Ποια είναι τα “Ελληνικά Γκαλαμπάγκος” στο Αιγαίο που επιχειρεί να “γκριζάρει” η Τουρκία

Η διοργάνωση της 9ης διεθνούς διάσκεψης για τους ωκεανούς «Our Ocean» για τους ωκεανούς που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 16 και την Τετάρτη 17 Απριλίου στο Κέντρο Πολιτισμού στην Καλλιθέα και οι ανακοινώσεις που αφορούν τη δημιουργία δύο εκτεταμένων θαλασσίων πάρκων στο Αιγαίο και το Ιόνιο είναι η αφορμή για ακόμη μια ελληνοτουρκική αντιπαράθεση, η οποία βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και ουδείς γνωρίζει ή μπορεί να προδικάσει το μέλλον της και τις περαιτέρω αντιδράσεις της Άγκυρας.

Καταρχάς το «Our Ocean» είναι ένας διεθνής θεσμός, που ξεκίνησε το 2014 με πρωτοβουλία του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι και πραγματοποιείται κάθε έτος σε διαφορετική χώρα, προσπαθώντας να φέρει στο προσκήνιο ζητήματα που σχετίζονται με την προστασία των θαλασσών και να «αποσπάσει» δεσμεύσεις από κυβερνήσεις και φορείς της αγοράς.

Η 9η διεθνής διάσκεψη για τους ωκεανούς στην Αθήνα θα κινηθεί σε τέσσερις άξονες:

• Βιώσιμος τουρισμός σε παράκτιες περιοχές και νησιά.
• Πράσινη ναυτιλία.
• Μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά και μικροπλαστικά.
• Πράσινη μετάβαση στη Μεσόγειο.

Μέχρι στιγμής έχουν επιβεβαιώσει τη συμμετοχή τους εκπρόσωποι από 113 κυβερνήσεις και 7 διεθνείς οργανισμούς.

H φιλοξενούσα χώρα «δίνει το καλό παράδειγμα», αναλαμβάνοντας πρώτη δεσμεύσεις. H χώρα μας θα αναλάβει 20 δεσμεύσεις, που θα ανακοινωθούν την πρώτη ημέρα της διάσκεψης. Τρεις από αυτές ανακοινώθηκαν επίσημα kai e;inai h δημιουργία δύο εκτεταμένων εθνικών θαλασσίων πάρκων.

• Το πρώτο θα αφορά την προστασία των θαλασσίων θηλαστικών στην τάφρο του Ιονίου. Θα περιλαμβάνει 12 περιοχές Natura, αλλά και περιοχές εκτός Natura.
• Το δεύτερο θα είναι στο Αιγαίο και θα αφορά την προστασία θαλασσίων θηλαστικών και θαλασσοπουλιών.

Ειδικότερα:

• Πάρκο Ιονίου. Θα ξεκινάει από την περιοχή βόρεια της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης, από τις νησίδες Αρκούδι και Ατοκος (δεν είναι γνωστό αν θα περιλαμβάνει και τις Εχινάδες νήσους), και θα περιλαμβάνει τη θαλάσσια ζώνη όλης της δυτικής και νοτιοδυτικής Πελοποννήσου, φθάνοντας μέχρι τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα. Πρόκειται για ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής τάφρου, περιοχή που είναι γνωστή για την παρουσία απειλούμενων κητωδών.

• Πάρκο Αιγαίου. Θα περιλαμβάνει περί τις 45 ακατοίκητες βραχονησίδες και τις θαλάσσιες ζώνες τους. Θα ξεκινάει από τη Βελοπούλα και τη Φαλκονέρα στα δυτικά της Μήλου και θα φθάνει ανατολικά μέχρι τις νησίδες γύρω από τη Νίσυρο. Οι μεγαλύτερες από τις νησίδες που θα περιλαμβάνει, εκτός από τη Βελοπούλα και τη Φαλκονέρα, είναι η Σύρνα, το Ανυδρο και τα Χριστιανά. Οι νησίδες αυτές θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές από τους βιολόγους καθώς, λόγω της φυσικής γεωγραφικής τους απομόνωσης, είναι πυρήνες βιοποικιλότητας και μάλιστα πολλά από τα είδη που ζουν σε αυτές είναι ενδημικά. Ειδικά για τον ενδημισμό έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια πολλές εξειδικευμένες μελέτες (που περιλαμβάνουν και DNA, για να εντοπίσουν τοπικές διαφοροποιήσεις σε είδη).

• Τα ακριβή τους όρια θα καθοριστούν έπειτα από ειδική επιστημονική μελέτη, δεν θα καθοριστούν με πολιτικούς όρους. Οι μελέτες αυτές θα καθορίσουν και τις επιτρεπόμενες χρήσεις.

