Πάνος Τσακλόγλου: Οι όποιες αλλαγές στο συνταξιοδοτικό το 2027 θα είναι μικρές

«Σήμερα στην Ελλάδα αντιστοιχούν 1,7 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο.  Προφανώς, κάτω από αυτές τις συνθήκες, αν οι κανόνες δεν τροποποιηθούν, το σύστημα καθίσταται μη βιώσιμο και μεταφέρεται δυσανάλογο βάρος στις νεότερες γενιές», δηλώνει στο libre o υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Πάνος Τσακλόγλου περιγράφοντας τα τεράστια προβλήματα που υπάρχουν και σήμερα, 15 χρόνια μετά την οικονομική κρίση.

Σ’ ό,τι αφορά τις πιθανές αλλαγές στα όρια ηλικίας «στα τέλη του 2026 θα εκτιμηθούν τα νέα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ, ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, μέσα σε μια τριετία δεν καταγράφονται τεράστιες μεταβολές και οι όποιες αλλαγές, αν υπάρξουν, πιθανότατα θα είναι σχετικά μικρές».

Ο κ. Τσακλόγλου κατανοώντας τις δυσκολίες αλλά και τα προβλήματα τονίζει τέλος ότι «η δημιουργία του ΕΦΚΑ ήταν καίριας σημασίας προκειμένου να θεσμοθετηθούν ενιαίοι κανόνες για όλους τους ασφαλισμένους, ενισχύοντας το αίσθημα της ισότητας καθώς και την αποτελεσματικότητα του σε επιχειρησιακό επίπεδο».

Συνέντευξη

–Κύριε υπουργέ, το συνταξιοδοτικό μοιάζει μ’ ένα πρόβλημα που έχει ιδιαίτερες δυσκολίες στην αντιμετώπισή του. Συνδέεται με τη μείωση του πληθυσμού της χώρας και άρα των εργαζομένων, συνδέεται με τη γραφειοκρατία και την σταθερή αντίσταση κάποιων ανθρώπων να φέρουν σε πέρας τη δουλειά τους σε κανονικούς ρυθμούς εργασίας και φυσικά με όλο αυτό το χαρτομάνι που συγκεντρώνεται σε αποθήκες υπηρεσιών. Μπορεί να γίνει κάτι αποτελεσματικό τελικά; Πώς και πότε;

Πράγματι, το συνταξιοδοτικό είναι ένα σύνθετο ζήτημα που απασχολεί όχι μόνο την Ελλάδα αλλά το σύνολο των αναπτυγμένων χωρών, λόγω της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού. Σε όλες σχεδόν τις αναπτυγμένες χώρες, ο πυρήνας του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι διανεμητικός, δηλαδή οι συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων πληρώνονται από τις εισφορές των τωρινών εργαζομένων. Τα συστήματα αυτά λειτουργούν καλά όταν η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχων είναι υψηλοί – πολλοί αναφέρουν τον «κανόνα» 4 εργαζόμενοι για 1 συνταξιούχο.  Όμως, σε όλες τις χώρες η αναλογία αυτή έχει ανατραπεί προ πολλού.  Για παράδειγμα, σήμερα στην Ελλάδα αντιστοιχούν 1,7 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο.  Προφανώς, κάτω από αυτές τις συνθήκες, αν οι κανόνες δεν τροποποιηθούν, το σύστημα καθίσταται μη βιώσιμο και μεταφέρεται δυσανάλογο βάρος στις νεότερες γενιές.

Σε κάθε περίπτωση, μέσα σε μια τριετία δεν καταγράφονται τεράστιες μεταβολές και οι όποιες αλλαγές, αν υπάρξουν, πιθανότατα θα είναι σχετικά μικρές

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες έλαβαν μέτρα εδώ και δεκαετίες. 

