“Αδέσποτα Κορμιά”:Απάντηση Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης σε ακροδεξιούς και εκκλησία -Το θέμα του ντοκιμαντέρ που προκαλεί αντιδράσεις
Η Συντακτική ομάδα του Libre
Την απάντηση της Γενικής Διευθύντριας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ελίζ Ζαλαντό, προκάλεσε η αντίδραση του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, ο οποίος ζήτησε να μην αναρτηθεί η αφίσα του ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα Κορμιά», διότι «είναι βαθύτατα προκλητική για το θρησκευτικό συναίσθημα των χριστιανών της πόλης», σε συνέχεια των σκοταδιστικών αντιδράσεων της «Νίκης» και γενικότερα του ακροδεξιού χώρου. Μεταξύ άλλων στην επιστολή του ο Μητροπολίτης ανέφερε: «Τείνει, δυστυχῶς, νὰ καταστεῖ συνήθεια, τὰ τελευταῖα χρόνια, ἡ ἐκ μέρους διαφόρων “καλλιτεχνῶν” χρησιμοποίηση τῶν ἱερῶν Προσώπων τῆς Πίστης, ὄχι γιὰ νὰ ἀποδώσουν τὸν ἁρμόζοντα σεβασμὸ καὶ νὰ ἐκφράσουν τὴν πρέπουσα εὐλάβεια πρὸς Αὐτά, ἀλλὰ γιὰ νὰ “διαφημίσουν” έκδηλώσεις καὶ δημιουργήματα τέχνης. Αὐτὲς οἱ διαφημίσεις ὑπὸ τὸ πρόσχημα μιᾶς ἀμφίβολης καλλιτεχνικὰ γραφιστικῆς προσέγγισης, ἀγγίζουν – ἐνίοτε δὲ καὶ ὑπερβαίνουν－ τὰ ὅρια τῆς κακόβουλης πρόκλησης καὶ τῆς κακοποιητικῆς πρόθεσης».
Η κ. Ζαλαντό, απαντώντας, αναφέρει μεταξύ άλλων σε επιστολή της, πως καταλαβαίνει τον προβληματισμό του Μητροπολίτη, ωστόσο απευθυνόμενη σε αυτό, υπογραμμίζει: «Σας παρακαλώ, όμως, να κατανοήσετε κι εσείς ότι οι πράξεις απαγόρευσης ή λογοκρισίας είναι αντίθετες όχι μόνο στις αξίες μου αλλά και αντίθετες στους νόμους του κράτους μας».
Ανακοίνωση εξέδωσε και η Ένωση Σκηνοθετών – Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου, σημειώνοντας μεταξύ άλλων πως «Αυτό που θέλουμε να επισημάνουμε από μεριάς μας, είναι ότι ο εξαναγκασμός ενός καλλιτέχνη να είναι περισσότερο “Έλληνας” χρησιμοποιώντας ελληνικά τραγούδια για μουσική υπόκρουση στην ταινία του, έχει μια ανίερη συγγένεια με τις ακροδεξιές επιταγές για επιστροφή της βλασφημίας και της προσβολής θρησκεύματος με αφορμή το ντοκιμαντέρ “Αδέσποτα κορμιά”», αντιδρώντας και για το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού.
Ανάρτηση πριν από λίγες ημέρες είχε κάνει και η σκηνοθέτιδα της ταινίας, Ελίνα Ψύκου, επισημαίνοντας πως «δε φοβόμαστε και αγαπάμε τους ανθρώπους».
Υπενθυμίζεται ότι προ ημερών ο βουλευτής του ακροδεξιού κόμματος «Νίκη», Κομνηνός Δελβερούδης, κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση στη Βουλή, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι «[…]η εν λόγω αφίσα προσβάλλει απροκάλυπτα τα χρηστά ήθη, βλασφημώντας το ιερό σύμβολο του σταυρού και τα ιερά πρόσωπα του Εσταυρωμένου Χριστού και της Παναγίας, ενώ το απαράδεκτο αυτό γεγονός φανερώνει, για μια ακόμα φορά, πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη επαναφοράς των ποινικών διατάξεων για την κακόβουλη βλασφημία και την καθύβριση θρησκεύματος».
Ο υφυπουργός Πολιτισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, Χρίστος Δήμας, απαντώντας στην ερώτηση, ανέφερε ότι η κινηματογραφική τέχνη είναι ελεύθερη και προστατεύεται από το σύνταγμα, αν και υποστήριξε πως ο ίδιος πιστεύει πως η συγκεκριμένη αφίσα «πάσχει αισθητικά».
