DW:Τουρκία – Το απρόβλεπτο νούμερο 2 του ΝΑΤΟ

«Ούτε στο μαύρο ούτε στο άσπρο, αλλά στο γκρι. Εκεί βρίσκεται η σχέση μεταξύ Τουρκίας και ΝΑΤΟ». Με αυτή τη φράση περιγράφει τον ρόλο της Τουρκίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία η πολιτική επιστήμονας Σελίν Νασί από το London School of Economics and Political Science.

Το γεγονός ότι η Τουρκία επιδιώκει να έχει καλές σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα οδήγησε τα τελευταία χρόνια στο να αμφισβητηθεί το κατά πόσο η Άγκυρα παραμένει πιστή στο ΝΑΤΟ. Οι πολλές περιπτώσεις στις οποίες η Τουρκία χάραζε δική της πορεία – όπως στη στρατιωτική επέμβαση στη Βόρεια Συρία το 2018 ή την παρεμπόδιση της εισόδου Φινλανδίας και Σουηδίας στη Συμμαχία – προκάλεσαν συζητήσεις στη Δύση αναφορικά με το κατά πόσο η Τουρκία ανήκει πράγματι στη Συμμαχία ή όχι.

Ο δεύτερος μεγαλύτερος στρατός

Εξαιτίας της ρωσικής απειλής η Τουρκία – όπως και πολλά άλλα κράτη – έπρεπε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να εγκαταλείψει τη στάση ουδετερότητας που τηρούσε. Όταν ο Στάλιν άρχισε να διεκδικεί τμήματα της τουρκικής επικράτειας, η Άγκυρα ζήτησε τη βοήθεια του ΝΑΤΟ, του οποίου και έγινε μέλος το 1952.

«Η Τουρκία είναι μία χώρα μοναδικής σημασίας για τη Συμμαχία», εξηγεί ο Ζάουρ Γκασίμοφ από το Πανεπιστήμιο του Μάιντς. Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της Συμμαχίας μετά τις ΗΠΑ, προστατεύει τη νοτιοανατολική πτέρυγα της Ευρώπης ενώ στην Τουρκία βρίσκονται και οι δύο πιο σημαντικές αεροπορικές βάσεις, στο Ιντζιρλίκ και το Ικόνιο.

«Οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις αποτελούν έναν από τους λίγους στρατούς στο ΝΑΤΟ που έχουν άμεση εμπειρία μάχης. Επιπλέον, η Τουρκία γίνεται ένας ολοένα και ισχυρότερος εταίρος, αναπτύσσοντας η ίδια τη στρατιωτική τεχνολογία της», τονίζει ο Γκασίμοφ.

Μία διεθνής τάση

Η Άγκυρα φημίζεται για το ό,τι επανειλημμένως αποφασίζει να πάρει τον δικό της δρόμο – οπότε και προκύπτει η ερώτηση εάν αυτές οι μονομερείς ενέργειες είναι συμβατές με την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ;

Κατά τους ειδικούς που ρώτησε η DW, ναι – πρόκειται μάλιστα για μία διεθνή τάση. «Η στρατηγική αυτονομία είναι ένας όρος που αρέσει πολύ στην Άγκυρα. Είναι γεγονός πως τα τελευταία χρόνια η Τουρκία καθίσταται όλο και πιο ανεξάρτητη στην εξωτερική της πολιτική. Και αυτό θα συνεχιστεί», εκτιμά η Νασί. «Η Τουρκία δεν είναι η μοναδική χώρα που λαμβάνει διαρκώς περισσότερες αποφάσεις μόνη της. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της αλλαγής στις διεθνείς ισορροπίες και της μετατόπισης της ισχύος από τη Δύση προς την Ανατολή. Γι’ αυτό και όλοι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο», εξηγεί η ειδικός.

Ο Γκασίμοφ παρατηρεί μία «χειραφέτηση» στην τουρκική εξωτερική πολιτική εδώ και δύο δεκαετίες, καθώς και ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ συγκριτικά με τις εποχές του Ψυχρού Πολέμου. «Η Τουρκία μπορεί να είναι ενεργό μέλος του ΝΑΤΟ και ταυτοχρόνως να ενισχύει τη συνεργασία της με τη Ρωσία. Δεν βλέπω καμία ένδειξη πως το μοντέλο αυτό δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει».

Η Νασί επισημαίνει πως η Δύση επωφελείται μάλιστα από τις καλές σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία, παρ’ ότι αυτές επικρίνονται. «Πρέπει κανείς να επικοινωνεί και με κάποιον που δεν συμπαθεί. Και γι’ αυτό χρειάζεται ένας διαμεσολαβητής. Η σημαντική για την Ευρώπη συμφωνία για τα σιτηρά για παράδειγμα  μπόρεσε να υλοποιηθεί χάρη στη συμβολή της Τουρκίας».

Ο ρόλος του Ερντογάν

Η τέχνη της επικοινωνίας παίζει σημαντικό ρόλο στο πώς αντιμετωπίζουν οι υπόλοιποι σύμμαχοι την Τουρκία. «Η Τουρκία διεξήγαγε τη συζήτηση σχετικά με την είσοδο Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ με πολύ προβληματικό τρόπο», επικρίνει η Νασί. «Εν τέλει δημιουργήθηκε η εντύπωση πως η Τουρκία είναι μία χώρα που βλέπει κάθε ζήτημα εξωτερικής πολιτικής ως αντικείμενο διαπραγμάτευσης». Και σε αυτό εντοπίζει η Νασί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της συνεργασίας με την Τουρκία: «Έχουμε να κάνουμε με μία απρόβλεπτη κυβέρνηση».

Το ζήτημα αυτό σχετίζεται με τη σειρά του με τη συγκέντρωση εξουσίας εντός της Τουρκίας. «Οι αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής λαμβάνονταν από τον Ερντογάν και μια χούφτα συμβούλους του. Στο σημείο που βρισκόμαστε τώρα ο Ερντογάν είναι αυτός που αποφασίζει για όλα», σχολιάζει η Νασί.

Η Τουρκία εκτός ΝΑΤΟ;

Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν τον αποκλεισμό της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, ενώ και στην ίδια την Τουρκία είναι πολλοί αυτοί που θεωρούν ότι η παραμονή στο ΝΑΤΟ δεν αποτελεί τη μοναδική επιλογή της χώρας. Ο Ερντογάν εξάλλου έχει δει με καλό μάτι την ένταξη στον «Οργανισμό Συνεργασίας της Σανγκάης», μία συμμαχία Κίνας και Ρωσίας με στόχο μεταξύ άλλων την αποδυνάμωση του ΝΑΤΟ.

Η Νασί πάντως φαίνεται να διαφωνεί: «Η έξοδος της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ δεν θα συνέφερε καμία από τις δύο πλευρές. Και στην πράξη η Τουρκία δεν απομακρύνεται καν από το ΝΑΤΟ. Εξάλλου, εκπληρώνει όλες της τις υποχρεώσεις προς τους συμμάχους», τονίζει η πολιτική επιστήμονας. Ακόμη, «όλα τα συστήματα άμυνας της Τουρκίας είναι συμβατά με το ΝΑΤΟ. Όλα τα όπλα, το πολεμικό υλικό, τα αεροσκάφη. Η Τουρκία είναι απολύτως ενσωματωμένη στο ΝΑΤΟ. Εδώ δυσκολευόμαστε να αλλάξουμε κινητό από iPhone σε Android. Αντιστοίχως δεν γίνεται να αλλάξει ένα ολόκληρο σύστημα σε επίπεδο άμυνας έτσι απλά».

Πηγή: dw.com

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς