Πρωταπριλιά αντίδοτο στις ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού με… “δέντρα σπαγγέτι”

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο να λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά όμως δύο από αυτές είναι οι επικρατέστερες. Το σίγουρο είναι ότι έρχεται από την Ευρώπη. Και το σίγουρο επίσης είναι ότι -όπως αναφέρε και το CNN- τη μεγαλύτερη φάρσα την έκανε το BBC.

Καταρχάς σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο ξεκίνησε από τους Κέλτες. Λαός της βορειοδυτικής Ευρώπης, οι Κέλτες, ήταν δεινοί ψαράδες. Η εποχή του ψαρέματος ξεκινούσε την 1η Απριλίου. Όσο καλοί ψαράδες όμως και να ήταν, την εποχή αυτή του χρόνου τα ψάρια πιάνονται δύσκολα. Έτσι και αυτοί, όπως προστάζει ο «κώδικας δεοντολογίας» των ψαράδων όλων των εποχών, έλεγαν ψέματα σχετικά με τα πόσα ψάρια είχαν πιάσει. Αυτή η συνήθεια έγινε, με το πέρασμα του χρόνου, έθιμο.

Η δεύτερη εκδοχή, που θεωρείται και πιο βάσιμη ιστορικά, θέλει γενέτειρα του εθίμου τη Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το 1564 η πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Τη χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρούταν πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν, την παλαιά πλέον, πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.

Το έθιμο αυτό ήρθε και στην Ελλάδα και διαφοροποιήθηκε αποκτώντας μια ελληνική χροιά. Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος, θα χηρέψει γρήγορα.

• Σύμφωνα με τους λαογράφους το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο «ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή» όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο για τον Μάρτιο, όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα «αντίμετρα». “Η πρωταπριλιάτικη ψευδολογία παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία”.

Η μεγάλη φάρσα του BBC

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 1η Απριλίου του 1957, όταν ένα τρίλεπτο οπτικοποιημένο ρεπορτάζ του τηλεοπτικού προγράμματος Panorama του BBC προκάλεσε εντύπωση στους Βρετανούς. Το ρεπορτάζ έδειχνε μια οικογένεια αγροτών στη νότια Ελβετία- στα σύνορα με την Ιταλία- να μαζεύει μακαρόνια από το οικογενειακό «δέντρο σπαγγέτι».

• Ήταν τόση η έκπληξη των Βρετανών, που αμέσως προσπάθησαν να επικοινωνήσουν με τον τηλεοπτικό σταθμό για να μάθουν λεπτομέρειες: πού θα βρουν σπόρους του δένδρου, αν είναι δύσκολη η καλλιέργεια του, πόσο διαρκεί η καρποφορία…

Το ρεπορτάζ είχε παρουσιάσει πλάνα και από ένα παραδοσιακό Φεστιβάλ Συγκομιδής στην περιοχή, που συνοδευόταν από μια συζήτηση για την αναπαραγωγή και τα λιπάσματα που ήταν απαραίτητα για την ανάπτυξη του τέλειου μήκους μακαρονιών!

Τότε, 7 εκατομμύρια από τα 15,8 εκατ. σπίτια (περίπου το 44%) στη Βρετανία είχαν τηλεοπτικούς δέκτες. Και να σημειωθεί επίσης ότι τα ζυμαρικά τότε, στη δεκαετία του ’50, ήταν σπάνιο φαγητό στο Νησί και ήταν γνωστά κυρίως από κονσέρβες μακαρονιών με σάλτσα ντομάτας και, μάλιστα, θεωρούνταν από πολλούς ως μια εξωτική λιχουδιά.

Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι παρακολούθησαν εκείνο το πρόγραμμα, την 1η Απριλίου του 1957, και εκατοντάδες τηλεφώνησαν την επόμενη μέρα, άλλοι- οι λίγοι- για να αμφισβητήσουν την αυθεντικότητα της ιστορίας κι άλλοι- οι πολλοί- για να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την καλλιέργεια μακαρονιών και πώς θα μπορούσαν να αποκτήσουν τα δικά τους «δέντρα σπαγγέτι». Το BBC τους συμβούλευσε να «βάλουν ένα κλωνάρι μακαρόνια σε μια κονσέρβα με σάλτσα ντομάτας και να προσδοκούν το καλύτερο»…

Δεκαετίες αργότερα, το CNN χαρακτήρισε εκείνο το… ρεπορτάζ ως «τη μεγαλύτερη φάρσα που έκανε ποτέ οποιοδήποτε έγκριτο ειδησεογραφικό πρακτορείο». Εμπνευστής το Πρωταπριλιάτικου ρεπορτάζ ήταν ο εικονολήπτης Τσαρλς ντε Τζέγκερ που εμπνεύστηκε την όλη ιστορία ενθυμούμενος πώς οι δάσκαλοί στο σχολείο του στην Αυστρία πείραζαν τους αφελείς συμμαθητές του, λέγοντάς τους ότι τα μακαρόνια φύτρωναν στα δέντρα και εκείνοι το πίστευαν.

Το ρεπορτάζ, μάλιστα, είχε γίνει περισσότερο πιστευτό αφού αφηγητής του ήταν ο διάσημος στη Βρετανία Ρίτσαρντ Ντίμπλι, ο πρώτος πολεμικός ανταποκριτής του BBC και κορυφαίος σχολιαστής ειδήσεων.

Σκηνές του ευφάνταστου είναι η αλήθεια θέματος είχαν γυριστεί στο (τώρα πια κλειστό) εργοστάσιο Pasta Foods στο Λονδίνο, στο St Albans , στο Hertfordshire και σε ένα ξενοδοχείο στην Castagnola της Ελβετίας. «Και του χρόνου», είπαν στη Βρετανία και χαμογέλασαν όταν κατάλαβαν τη φάρσα, άλλοι πάλι πέθαναν περιμένοντας να καρποφορήσουν τα μακαρονόδενδρα που είχαν σπεύσει να προμηθευτούν…