Ισραήλ: Μπορεί να χτυπήσει το Ιράν; Πού και πώς- Τι εκτιμούν οι αναλυτές

Η τελευταία ιρανική καταστροφή κατά του Ισραήλ εγείρει φόβους ότι ένας περιφερειακός πόλεμος θα κατακλύσει τη Μέση Ανατολή. Το Σάββατο, το Ιράν εξαπέλυσε μια μεγάλη επίθεση με drone και πυραύλους κατά του Ισραήλ και κατέλαβε ένα πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που συνδέεται με το Ισραήλ στα στενά του Ορμούζ. Αυτές οι επιθέσεις ακολούθησαν την ισραηλινή δολοφονία αρκετών ανώτερων ηγετών του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) στη Συρία.

Η ιρανική επίθεση στο Ισραήλ περιελάμβανε περισσότερα από 300 drones, πυραύλους κρουζ και βαλλιστικούς πυραύλους. Αυτό είναι προφανώς πολύ περισσότερο από τους 15 βαλλιστικούς πυραύλους που εκτόξευσε το Ιράν στην αεροπορική βάση Ayn al-Asad και το διεθνές αεροδρόμιο Erbil ως αντίποινα για τη δολοφονία των ΗΠΑ του Qassem Suleimani, ο οποίος ηγήθηκε της ελίτ Quds Force του IRGC, τον Ιανουάριο του 2020. Η διαφορά μιλάει σε πολλά σημεία που αξίζει να εξεταστούν, σύμφωνα με ανάλυση του Foreign Policy.

Πρώτον, τα αντίποινα για τον θάνατο του Σουλεϊμανί δεν ήταν τίποτα άλλο από την αποκατάσταση της τιμής του Ιράν. Δολοφονώντας με θρασύτητα μια τόσο σημαντική και δημοφιλή προσωπικότητα όσο ο Σουλεϊμανί απαίτησε κάποια ιρανική απάντηση, αλλά η Τεχεράνη ήταν επιφυλακτική επειδή φοβόταν έναν κλιμακούμενο πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όσοι σκοτώθηκαν από την ισραηλινή επίθεση στο συγκρότημα της πρεσβείας του Ιράν στη Δαμασκό την 1η Απριλίου δεν ήταν τόσο διάσημοι ή τόσο ισχυροί όσο ο Σουλεϊμανί, αλλά τα αντίποινα ήταν μεγαλύτερα και πιο περίπλοκα. Η διαφορά υποδηλώνει ότι αυτή η απάντηση αφορούσε κάτι περισσότερο από την τιμή: αφορούσε κάποιο στοιχείο αποτροπής.

Χτύπημα …αποτροπής;

Το Ιράν γνωρίζει καλά την έκταση και την ικανότητα της αεράμυνας του Ισραήλ. Η κλίμακα του χτυπήματος σχεδιάστηκε σχεδόν σίγουρα για να επιτρέψει σε τουλάχιστον μερικά από τα επιθετικά πυρομαχικά να διεισδύσουν σε αυτές τις άμυνες και να προκαλέσουν κάποιο βαθμό ζημιάς. Η αδυναμία τους να το πράξουν ήταν αναμφίβολα απογοήτευση για την Τεχεράνη, αλλά οι Ιρανοί πιθανότατα μπορούν ακόμα να παρηγορηθούν ότι η επίθεση ήταν τρομακτική για τον ισραηλινό λαό και ανησυχητική για την κυβέρνησή τους. Το Ιράν πιθανότατα ελπίζει ότι ήταν αρκετά δυσάρεστο να σταματήσουν οι Ισραηλινοί ηγέτες την επόμενη φορά που θα εξετάσουν μια επιχείρηση όπως το χτύπημα της πρεσβείας.

