Liberties: Η ΕΕ… “επιτίθεται” στο κράτος δικαίου- Οι αναφορές στην Ελλάδα

Το κράτος δικαίου μειώνεται σε ολόκληρη την ΕΕ -αναφορές γίνονται και στην Ελλάδα- καθώς οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να αποδυναμώνουν τους νομικούς και δημοκρατικούς ελέγχους και ισορροπίες, αναφέρει σε έκθεσή του κορυφαίο δίκτυο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, τονίζοντας ιδιαίτερα την απότομη αύξηση των περιορισμών στο δικαίωμα διαμαρτυρίας. Το δίκτυο Liberties με έδρα το Βερολίνο ανέφερε στην ετήσια έκθεσή του, που συντάχθηκε με 37 ομάδες δικαιωμάτων σε 19 χώρες, ότι σε παλαιότερες δημοκρατίες με κυρίαρχα κόμματα στην κυβέρνηση, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και το Βέλγιο, οι προκλήσεις για το κράτος δικαίου παραμένουν σποραδικές. Ωστόσο, σε ομοίως εδραιωμένες –τόσο ανθεκτικές– δημοκρατίες όπου τα ακροδεξιά κόμματα είναι στην εξουσία ή επηρεάζουν την εξουσία, όπως η Ιταλία και η Σουηδία, η Liberties είπε ότι η επιδείνωση του κράτους δικαίου, αν και σταδιακή, κινδύνευε να γίνει συστημική.

Σε πιο πρόσφατα αποκατασταθείσες δημοκρατίες της ΕΕ, όπως η Σλοβακία, η Σλοβενία ​​και η Πολωνία, αναφέρει ότι το κράτος δικαίου «μπορεί να ταλαντεύεται γρήγορα – είτε προς την ανάκαμψη είτε προς την παρακμή.

Ο Balázs Dénes, ο εκτελεστικός διευθυντής της Ένωσης Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη, όπως είναι επίσημα γνωστή η Liberties, δήλωσε ότι η έκθεσή της 600 σελίδων – που χρησιμοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην παρακολούθησή της για το κράτος δικαίου – έδειξε ότι η ΕΕ πρέπει να ενεργήσει πιο γρήγορα ενάντια σε σαφείς οπισθοδρόμηση του κράτους δικαίου.

• «Η ουσία είναι ότι η Επιτροπή, ολόκληρη η ΕΕ, βρίσκεται σε μια πολύ ισχυρή εργαλειοθήκη, αλλά είναι απρόθυμοι να τη χρησιμοποιήσουν γρήγορα και δυναμικά», είπε ο Dénes. «Είμαστε ανήσυχοι από την έλλειψη σοβαρής ανάλυσης του τι συμβαίνει στην πραγματικότητα σε ορισμένα μέρη».

Θα μπορούσαν και θα έπρεπε να εφαρμοστούν μέτρα όπως οι διαδικασίες επί παραβάσει ή η υπό όρους δέσμευση κονδυλίων της ΕΕ, είπε, αλλά οι Βρυξέλλες ήταν «σαν παρευρισκόμενοι. Αποτυγχάνουν να συνειδητοποιήσουν ότι ορισμένες κυβερνήσεις καταστρέφουν σκόπιμα τους ελέγχους και τις ισορροπίες».

Η περίπτωση της Ουγγαρίας, όπου τα πλέον συστημικά ζητήματα κράτους δικαίου παραμένουν άλυτα παρά κάποιες νομοθετικές αλλαγές, υπογράμμισε «πόσο άσχημα μπορούν να εξελιχθούν τα πράγματα», είπε ο Dénes, «στο βαθμό που λειτουργεί πλέον ως πηγή έμπνευσης σε ανθρώπους όπως Είμαι”.

Στη Γαλλία, ανέφερε η έκθεση, οι αλλαγές στις συντάξεις του περασμένου έτους «θεσπίστηκαν σε μια εμφανώς αντιδημοκρατική νομοθετική διαδικασία» αφού η κυβέρνηση χρησιμοποίησε ειδικές συνταγματικές εξουσίες, ενώ οι δημοσιογράφοι στη Γερμανία αντιμετωπίζουν πλέον ποινική δίωξη εάν δημοσίευαν δικαστικές αποφάσεις που δεν είναι προσβάσιμες στο κοινό. Στην Ιταλία και τη Σουηδία, των οποίων οι κυβερνήσεις ηγούνται και υποστηρίζονται αντίστοιχα από ακροδεξιά κόμματα, οι εταίροι του Liberties ανέφεραν οπισθοδρόμηση του κράτους δικαίου σε τομείς όπως το δικαστικό σύστημα, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και ο πλουραλισμός, ο χώρος των πολιτών και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

• Στη Σλοβακία, ένας λαϊκιστής πρωθυπουργός, ο Ρόμπερτ Φίκο, «διάρθρωνε συστηματικά τις δημοκρατικές δομές», ενώ στη γειτονική Σλοβενία, μια φιλοδημοκρατική κυβέρνηση εργαζόταν για να αντιστρέψει τις συνεχείς προσπάθειες του λαϊκιστή προκατόχου της να υπονομεύσει τους δημοκρατικούς κανόνες.

Η Πολωνία, της οποίας η νέα κυβέρνηση πάλευε να αποκαταστήσει τη φιλελεύθερη δημοκρατία μετά από οκτώ χρόνια σύλληψης του λαϊκιστικού κράτους, τόνισε «την πρόκληση της αποκατάστασης του κράτους δικαίου χωρίς να παραβιαστούν τα ίδια τα νομικά θεμέλια που επιδιώκει να αναβιώσει», ανέφερε η Liberties. Ο Σλοβάκος Φίκο είπε ότι οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης της ειδικής εισαγγελίας που ασχολείται με τη διαφθορά υψηλού επιπέδου, είναι απαραίτητες για να τερματιστεί η μεροληψία εναντίον του κόμματός του Smer-SSD, αλλά οι επικριτές λένε ότι οι αλλαγές θα προστατεύσουν τους πολιτικούς και επιχειρηματικούς του συμμάχους. Ο νέος πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, υποσχέθηκε να αποκαταστήσει τα πρότυπα της ΕΕ για να ξεμπλοκάρει τη χρηματοδότηση δεκάδων δισεκατομμυρίων που συγκρατούν οι Βρυξέλλες για τις κατηγορίες της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης κατά τη διάρκεια οκτώ ετών διακυβέρνησης από το εθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη.

Ωστόσο, οι πρώιμες προσπάθειες της νέας κυβέρνησης να εκδιώξει τους πιστούς εθνικιστές από βασικούς ρόλους και να αποκαταστήσει την ουδετερότητα στο δικαστικό σώμα, στα μέσα ενημέρωσης και σε άλλα βασικά κρατικά όργανα, έχουν επικριθεί ως παράνομες από τους ηγέτες του PiS, με ορισμένους νομικούς εμπειρογνώμονες να εγείρουν αμφιβολίες. Ο Dénes είπε ότι μια σαφής ένδειξη της κατεύθυνσης του ταξιδιού μιας κυβέρνησης ήταν η προσέγγισή της στον αστικό χώρο, και ιδιαίτερα η μεταχείριση των πολιτικών δικαιωμάτων και άλλων ΜΚΟ. «Ακόμη και χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία περιορίζουν αυτό το διάστημα», είπε.

• «Ο Φίκο είπε μέρες μετά την εκλογή του στοχοποίησε τις ΜΚΟ και στη Σουηδία οι [ακροδεξιοί] Σουηδοί Δημοκράτες άρχισαν να τις βάζουν στο στόχαστρο, μόλις σχηματίστηκε η κυβέρνηση που υποστηρίζουν. Είναι ένας ισχυρός δείκτης σεβασμού για το κράτος δικαίου».

Ανάμεσα σε άλλους περιορισμούς του αστικού χώρου, η έκθεση τόνισε, ειδικότερα, τους περιορισμούς στις ειρηνικές διαμαρτυρίες, οι οποίοι, όπως είπε, αυξήθηκαν σημαντικά σε αρκετές χώρες το 2023 – συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υποστήριζαν από καιρό το δικαίωμα στην ειρηνική συγκέντρωση.

Το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Γερμανία, η Ουγγαρία και η Σουηδία εισήγαγαν απαγορεύσεις διαμαρτυρίας, συχνά για τη σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας, ανέφερε η Liberties, ενώ ορισμένοι περιορίζουν επίσης την ελευθερία του λόγου, ιδίως όσον αφορά τα φιλοπαλαιστινιακά μηνύματα ή σύμβολα.

Οι διαδηλωτές για το κλίμα ξεχώρισαν επίσης οι αρχές, ειδικά σε χώρες της δυτικής Ευρώπης όπως το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ιταλία και η Σουηδία, αναφέρει η έκθεση, με τις συλλήψεις και τις διώξεις για μη βίαιες διαδηλώσεις συχνές και αυξανόμενες.

Στο κεφάλαιο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, η έκθεση αναφέρει ότι η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης αποτελεί ανησυχία σε πολλά κράτη μέλη, όπως και οι λεκτικές και σωματικές επιθέσεις σε δημοσιογράφους, που καταγράφηκαν το 2023 σε 10 κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Σουηδίας. Όσον αφορά τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Liberties είπε ότι η παραβίαση των δικαιωμάτων των προσφύγων και των μεταναστών παραμένει «ένα τρομερό ζήτημα» μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, με τις λεγόμενες απωθήσεις να νομιμοποιούνται σε πολλές περιπτώσεις και τα δικαιώματα των ασυνόδευτων ανηλίκων να υποχωρούν.

Περιέγραψε τα συστήματα δικαιοσύνης ως «πολιτικοποιημένα, υποχρηματοδοτούμενα και άδικα», λέγοντας ότι ενώ χώρες όπως η Σουηδία είχαν λάβει μέτρα για να αποπολιτικοποιήσουν τις διαδικασίες επιλογής δικαστών, η πολιτικοποίηση παραμένει κίνδυνος στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.

Στη Γερμανία, το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία, οι μηχανισμοί λογοδοσίας θα μπορούσαν θεωρητικά να επιτρέψουν την «άσκηση πολιτικής πίεσης από την εκτελεστική εξουσία επί των δικαστών» – ειδικά εάν εξτρεμιστικά κόμματα έρθουν στην εξουσία, προειδοποίησε.

Στην Ελλάδα, την Ιταλία και τη Σλοβακία, οι πολιτικοί επέκριναν ανοιχτά δικαστικές αποφάσεις ή έδωσαν οδηγίες σε υποθέσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ η άρνηση των κυβερνήσεων να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις για υποθέσεις ασύλου και προστασίας των συνόρων έφτασε σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ στην Ελλάδα και το Βέλγιο.

Πηγή: theguardian.com