• Πρώτον, μέτρα ανάσχεσης της αύξησης της συνταξιοδοτικής δαπάνης (π.χ. εξάλειψη πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, αναπροσαρμογή συντελεστών αναπλήρωσης, σύνδεση ορίων συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο της επιβίωσης, κλπ).  
• Δεύτερον, με την ενίσχυση ή δημιουργία συμπληρωματικών συνταξιοδοτικών συστημάτων κεφαλαιοποιητικής μορφής, που δεν είναι εκτεθειμένα στο δημογραφικό κίνδυνο.  Η χώρα μας αποτέλεσε εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα.  Όλοι θυμόμαστε τις αντιδράσεις στην προσπάθεια του Τάσου Γιαννίτση να βάλει φρένο στην αύξηση των ελλειμμάτων του ασφαλιστικού συστήματος.  Μέτρα της πρώτης μορφής – συχνά επώδυνα – ελήφθησαν στα χρόνια των Μνημονίων. Μέτρα της δεύτερης μορφής ελήφθησαν τα τελευταία χρόνια με την ίδρυση του Ταμείου Κεφαλαιοποιητικής Επικουρικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) και τη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για την επαγγελματική ασφάλιση.  Παρότι ακόμα και σήμερα τα ελλείματα του ασφαλιστικού συστήματος είναι μεγάλα, υφιστάμενες αναλογιστικές μελέτες δείχνουν ότι, αν διατηρήσουμε τους υφιστάμενους κανόνες, αυτά σταδιακά μειώνονται σε βάθος χρόνου και το σύστημα είναι βιώσιμο.

Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο σκέλος του ερωτήματός σας, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στον εκσυγχρονισμό του e-ΕΦΚΑ προκειμένου να μειωθεί η γραφειοκρατία και να επιταχυνθεί η απονομή συντάξεων, με θεαματικά αποτελέσματα.  Με τα δύο μεγάλα projects που τρέχουν αυτή τη στιγμή, τη δημιουργία ενός νέου πραγματικά ενιαίου Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος και την ψηφιοποίηση του ασφαλιστικού ιστορικού των εργαζομένων που αυτή τη στιγμή είναι, σε μεγάλο βαθμό, έγχαρτο, οδεύουμε προς μίας οριστική λύση του προβλήματος.

–Πριν από λίγες ημέρες δηλώσατε ότι τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, μέχρι το 2027, θα παραμείνουν αμετάβλητα και θα εξεταστούν εκ νέου στα τέλη του 2026. Ποιους αφορά αυτό; Όλους τους εργαζόμενους; Ακόμη και εκείνους που είναι κοντά στην σύνταξη;

Για να μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της γήρανσης στο συνταξιοδοτικό σύστημα, η Ελλάδα από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας με τον ν. 3863/2010 έχει υιοθετήσει τη σύνδεση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής στα 65 χρόνια, χωρίς να κάνει διαχωρισμό μεταξύ νεότερων και γηραιότερων εργαζόμενων. 

Η θεσμοθέτηση των ηλεκτρονικών ραντεβού είχε άμεσο θετικό αντίκτυπο στην εξυπηρέτηση του πολίτη, καθώς και στην καθημερινή λειτουργία του Φορέα

 Σύμφωνα με τη νομοθεσία τα όρια ηλικίας για τη συνταξιοδότηση θα επαναπροσδιορίζονται κάθε τρία χρόνια.  Κατά την προηγούμενη περίοδο αναφοράς το προσδόκιμο αυτό δεν μεταβλήθηκε και, επομένως, τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα παραμείνουν αμετάβλητα μέχρι το 2027.  Στα τέλη του 2026 θα εκτιμηθούν τα νέα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ, ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, μέσα σε μια τριετία δεν καταγράφονται τεράστιες μεταβολές και οι όποιες αλλαγές, αν υπάρξουν, πιθανότατα θα είναι σχετικά μικρές.

-Η ψηφιοποίηση και η δημιουργία του e–ΕΦΚΑ θεωρείτε ότι θα βοηθήσει τους ασφαλισμένους; Σας ρωτώ γιατί π.χ. στον Τομέα της Υγείας η ψηφιοποίηση των ραντεβού δεν έχει θετικά αποτελέσματα. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν βρίσκεις ραντεβού ποτέ και σε κάποιες άλλες μετά από μήνες. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις εφορίες. Και δεν υπάρχει δυνατότητα να μιλήσεις μ’ έναν υπάλληλο να σου δώσει λύση. Αντί να πάμε μπροστά μένουμε πίσω…

Νομίζω ότι δεν θα συμφωνήσω μαζί σας κύριε Διαμαντόπουλε.  Η ψηφιοποίηση έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές προς το καλύτερο. Η ψηφιοποίηση του e-ΕΦΚΑ βασίζεται σε μια ολιστική προσέγγιση με στόχο την ταχεία και αποτελεσματική εξυπηρέτηση του πολίτη με τη βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων. Η θεσμοθέτηση των ηλεκτρονικών ραντεβού είχε άμεσο θετικό αντίκτυπο στην εξυπηρέτηση του πολίτη, καθώς και στην καθημερινή λειτουργία του Φορέα. Είναι χαρακτηριστικό ότι κλείνονται περίπου 1,7 εκατομμύρια ηλεκτρονικά ραντεβού κάθε χρόνο. Μπορείτε να αναλογιστείτε τι θα σήμαινε αυτό αν έπρεπε οι πολίτες αυτοί να καλούν στα τηλέφωνα στα κατά τόπους υποκαταστήματα του e-ΕΦΚΑ, ή να συνωστίζονται σε ουρές χωρίς να έχουν προκαθορισμένο ραντεβού; Με τα ηλεκτρονικά ραντεβού οι πολίτες και ο Φορέας γλιτώνουν χρόνο, πόρους και ενέργεια.

Πέρα από τα ηλεκτρονικά ραντεβού, μέσω εφαρμογών όπως το myEFKAlive που παρέχει τη δυνατότητα τηλεδιάσκεψης του πολίτη με υπάλληλο του Φορέα ή το «ψηφιακό δωμάτιο επικοινωνίας», μία σύγχρονη εφαρμογή, η οποία αποτελεί το μέσο άμεσης επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των πολιτών και του ΕΦΚΑ σε «πραγματικό χρόνο», καθώς υπάρχει η δυνατότητα της αποστολής μηνυμάτων και της διαβίβασης εγγράφων, διευκολύνονται πολύ οι ασφαλισμένοι όσο και οι εργαζόμενοι του Φορέα. Και, φυσικά, τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν τόσο το νέο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα όσο και την ψηφιοποίηση του ασφαλιστικού ιστορικού μας που ανέφερα προηγουμένως, τα οποία θα επιταχύνουν ακόμα περισσότερο την έκδοση συντάξεων αλλά και θα κάνουν το σύστημα διαφανέστερο για τον ασφαλισμένο.

–Έχει δημιουργηθεί μια νέα γενιά εργαζομένων με ελάχιστα εργασιακά δικαιώματα. Αυτό που έχει ονομαστεί «ελαστικές σχέσεις εργασίας», με κυρίως νέους που απασχολούνται με τετράωρα και αμείβονται με πολύ λίγα χρήματα.  Πως μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να τα βγάλουν πέρα οικονομικά; Μήπως πρέπει να αλλάξει κάτι;

Η χώρα μας πρόσφατα βίωσε μία οικονομική κρίση ανάλογη της οποίας δεν έχει βιώσει άλλη προηγμένη χώρα σε καιρό ειρήνης. Το ΑΕΠ της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της κρίσης συρρικνώθηκε κατά περίπου 26%, ενώ η ανεργία έφτασε το 28%. Όμως, τα τελευταία χρόνια, η οικονομική ανάπτυξης της Ελλάδας είναι πολύ υψηλότερη από το μέσο όρο της ΕΕ και, σύμφωνα με τις προβλέψεις διεθνών οίκων και οργανισμών, αυτό θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.  Το ποσοστό ανεργίας μειώνεται με ταχείς ρυθμούς, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αποκλιμακώνεται και η χώρα μας έχει ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα, με ευεργετικές συνέπειες για το κόστος δανεισμού δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Η δημιουργία του ΕΦΚΑ ήταν καίριας σημασίας προκειμένου να θεσμοθετηθούν ενιαίοι κανόνες για όλους τους ασφαλισμένους, ενισχύοντας το αίσθημα της ισότητας καθώς και την αποτελεσματικότητα του σε επιχειρησιακό επίπεδο

Ήδη από το 2019 έως σήμερα, ο κατώτατος και ο μέσος μισθός έχουν αυξηθεί κατά 28% και 19% αντιστοίχως, ποσοστά πολύ υψηλότερα από τη σωρευτική αύξηση του πληθωρισμού κατά την ίδια περίοδο. Μάλιστα, όσο η ανεργία μειώνεται, και παρατηρούνται στενότητες στην αγορά εργασίας η αύξηση στα εισοδήματα από εργασία θα συνεχιστεί.

Όσον αφορά τη μερική απασχόληση, με βάση τα τελευταία δημοσιοποιημένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το Δ’ τρίμηνο του 2023 δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι νέες θέσεις εργασία που δημιουργούνται είναι κυρίως θέσεις πλήρους απασχόλησης. Οι θέσεις μερικής απασχόλησης αντιστοιχούν στο 7,5% της συνολικής απασχόλησης, ενώ σε ετήσια βάση μειώθηκαν κατά 6,3%. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η χώρα μας έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά μερικής απασχόλησης στη Ευρώπη. Δεν πρέπει, επίσης, να παραβλέπουμε το γεγονός πως η μερική απασχόληση μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό όχημα ασφαλισμένης εργασίας το οποίο επιτρέπει σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, όπως οι φοιτητές, κατηγορίες γυναικών, αρκετοί συνταξιούχοι που επιθυμούν να εργαστούν ή μερίδα ατόμων με αναπηρία, να αυξήσουν τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας αλλά και το εισόδημά τους.

–Πάντως με κάποιο τρόπο και το κράτος οφείλει να αναγνωρίσει ότι στο πλαίσιο μιας ψηφοθηρικής πολιτικής έκανε «εγκλήματα» εις βάρος κάποιων Ταμείων. Για παράδειγμα στο παρελθόν το Ταμείο των κληρικών – λεγόταν ΤΠΟΕΚΕ – με υπουργικές αποφάσεις, και με απαίτηση της διοικούσας εκκλησίας παραχώρησε την περιουσία του στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Περιουσία που αν αξιοποιούνταν για τους ασφαλισμένους κληρικούς, θα έφερνε έσοδα και σίγουρα από εκεί θα μπορούσαν να λάβουν ένα μέρος της σύνταξής τους. Τέτοιου είδους ζητήματα υπάρχει πρόθεση να τα αντιμετωπίσετε;

Πριν από τη θεσμοθέτηση του ΕΦΚΑ στη χώρα μας υπήρχαν πάνω από 300 Ταμεία κύριας και επικουρικής ασφάλισης, τα περισσότερα εκ των οποίων ενσωματώθηκαν σε μεγαλύτερους ασφαλιστικούς φορείς, συνήθως μεταφέροντας σε αυτούς τα σωρευμένα ελλείμματά τους. Από την άλλη, όντως υπήρχαν κάποια ταμεία που η περιουσία τους ίσως τους εξασφάλιζε την απρόσκοπτη λειτουργία τους για ορισμένα χρόνια, αλλά αυτή ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας.

• Ας μην ξεχνάμε ότι περίπου τα 2/3 της αύξησης του δημοσίου χρέους κατά τη δεκαετία πριν από την κρίση αντιστοιχούσαν σε μεταβιβάσεις του κρατικού προϋπολογισμού για τη στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος. Ακόμα και σήμερα, παρά τις σημαντικές και επίπονες προσπάθειες που έχουν γίνει, ένα μεγάλο μέρος των καταβαλλομένων συντάξεων καλύπτεται από τον προϋπολογισμό και, μάλιστα, αυτό δεν αφορά μόνο τις εθνικές συντάξεις αλλά και τμήμα των ανταποδοτικών συντάξεων.

Η δημιουργία του ΕΦΚΑ ήταν καίριας σημασίας προκειμένου να θεσμοθετηθούν ενιαίοι κανόνες για όλους τους ασφαλισμένους, ενισχύοντας το αίσθημα της ισότητας καθώς και την αποτελεσματικότητα του σε επιχειρησιακό επίπεδο.

Πάντως, αν ομάδες εργαζομένων το επιθυμούν μπορούν να συστήσουν επαγγελματικά ταμεία, εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες που τους δίνει το προσφάτως αναμορφωμένο νομοθετικό πλαίσιο. Η εθελοντική συνταξιοδοτική αποταμίευση αυτών των ταμείων βοηθά τόσο στην επιτάχυνση του ρυθμού μεγέθυνσης της Ελληνικής οικονομίας όσο και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ασφαλισμένων κατά τη διάρκεια του συνταξιοδοτικού τους βίου.