Δεύτερον, οι αρχικές αναφορές δείχνουν ότι η επίθεση φέρεται να επικεντρώθηκε σε έναν ή περισσότερους στρατιωτικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένης μιας ισραηλινής αεροπορικής βάσης έξω από την Beersheba. Αυτό, επίσης, υποδηλώνει σημαντικό βαθμό προσοχής από την πλευρά του Ιράν. Θα μπορούσε να είχε εκτοξευθεί στο Τελ Αβίβ ή στη Χάιφα, όπου οποιαδήποτε πρόσκρουση θα ήταν πολύ πιο πιθανό να σκοτώσει Ισραηλινούς αμάχους.

Τρίτον, η Χεζμπολάχ δεν συμμετείχε. Η Χεζμπολάχ είναι ο άσος του Ιράν. Με περισσότερους από 150.000 ρουκέτες και πυραύλους, η λιβανέζικη μαχητική ομάδα θα μπορούσε να συντρίψει την ισραηλινή αεράμυνα. Αλλά η Χεζμπολάχ είναι σύμμαχος του Ιράν, όχι μαριονέτα, και ένα τεράστιο χτύπημα της Χεζμπολάχ θα μπορούσε να προκαλέσει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με το Ισραήλ, κάτι που η Χεζμπολάχ προσπαθεί να αποφύγει . Η Τεχεράνη θα έπαιζε μόνο το χαρτί της Χεζμπολάχ εάν αυτό που κάνει είναι εξαιρετικά σημαντικό για αυτήν.

Όλα αυτά ενισχύουν τη στρατηγική εκτίμηση ότι το Ιράν δεν επιδιώκει να κλιμακωθεί με το Ισραήλ και, στην πραγματικότητα, εργάζεται πολύ σκληρά για να αποφύγει την κλιμάκωση. Αν και το Ισραήλ έχει χτυπήσει σκληρά τη Χαμάς σύμμαχο του Ιράν, ο πόλεμος στη Γάζα έχει πάει πολύ καλά για την Τεχεράνη μέχρι στιγμής. Το Ισραήλ τραυματίστηκε σοβαρά στην επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, τα σχέδια για ομαλοποίηση Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας έχουν μπει στον πάγο και μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής και του ευρύτερου κόσμου κατηγορεί το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες για όλα αυτά. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για την ιρανική ηγεσία να διακινδυνεύσει όλα αυτά δίνοντας στο Ισραήλ (ή στις Ηνωμένες Πολιτείες) μια δικαιολογία να κάνει τεράστια ζημιά στο Ιράν, το οποίο θα μπορούσε να αρπάξει την ήττα από τα σαγόνια της νίκης του.

Το Ιράν δεν είχε χτυπήσει ποτέ απευθείας το Ισραήλ από το δικό του έδαφος πριν από το Σάββατο. Ούτε το Ισραήλ δεν έπληξε ποτέ ανοιχτά το ιρανικό έδαφος – όλες οι επιθέσεις του στο Ιράν ήταν είτε στρατιωτικές επιθέσεις σε Ιρανούς στη Συρία, τον Λίβανο και αλλού είτε κρυφές επιθέσεις στο ιρανικό έδαφος, επικαλούμενος επομένως την εύλογη άρνηση. Αυτό ήταν ένα αναγνωρισμένο, πράγματι σαλπιγγόμενο, στρατιωτικό χτύπημα στο Ισραήλ από το Ιράν. Ανοίγει την πόρτα στο Ισραήλ να κάνει τώρα το ίδιο, και το Ισραήλ μπορεί να κάνει πολύ μεγαλύτερη ζημιά στο Ιράν από ό,τι το Ιράν στο Ισραήλ.

Πιθανότερο ένα περιορισμένο χτύπημα

«Μόνο του το Ισραήλ δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα. Η αντίδρασή του θα είναι περιορισμένη», εκτίμησε ο αντιπτέραρχος Αθανάσιος Παπανικολάου μιλώντας στο Mega.

Και πρόσθεσε: «Εκτός από βαλλιστικούς πυραύλους που μπορούν να έχουν κάποιο αποτέλεσμα, είναι σχεδόν αδύνατη μια αεροπορική επιδρομή. Είναι μεγάλη απόσταση, πρέπει να περάσει από εναέριους χώρους χωρών οι οποίες πρέπει να το επιτρέψουν. Η Τουρκία δεν θα το επιτρέψει, δεν θα το επιτρέψει η Συρία, το Ιράκ, η Ιορδανία. Εκτός κι αν κάνει κάποια επιχείρηση του στυλ του Ιράκ για να χτυπήσει πυρηνικά εργοστάσια, αλλά και αυτό είναι δύσκολο λόγω της απόστασης».

Εκτιμώ ότι δεν θα γίνει κάτι στο πλαίσιο αυτών που είδαμε αυτές τις ημέρες. Δεν θα είναι μια μαζική επιχείρηση, σημείωσε ο κ. Παπανικολάου.

Πώς και πού αναπτύσσονται οι στρατιωτικές δυνάμεις

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει οι συμμαχίες που «σφυρηλατούνται», αλλά και πώς αναπτύσσονται οι στρατιωτικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή.

Σε κόκκινο συναγερμό βρίσκονται οι στρατιωτικές δυνάμεις της περιοχής με τις συμμαχίες που έχουν διαμορφωθεί να βασίζονται ουσιαστικά σε δύο άξονες:

Από την πλευρά του Ιράν, οι σύμμαχοί του βρίσκονται στο Λίβανο με την Χεζμπολάχ και στην Υεμένη με τους Χούθι. Παρασκηνιακά βρίσκεται η Κίνα, καθώς έχει ενδιαφέρον για τα πετρέλαια του Ιράν αγοράζοντας την πλειονότητα του συγκεκριμένου ορυκτού, μην επιθυμώντας την ανατροπή του καθεστώτος της Τεχεράνης. Παράλληλα, και η Ρωσία θεωρεί το Ιράν ως αυτό που λέμε «τον άνθρωπό της» στο χώρο της Μέσης Ανατολής.

Από την άλλη πλευρά, στο άρμα των συμμάχων του Ισραήλ προσδένονται οι χώρες της Ιορδανίας, οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία.

Η στάση του Ισραήλ

Ωστόσο, οι υπολογισμοί του Ισραήλ είναι επίσης περίπλοκοι. Το Ιράν εξοπλίζει, χρηματοδοτεί και εκπαιδεύει μια σειρά από περιφερειακούς εχθρούς του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένων της Χαμάς και της Χεζμπολάχ. Οι Ισραηλινοί ηγέτες προετοιμάζονται για μια σύγκρουση με τη Χεζμπολάχ, και ορισμένοι το θεωρούν ακόμη και αναπόφευκτο. Το Ιράν υποστηρίζει επίσης τους Χούτι στην Υεμένη, οι οποίοι επιτίθενται στη διεθνή ναυτιλία στο όνομα του χτυπήματος του Ισραήλ. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Ισραηλινοί ηγέτες πιστεύουν ότι η διακοπή της ιρανικής επιρροής στην περιοχή είναι ίσως η κορυφαία προτεραιότητα της χώρας.

Επιπλέον, το Ισραήλ πάντα πίστευε ότι η ιερότητα του αποτρεπτικού του μέσου ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του κράτους και την ασφάλεια των πολιτών του. Ξανά και ξανά, το Ισραήλ έχει απαντήσει σε κάθε επίθεση με γνώμονα την πιο θεμελιώδη λογική της θεωρίας αποτροπής: Όταν κάποιος σε χτυπάει, αν θέλεις να βεβαιωθείς ότι δεν θα το ξανακάνει, τον αντεπιτίθεται 10 φορές πιο δυνατά. Η 7η Οκτωβρίου αναβίωσε τη δέσμευση του Ισραήλ σε αυτήν την προσέγγιση, μετά από χρόνια που η χώρα ένιωθε αρκετά ασφαλής ώστε να τραβήξει μερικές από τις γροθιές της για να ζητήσει μεγαλύτερη διεθνή υποστήριξη.

Παρά την τρομερή αποτυχία της ιρανικής επίθεσης, το Ισραήλ μπορεί ακόμα να αισθάνεται την ανάγκη να χτυπήσει το Ιράν κάπου για να αποδείξει ότι ποτέ δεν θα αποθαρρυνθεί από το να απαντήσει για να αποκαταστήσει την αποτρεπτική του δύναμη.

Η αποτυχία της ιρανικής επίθεσης, ωστόσο, καθιστά λιγότερο πιθανή μια τέτοια ισραηλινή απάντηση και το Ισραήλ και ο στρατός του έχουν ήδη γεμάτα τα χέρια τους. Ο πόλεμος με τη Χαμάς είναι σε εξέλιξη και το Ισραήλ έχει σηματοδοτήσει ότι σκοπεύει να εκκαθαρίσει τη Ράφα παρά την εκτεταμένη διεθνή αντίσταση, συμπεριλαμβανομένης της Ουάσινγκτον. Ως αποτέλεσμα του πολέμου, η διεθνής φήμη του Ισραήλ έχει πέσει κατακόρυφα , η υποστήριξη έχει πέσει στις Ηνωμένες Πολιτείες και η προσέγγισή του με τα αραβικά κράτη του Κόλπου βρίσκεται σε παύση. Οι απλοί Ισραηλινοί εύλογα θέλουν να επιστρέψουν σε μια πιο φυσιολογική ζωή και η ισραηλινή οικονομία έχει δεχθεί μεγάλο πλήγμα τόσο από τον πόλεμο όσο και από τη μαζική κινητοποίηση εφέδρων. Αυτή τη στιγμή, ο ισραηλινός στρατός και το μεγαλύτερο μέρος της ισραηλινής κυβέρνησης επιδιώκουν να ρίξουν τα στρατιωτικά προβλήματα, όχι να τα πολλαπλασιάσουν.

«Δεδομένο ότι το Ισραήλ θα ανταποδώσει το χτύπημα»

Ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος εκτίμησε πως είναι δεδομένη η απάντηση του Ισραήλ στο Ιράν.

«Το θέμα είναι πως θα χτυπήσει. Θα χτυπήσει απευθείας το Ιράν ή κάποιο στόχο εκτός Ιράν; Ο τρόπος που έγινε η επίθεση αυτή από το Ιράν επιχειρησιακά προκαλεί κάποια ερωτήματα».

«Ο τρόπος που το έκανε το Ιράν ήταν γιατί ήθελε να δείξει την άμεση εμπλοκή του στον πόλεμο, αφετέρου μπορεί κανείς να εικάσει ότι όλες οι προειδοποιήσεις πριν την επίθεση εξυπηρετεί όποιον θέλει να τελειώσει αυτό τον πόλεμο. ήταν κατά κάποιο τρόπο προειδοποιητικό».

Εκείνο που προκαλεί ανησυχία είναι η απευθείας επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ, είπε ο κος Δεσποτόπουλος.

«Έγινε μία επίθεση από την Τεχεράνη, όχι κάποιον τρίτο. Ήθελε να στείλει μήνυμα στο Ισραήλ: “τελείωσε τον πόλεμο, αλλιώς θα εμπλακούμε άμεσα”».
Όσο για τον ρόλο της Δύσης, εκτίμησε πως Ευρώπη και ΗΠΑ θα επιχειρήσουν να κατευνάσουν τα πνεύματα, καθώς τα δύο ανοιχτά μέτωπα της Ουκρανίας και της Γάζας μπορούν να την καταστήσουν ανίσχυρη μελλοντικά.

«Η Δύση έχει δύο μέτωπα ανοιχτά, τη Γάζα και την Ουκρανία. Δεν είναι εύκολο να υποστηρίξει δύο ανοιχτά μέτωπα. Η Δύση αυτό που θέλει είναι να κλείσουν αυτά τα δύο μέτωπα γιατί έχουν κρατήσει καιρό. Είναι λογικό να υπάρχουν πιέσεις στον Νετανιάχου να τελειώσει τον πόλεμο», είπε ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος.