Ανάλυση: Το νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου ενδυναμώνει την ακροδεξιά- Οι κίνδυνοι για την Ελλάδα

Σε αναλύσή του ο Guardian αναφέρεται διεξοδικά στο νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου της ΕΕ το οποίο όπως αναφέρει εμφατικά στον τίτλο αντί να εξουδετερώσει υπάρχει ο κίνδυνος να ενδυναμώσει την ακροδεξιά. Εσικότερα αναφέρει:

Ο υποψήφιος για Όσκαρ Io Capitano, που προβάλλεται τώρα στους κινηματογράφους, είναι ένα ευαίσθητο και συγκινητικό πορτρέτο των δοκιμασιών που αντιμετωπίζουν δύο έφηβοι καθώς προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη, μέσω ανεπίσημων μεταναστευτικών διαδρομών, από τα σπίτια τους στη Σενεγάλη.

• Η ταινία είναι αμείλικτη στην απεικόνιση της βίας και του κινδύνου που αντιμετωπίζουν στην πορεία – αλλά αυτό που δεν δείχνει είναι πώς το ταξίδι των αγοριών διαμορφώνεται από την ευρωπαϊκή συνοριακή πολιτική σχεδόν από τη στιγμή που ξεκίνησαν.

Ο πρώτος τους σταθμός, ο κόμβος λαθρεμπορίας ανθρώπων στο Agadez του Νίγηρα, είναι η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη σε μια χώρα στην οποία η ΕΕ έχει διοχετεύσει εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία χρόνια για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου. Δεν έχει σταματήσει τελείως το εμπόριο, αλλά το έχει αναγκάσει περαιτέρω υπόγεια. Στη Λιβύη, όπου τα αγόρια βασανίζονται και διακινούνται από ένοπλες συμμορίες, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει να κρατήσουν τους μετανάστες στη θέση τους –όπως επιμελώς τεκμηριώνει η Sally Hayden στο πρόσφατο βιβλίο της My Fourth Time, We Drowned– παρά τη σοβαρή απειλή για την ασφάλειά τους.

Όταν τα αγόρια τελικά επιβιβάζονται σε μια σκουριασμένη βάρκα και ξεκινούν τη Μεσόγειο για την Ιταλία, μπαίνουν σε ένα χώρο όπου η ΕΕ έχει περιορίσει τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και όπου οι εθελοντές διασώστες αντιμετωπίζουν επίμονη παρενόχληση από τις ευρωπαϊκές αρχές. Και όπως τόνισαν οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των μεταναστών στην Ιταλία, εάν οι επιβάτες φτάσουν ζωντανοί στις ιταλικές ακτές, τότε ο Seydou – ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, που καταλήγει να πιλοτάρει το σκάφος – μπορεί κάλλιστα να βρεθεί να χαρακτηρίζεται ως λαθρέμπορος και να απειλείται με φυλακή.

Το πρόβλημα της ΕΕ δεν ήταν ποτέ στην πραγματικότητα η έλλειψη κοινών προτύπων για το άσυλο – αλλά η έλλειψη βούλησης για την επιβολή τους

Υπό αυτό το πρίσμα, το πολυαναμενόμενο σύμφωνο της ΕΕ για το άσυλο και τη μετανάστευση, το οποίο εγκρίθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα, συνεχίζει μια καθιερωμένη τάση αποτροπής.

Ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου, στις οποίες τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα αναμένεται να σημειώσουν σημαντικά κέρδη, οι κεντρώοι υποστηρικτές του συμφώνου χαιρέτησαν το νομοθετικό πακέτο ως νίκη για τις παραδοσιακές αξίες της ΕΕ του συμβιβασμού και της μετριοπάθειας.

• Ωστόσο, με μεγάλη εστίαση στον έλεγχο ασφαλείας και την απομάκρυνση των μεταναστών που θεωρούνται ότι δεν αξίζουν, το σύμφωνο υπογραμμίζει πόσο μακριά το κέντρο της Ευρώπης έχει ήδη στραφεί προς τα δεξιά στη μετανάστευση – και κινδυνεύει να ενδυναμώσει περαιτέρω την ακροδεξιά που στοχεύει να εξουδετερώσει.