Η πρώτη αντίδραση στις ανακοινώσεις της κυβέρνησης ήρθε από εννέα περιβαλλοντικές οργανώσεις. Χαιρετίζουν τις πρωτοβουλίες για τα θαλάσσια πάρκα και την αλιεία, ειδικά όμως στην περίπτωση του Ιονίου σημειώνουν ότι δεν νοείται προστασία θαλασσίου περιβάλλοντος με εξορύξεις υδρογονανθράκων, ενώ υπογραμμίζουν ότι πρέπει να ληφθούν περιοριστικά μέτρα και για τη ρύθμιση της ναυσιπλοΐας.

• Η υπόθεση των «ελληνικών Γκαλαπάγκος» που σήμερα αποτελεί νέο σημείο ελληνοτουρκικής τριβής έχει και ένα μελανό προηγούμενο με θετική πάντως κατάληξη.

Με απόφασή του στις 24 Μαΐου 2021 το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) απέρριψε την αίτηση της εταιρείας Eunice (EEG) για την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου Aigaion Project το οποίο προέβλεπε την εγκατάσταση 106 ανεμογεννητριών (ισχύος 486 MW) σε 14 νησίδες του νοτίου Αιγαίου μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων.

Η απόφαση του ΥΠΕΝ είναι ιστορική: Αποτελεί δικαίωση για τις περιβαλλοντικές οργανώσεις που εδώ και καιρό είχαν τεκμηριώσει τον παραλογισμό του έργου. Φορείς υπογράμμιζαν τον κίνδυνο μη αναστρέψιμης υποβάθμισης προστατευόμενων περιοχών και ειδών, καθώς η χωροθέτηση της επένδυσης περνάει μέσα από 10 περιοχές του δικτύου Natura 2000 και από έξι Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας.

Μάλιστα ο αμερικανός ορνιθολόγος Τζορτζ Γουάτσον, που έκανε την διδακτορική του διατριβή στα πουλιά των νησίδων του Καρπάθιου Αρχιπελάγους, χαρακτήρισε τις ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου ως τα «Γκαλαπάγκος της Μεσογείου».

Μετά την άσχημη παρένθεση μεταφερόμαστε και πάλι στο παρόν και βλέπουμε ότι το «τεχνικό» κομμάτι των δεσμεύσεων, έχει κοστολογηθεί και έχουν διασφαλισμένη χρηματοδότηση (με πηγές εθνικούς πόρους, το Ταμείο Ανάκαμψης, τα δικαιώματα ρύπων)  επιτήρηση των δύο εκτεταμένων εθνικών πάρκων, θα δημιουργηθεί ένα υπερσύγχρονο σύστημα παρακολούθησης με drones και ραντάρ, που θα μεταδίδουν πληροφορία σε πραγματικό χρόνο, αλλά και σκάφη επέμβασης. Επίσης ανέφερε ότι θα ενισχυθεί ο ρόλος του αρμόδιου θεσμικού φορέα για τις προστατευόμενες περιοχές (ΟΦΥΠΕΚΑ) και θα υπογραφούν συνεργασίες με το Λιμενικό Σώμα (για τη φύλαξη).

• Είναι προφανές λοιπόν προς τι η αντίδραση της Άγκυρας η οποία ούτως ή άλλως ουδέποτε εγκατέλειψε τα σχέδια για την επεκτατική της πολιτική στο Αιγαίο, ακόμη και το διάστημα κατά το οποίο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν σε καλό επίπεδο. Με την ανακοίνωσή της ουσιαστικά επιχειρεί να “γκριζάρει” την εν λόγω περιοχή αναφέροντας:

“Συνιστούμε στην Ελλάδα να μην εμπλέξει τα εκκρεμή ζητήματα του Αιγαίου και τα ζητήματα που αφορούν το καθεστώς ορισμένων νησιών, νησίδων και βράχων των οποίων η κυριαρχία δεν έχει εκχωρηθεί στην Ελλάδα από τις διεθνείς συνθήκες, στο πλαίσιο της δικής της ατζέντας”.

• Ενώ σε άλλο σημείο απευθύνει σαφή προειδοποίηση:

“Με την ευκαιρία αυτή θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι δεν θα αποδεχτούμε το τετελεσμένο γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει η Ελλάδα σε γεωγραφικά χαρακτηριστικά των οποίων το καθεστώς αμφισβητείται.”

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ:

• “Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι η Ελλάδα θα κηρύξει δύο νέα Θαλάσσια Πάρκα, το ένα στο Αιγαίο και το άλλο στο Ιόνιο Πέλαγος, κατά τη διάρκεια του «Our Ocean Conference» που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα στις 16-17. Απριλίου 2024. Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα εδώ και καιρό προσπαθεί να επωφεληθεί σχεδόν από κάθε πλατφόρμα στο πλαίσιο των εκκρεμών θεμάτων του Αιγαίου. Παρά το πρόσφατο θετικό κλίμα στις σχέσεις μας, φαίνεται ότι η Ελλάδα εκμεταλλεύεται και πάλι περιβαλλοντικά ζητήματα. Συνιστούμε στην Ελλάδα να μην εμπλέξει τα εκκρεμή ζητήματα του Αιγαίου και τα ζητήματα που αφορούν το καθεστώς ορισμένων νησιών, νησίδων και βράχων των οποίων η κυριαρχία δεν έχει εκχωρηθεί στην Ελλάδα από τις διεθνείς συνθήκες, στο πλαίσιο της δικής της ατζέντας. Θα θέλαμε επίσης να συμβουλεύσουμε τρίτα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, να μην γίνουν εργαλείο για τις προσπάθειες της Ελλάδας με πολιτικά κίνητρα σχετικά με περιβαλλοντικά προγράμματα. Από την άλλη πλευρά, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι το διεθνές ναυτικό δίκαιο ενθαρρύνει τη συνεργασία, μεταξύ άλλων σε περιβαλλοντικά ζητήματα, μεταξύ παράκτιων κρατών σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, και σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία είναι πάντα έτοιμη να συνεργαστεί με την Ελλάδα στο Αιγαίο Πέλαγος . Με την ευκαιρία αυτή θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι δεν θα αποδεχτούμε το τετελεσμένο γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει η Ελλάδα σε γεωγραφικά χαρακτηριστικά των οποίων το καθεστώς αμφισβητείται. Ως προς αυτό, επαναλαμβάνουμε ότι τα εν λόγω Θαλάσσια Πάρκα δεν θα έχουν καμία νομική συνέπεια στο πλαίσιο των ζητημάτων μεταξύ των δύο χωρών στο Αιγαίο Πέλαγος”.

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΥΠΕΞ:

Η πρόκληση της προστασίας του περιβάλλοντος θα έπρεπε να ευαισθητοποιεί τις κυβερνήσεις και όχι να δημιουργεί εντυπώσεις, αναφέρεται σε ανακοίνωση που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών μετά το δελτίο Τύπου του τουρκικού ΥΠΕΞ το οποίο ανέφερε πως η Ελλάδα εκμεταλλεύεται περιβαλλοντικά προγράμματα για να δημιουργήσει de facto καταστάσεις στο Αιγαίο.

«Η ανακοίνωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών πολιτικοποιεί ένα αμιγώς περιβαλλοντικό ζήτημα. Η οικουμενική πρόκληση της προστασίας του περιβάλλοντος θα έπρεπε να ευαισθητοποιεί τις κυβερνήσεις και όχι να χρησιμοποιείται για τη δημιουργία εντυπώσεων» αναφέρει χρακτηριστικά και προσθέτει:

«Η ελληνική Κυβέρνηση θα συνεχίσει να υποστηρίζει απαρέγκλιτα την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στο πλαίσιο εξωτερικής πολιτικής αρχών. Με έρεισμα στο διεθνές δίκαιο και, ιδίως, στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, της οποίας η Ελλάδα αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος. Η πρακτική της συναλλακτικής διπλωματίας και της χρήσης υβριδικών μέσων για γεωπολιτικά οφέλη δεν προσιδιάζουν στην ελληνική εξωτερική πολιτική».

Προφανώς το ζήτημα θα εξελιχθεί σε συνέχειες:

Καταρχάς στο Συνέδριο στις 16 και 17 Απριλίου αναμένονται οι επίσημες ανακοινώσεις της Αθήνας και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν σε αυτές ειδικά για το θαλάσσιο πάρκο που αφορά το Αιγαίο θα προστίθενται κάποιες λεπτομέρειες ειδικά για το εύρος του και τις ακριβείς περιοχές που θα περιλαμβάνει. Ούτως ή άλλως είναι προφανές ότι με βάση τις προσεχείς ελληνικές ανακοινώσεις θα υπάρξει και δεύτερη αντίδραση της Άγκυρας.

Η πραγματική όμως “πρόκληση” είναι επί του πεδίου και πώς θα μεταφραστούν εκεί οι τουρκικές αντιδράσεις όταν θα προχωρούν τα περιβαλλοντικά σχέδια… καθώς σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσες και τα δύο θαλάσσια πάρκα θα θεσπιστούν έως τα τέλη του 2024.