καθηγητής @Meru University of Science and Technology (MUST) κι επισκέπτης καθηγητής @Technical University of Mombasa (TUM), Κένυα.

Μέλος του Fossil Fuel Non Proliferation Treaty και του Loss and Damage Collaboration Group.

Εκδότης e-mc2  (Energy Matters to Climate Change)