Στο σύμφωνο γίνεται προσπάθεια να διορθωθούν ορισμένα από τα προβλήματα που έχουν ταλαιπωρήσει την ευρωπαϊκή πολιτική από την προσφυγική κρίση του 2015. Οι νέοι νόμοι επιτρέπουν ενισχυμένο έλεγχο και επιτήρηση των παράτυπων μεταναστών στα σύνορα της ΕΕ, με μια «ταχεία διαδικασία» για αιτήσεις ασύλου και μεγαλύτερες εξουσίες για την επιστροφή ατόμων που δεν δικαιούνται άσυλο στις χώρες καταγωγής τους. Ταυτόχρονα, τα μέτρα «αλληλεγγύης» στοχεύουν στον καθορισμό βασικών προτύπων στέγασης σε ολόκληρη την ΕΕ και στην ανακούφιση της πίεσης στα κράτη στα φυσικά σύνορα του μπλοκ.

• Κατά τη διάρκεια ξαφνικών αυξήσεων στον αριθμό των ατόμων που φτάνουν – για παράδειγμα, εάν υπάρχει προσφυγική κρίση σε μια γειτονική περιοχή – οι αιτούντες άσυλο μπορούν να μετεγκατασταθούν αλλού στην ΕΕ. Εάν τα εχθρικά κράτη χρησιμοποιήσουν τη μετανάστευση για να υποδαυλίσουν το χάος στα σύνορα της ΕΕ, όπως έκαναν και η Λευκορωσία και η Τουρκία τα τελευταία χρόνια, τότε τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν έκτακτα μέτρα για να κρατήσουν μετανάστες ή να τους απομακρύνουν.

Σύμφωνα με τα λόγια του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτη Σχινά, θα δημιουργήσει «όχι μια Ευρώπη φρούριο, αλλά ένα καλά φυλαγμένο σπίτι, με πιο ασφαλή εξωτερικά σύνορα και σαφείς κανόνες για το ποιος δικαιούται να εισέλθει».

• Οι ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, από την άλλη πλευρά, προειδοποιούν ότι σε συνδυασμό, αυτά τα μέτρα θα οδηγήσουν σε αυξημένη χρήση της κράτησης στα σύνορα της ΕΕ –για παράδειγμα στα «κλειστά» κέντρα υποδοχής που ήδη λειτουργεί η Ελλάδα– και σε αυξημένο κίνδυνο θα σταλούν πίσω σε χώρες όπου η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο.

Η λογική αυτών των μέτρων είναι ότι οι αυστηρότεροι έλεγχοι θα μειώσουν την αίσθηση του χάους στα σύνορα της ΕΕ και θα επιτρέψουν στην Ευρώπη να παρέχει πιο αποτελεσματικά άσυλο σε όσους έχουν πραγματική ανάγκη. Όμως το σχέδιο υπονομεύεται από μια σειρά παρανοήσεων.

Το πρώτο είναι ότι τα σκληρότερα μέτρα, που επικεντρώνονται στην απομάκρυνση όσων κρίνονται μη επιλέξιμα για άσυλο, θα οδηγήσουν στην εμφάνιση μεγαλύτερου ελέγχου. Η πλειονότητα των ανθρώπων που ακολουθούν διαδρομές λαθρεμπορίου προς την Ευρώπη το κάνουν, όπως δείχνουν οι επίσημες στατιστικές, επειδή δραπετεύουν από τη βία και τις διώξεις.

• Το κάνουν λόγω έλλειψης ασφαλών, νόμιμων επιλογών. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ένα ρεκόρ 114 εκατομμυρίων ανθρώπων εκτοπίζονται λόγω συγκρούσεων παγκοσμίως.

Δεύτερον, το πρόβλημα της ΕΕ δεν ήταν ποτέ στην πραγματικότητα η έλλειψη κοινών προτύπων για το άσυλο – αλλά η έλλειψη βούλησης για την επιβολή τους. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την αποκάλυψη πέρυσι ότι η ελληνική ακτοφυλακή εγκατέλειπε πρόσφυγες στη θάλασσα. Η Ελλάδα δεν έχει αντιμετωπίσει πραγματικές κυρώσεις για αυτή την παραβίαση. Εάν δεν τηρούνται τα πρότυπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τότε ένα μέτρο που φαίνεται καλό στα χαρτιά –μια γρήγορη διαδικασία ασύλου, για παράδειγμα– μπορεί να γίνει συνταγή άδικης μεταχείρισης. Το πείραμα του Ηνωμένου Βασιλείου με τη «γρήγορη» κράτηση μεταναστών, που κρίθηκε παράνομο το 2015, είναι μια προειδοποιητική ιστορία εδώ.

Τρίτον, ο πολιτικός συμβιβασμός που αντιπροσωπεύει το σύμφωνο –υποστηρίχτηκε από τους περισσότερους κεντροδεξιούς, κεντροαριστερούς και φιλελεύθερους ευρωβουλευτές, αν και όχι από τους Πράσινους ή τους αριστερούς, που αντιτάχθηκαν για λόγους ανθρωπίνων δικαιωμάτων– κινδυνεύει να ενισχύσει το πλαίσιο της μετανάστευσης από τη ριζοσπαστική δεξιά .

Οι ευρωβουλευτές της ακροδεξιάς ψήφισαν με μεγάλη χαρά τα αποτρεπτικά μέτρα του πακέτου, ενώ αντιτάχθηκαν σθεναρά στα πιο ανθρωπιστικά στοιχεία όπως το προτεινόμενο πρόγραμμα «μετακόμισης» σε ολόκληρη την ΕΕ, το οποίο θεωρούν απαράδεκτο περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας. (Το Rassemblement National της Γαλλίας, για παράδειγμα, είπε ότι το σύμφωνο «επιβάλλει την κατανομή των μεταναστών» στα κράτη μέλη της ΕΕ και ζήτησε «ήττα» του έργου στις εκλογές του Ιουνίου.)

Είναι επικίνδυνο να προσπαθείς να τα διαχωρίσεις. Η ριζοσπαστική δεξιά δεν αντιτίθεται στη μετανάστευση επειδή δεν υπάρχει αποτελεσαμτική διαχείριση. Αντιτίθεται γιατί το βλέπει ως απειλή για την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Η υποστήριξη αυτών των κομμάτων έχει τις ρίζες της σε μια ευρέως διαδεδομένη έννοια μεταξύ ορισμένων ψηφοφόρων ότι η συμβατική πολιτική έχει αποτύχει, όχι μια απλή γονατιστή αντίδραση στην πρόσφατη μετανάστευση. Χωρίς μια πιο ολοκληρωμένη αμφισβήτηση της κοσμοθεωρίας τους, τότε η πίεση να στραφούν ακόμη περισσότερο προς την αποτροπή της μετανάστευσης είναι πιθανό να αυξηθεί.

Ακόμη και σε αυτές τις συνθήκες, υπάρχει αυτό που ορισμένες ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα αποκαλούν «αχτίδα ελπίδας».

Το σύμφωνο θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να εφαρμοστεί – η Επιτροπή δεν αναμένει να ξεκινήσει το 2026 το νωρίτερο και πρέπει να εγκριθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις. Περιλαμβάνει ορισμένα προοδευτικά μέτρα, όπως μια πρόταση για επέκταση των ασφαλών, νόμιμων οδών για το άσυλο με την υποστήριξη της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. Δεν είναι πολύ αργά για να επιχειρηματολογήσουμε για επέκταση μέτρων όπως αυτά και για χαλάρωση των πιο αυταρχικών στοιχείων του συμφώνου. Αλλά για να το κάνει αυτό, η Ευρώπη χρειάζεται πολιτικούς που είναι έτοιμοι για τον αγώνα.