Φασιστικά καλέσματα και αντισυγκέντρωση – Απαγόρευση συναθροίσεων από αστυνομία
Την ίδια ώρα, μέλη του ακροδεξιού χώρου καλούν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το Ολύμπιον σήμερα το απόγευμα στις 7, όπου προβάλλεται η ταινία, ενώ μέλη του αντιφασιστικού χώρου καλούν σε αντισυγκέντρωση, θέλοντας να υπερασπιστούν την ελευθερία της έκφρασης, κόντρα στα φασιστικά καλέσματα.
Η αστυνομία πάντως προχώρησε σε απαγόρευση κάθε υπαίθριας δημόσιας συνάθροισης στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου, από τις 2 το μεσημέρι μέχρι τις 12 το βράδυ.
Η απόφαση, σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΛΑΣ, λαμβάνεται γιατί «επαπειλείται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια λόγω πιθανής διάπραξης σοβαρών εγκλημάτων, ιδίως κατά της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και της ιδιοκτησίας και απειλείται σοβαρά η διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, της κυκλοφορίας οχημάτων και πεζών, καθώς και της λειτουργίας των υποδομών και κοινωφελών εγκαταστάσεων στην οριοθετημένη και κεντρικότερη περιοχή της πόλης».
Η αφίσα του ντοκιμαντέρ που προκαλεί (ακροδεξιές) αντιδράσεις:
Η επιστολή της Ελίζ Ζαλαντό Γενικής Διευθύντριας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
“Παναγιώτατε,
Διάβασα με προσοχή την επιστολή που μου αποστείλατε, η οποία καθόλου δεν με υπέβαλε σε ταλαιπωρία- όπως πολύ ευγενικά αναφέρετε.
Εν αντιθέσει, χάρηκα που μου κοινοποιήσατε τις εξόχως ενδιαφέρουσες απόψεις σας. Καταρχάς, σας ευχαριστώ για τις θερμές ευχές σας για την επιτυχία του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, καθώς και για το γεγονός ότι «σας γεμίζουν χαρά και ελπίδα οι καλλιτεχνικές μας δραστηριότητες, οι πρωτοβουλίες μας για ενίσχυση της κινηματογραφικής κοινότητας, οι συναντήσεις δημιουργών και καλλιτεχνών – ιδίως νέων».
Το κεντρικό θέμα της επιστολής σας είναι το ντοκιμαντέρ της κ. Ελίνας Ψύκου Αδέσποτα κορμιά που συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό του φετινού μας Φεστιβάλ. Θα χαρώ να συναντηθούμε μετά το τέλος του Φεστιβάλ μας και να συζητήσουμε από κοντά αυτό το θέμα. Μέχρι τότε επιτρέψτε μου να σας εκφράσω κι εγώ, με φιλόκαλη και ειλικρινή διάθεση, μερικές σκέψεις που έκανα κατά την ανάγνωση της επιστολής σας.
Στην πραγματικότητα οι σκέψεις μου εδράζονται σε δύο άξονες.
Ο πρώτος είναι καθαρά νομικός και δικαιοκρατικός. Όπως πολύ σωστά αναφέρετε, το ντοκιμαντέρ της κ. Ψύκου «εξερευνά τη σωματική αυτονομία στην Ευρώπη των πολλών ελευθεριών». Σας προσκαλούμε στην προβολή για να διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι ότι το ντοκιμαντέρ αυτό διατρέχεται από την επιθυμία της δημιουργού να καταγράψει τις αγωνίες ανθρώπων που υποφέρουν διότι περιορίζεται η ελευθερία τους.
Ως γυναίκα, μητέρα και εργαζόμενη, βλέπω κι εγώ με ανησυχία ότι ο κόσμος, εν έτει 2024, μοιάζει να πηγαίνει πίσω. Η βία, οι επιθέσεις κατά των γυναικών, οι γυναικοκτονίες αυξάνονται συνεχώς. Αυξάνονται και οι επιθέσεις κατά αδυνάτων και διαφορετικών. Μόλις χθες στην πλατεία Αριστοτέλους, μια ανάσα από την έδρα του Φεστιβάλ μας, είδαμε με φρίκη και αγανάκτηση μια αήθη και βίαιη επίθεση εναντίον δυο διεμφυλικών ατόμων, τα οποία διασώθηκαν καθαρά από τύχη. Αυξάνονται επίσης τα απολυταρχικά καθεστώτα που περιορίζουν την ελευθερία, καταπατούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και αμφισβητούν την έννοια της Δημοκρατίας.
Η Δημοκρατία είναι ένας θεσμός υπέροχος που μας καλεί να συμβιώνουμε με άτομα, τα οποία ενδεχομένως έχουν διαφορετικές απόψεις από τις δικές μας.
Αν αυτές οι απόψεις δεν κηρύσσουν το μίσος και δεν καλούν σε παράνομες πράξεις, αν δεν απειλούν τις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας και της Δημοκρατίας κι αν δεν παραβαίνουν τους υπάρχοντες νόμους, τότε οφείλουμε να τις ακούμε μέσα στο πλαίσιο μιας κοινωνίας αποδοχής και αγάπης.
Κατανοώ ότι η διαφημιστική αφίσα της ταινίας Αδέσποτα Κορμιά εκφράζει ίσως απόψεις αντίθετες από τις δικές σας. Το ίδιο είμαι σίγουρη ότι συμβαίνει και με άλλα καλλιτεχνικά έργα που παρουσιάζονται σε κινηματογραφικές αίθουσες, τηλεοπτικούς σταθμούς, αίθουσες τέχνης και μουσεία. Μα κι εγώ όμως βλέπω έργα που δεν μου αρέσουν και ακούω απόψεις που είναι αντίθετες στις δικές μου. Σε καμία περίπτωση όμως δεν θα μπορούσα να ζητήσω την απαγόρευσή τους, ή την απόσυρσή τους, διότι αυτό αντίκειται στο Κράτος Δικαίου.
Το ίδιο συμβαίνει και με την αφίσα της ταινίας Αδέσποτα Κορμιά. Ως καλλιτεχνικό έργο μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους και να προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις. Χωρίς να έχουμε καμία σχέση με τη δημιουργία της, έχουμε ακούσει στο Φεστιβάλ πολλές διαφορετικές απόψεις: από θετικές και εγκωμιαστικές, έως προσβλητικές και απειλητικές. Όμως ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος επίσημος φορέας μπορεί να την απαγορεύσει από τη στιγμή που δεν παραβιάζει το Σύνταγμα και τους νόμους.
Αντιλαμβάνομαι λοιπόν τον προβληματισμό σας για τη συγκεκριμένη αφίσα. Σας παρακαλώ, όμως, να κατανοήσετε κι εσείς ότι οι πράξεις απαγόρευσης ή λογοκρισίας είναι αντίθετες όχι μόνο στις αξίες μου αλλά και αντίθετες στους νόμους του κράτους μας.
Υπάρχει όμως κι ένας δεύτερος άξονας πάνω στον οποίο εδράζονται οι σκέψεις μου, κι αυτός είναι περισσότερο θεωρητικός. Μου γράφετε ότι τα τελευταία χρόνια διάφοροι καλλιτέχνες «χρησιμοποιούν τα ιερά Πρόσωπα της Πίστης για να διαφημίσουν εκδηλώσεις και δημιουργήματα τέχνης, υπερβαίνοντας τα όρια της κακόβουλης πρόκλησης και της κακοποιητικής πρόθεσης».
Η αλήθεια είναι ότι συμβαίνει και αυτό, όχι όμως με την αφίσα της κ. Ψύκου, η οποία δεν πιστεύω ότι προσβάλλει «την ελεύθερη διάθεση της αγάπης μας για τον Χριστό, την Εκκλησία Του και τα ιερά Πρόσωπα της Πίστης μας». Δεν υπάρχει κάτι προσβλητικό ή χλευαστικό σε αυτή την αφίσα. Δεν ακολουθεί βεβαίως τη γνωστή εκκλησιαστική τεχνοτροπία, όμως εκατοντάδες καλλιτέχνες από την Αναγέννηση ως τις μέρες μας χρησιμοποίησαν διαφορετικές τεχνοτροπίες για να απεικονίσουν τα Πάθη του Χριστού και να τα ταυτίσουν αλληγορικά με τις αγωνίες των αενάως πασχόντων ανθρώπων.
Πιστεύω δηλαδή ότι η συγκεκριμένη αφίσα, όπως μου γράφετε κι εσείς, επιδιώκει «την ψυχική ανάταση και Ανάσταση, την αποκατάσταση του ανθρώπου στο πρωτόκτιστο κάλλος της Θεότητος».
Επιτρέψτε μου τέλος, Παναγιώτατε, να εκφράσω την άποψη ότι ο Σταυρός του Κυρίου δεν είναι μόνον ένα σύμβολο πίστης, μια απλή εικόνα που αναπαράγεται στατικά ανά τους αιώνες, αλλά και ένας συμπεριληπτικός τόπος και ένας εν κινήσει τρόπος που αγκαλιάζει τον πεπτοκώτα άνθρωπο, τον πάσχοντα άνθρωπο, τον εσαεί ξένο, τον οποίο οφείλουμε να υποδεχόμαστε με ταπεινότητα, κατανόηση και αγάπη. Με τον ίδιο τρόπο που υποδεχθήκαμε τον Ιησού με τα παρακάτω λόγια του Ύμνου: «δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ, ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦ κλίνῃ».
Με βαθιά εκτίμηση,
Ελίζ Ζαλαντό Γενική Διευθύντρια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης”.
Το θέμα του ντοκιμαντέρ
Η Ρόμπιν είναι έγκυος, αλλά δε θέλει να γίνει μητέρα. Η Κατερίνα θέλει αλλά δεν μπορεί. H Κική θέλει απλώς να πεθάνει με αξιοπρέπεια. Όμως η άμβλωση, η εξωσωματική γονιμοποίηση και η ευθανασία αντίστοιχα, δεν είναι νόμιμες στις χώρες τους. Τα «Αδέσποτα Κορμιά», η νέα ταινία της Ελίνας Ψύκου, εξερευνούν τη σωματική αυτονομία σε μια Ευρώπη όπου επιτρέπεται να ταξιδέψεις, να εργαστείς και να καταναλώσεις ελεύθερα, αλλά όχι πάντα να ζήσεις ή να πεθάνεις όπως επιθυμείς.
Τα «Αδέσποτα Κορμιά» είναι ένα ντοκιμαντέρ με τη μορφή road movie. Οι ηρωίδες του ταξιδεύουν σε μια Ευρώπη που ολοένα συντηρικοποιείται, διεκδικώντας τίποτα λιγότερο από αυτονομία και αυτοδιάθεση του σώματός τους. Το ταξίδι τους είναι αβάστακτα σοβαρό και ανέλπιστα αστείο, τα αιτήματά τους επείγοντα, ο αντίλογος σαθρός αλλά συχνά ηχηρός, το αποτέλεσμα αμφίρροπο. Ένα ντοκιμαντέρ για νομικά παράδοξα, τεχνητά σύνορα και κοινωνικές ανισότητες αλλά κυρίως ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή, το θάνατο και ακόμα περισσότερο για το δικαίωμα να επιλέγεις ανάμεσα στα δυο.
Η ταινία θα προβληθεί τον Μάρτιο στο διαγωνιστικό F:ACT του φεστιβάλ CPH:DOX στην Κοπεγχάγη καθώς και στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ενώ από τις 28 Μαρτίου θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες από το Cinedoc.
Η Ελίνα Ψύκου αναφέρει μεταξύ άλλων στο σκηνοθετικό της σημείωμα: «Σε μια εποχή που οι Ευρωπαίοι ταξιδεύουν από χώρα σε χώρα ελεύθερα και άρα περισσότερο από ποτέ, το ντοκιμαντέρ Αδέσποτα Κορμιά είναι ένα διαφορετικό και ασυνήθιστο ταξίδι, ένα επείγον road movie σε μια ήπειρο που απειλείται από κρίση και διαίρεση. Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, θα διαπιστώσουμε πως η κατάργηση των φυσικών συνόρων στην Ευρώπη δυστυχώς δεν έφερε και την αντίστοιχη κατάργηση των νομικών, κοινωνικών και άλλων τεχνητών συνόρων, που συνεχίζουν να θίγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και να διχάζουν. Επίσης, θα καταγράψουμε τον παραλογισμό διαδρομών που συνδυάζουν το δράμα με την κωμωδία, και θα ανακαλύψουμε κάποια φαινόμενα της εποχής μας: τον ‘τουρισμό αμβλώσεων’, τον ‘τουρισμό γονιμότητας’, και τον ‘τουρισμό αυτοκτονίας’.
Από τη Μάλτα στην Ιταλία και από εκεί στην Ελλάδα και την Ελβετία, οι ηρωίδες διασχίζουν σύνορα για να αποκτήσουν πρόσβαση σε στοιχειώδη δικαιώματα. Σαν Αδέσποτα Κορμιά, σε αυτό το συναισθηματικά δύσκολο, αλλά και σουρεαλιστικά χιουμοριστικό ταξίδι, κυκλοφορούν με πλοία, αυτοκίνητα, αεροπλάνα και τρένα και περιφέρονται ζαλισμένα σε σύνορα, εθνικές οδούς, διόδια, αεροδρόμια, λιμάνια και σταθμούς, αναζητώντας απαντήσεις σε υπαρξιακά ερωτήματα, που ως τέτοια δεν μπορούν παρά να σχετίζονται με την ζωή και τον θάνατο».
Ποια είναι η Ελίνα Ψύκου
H Ελίνα Ψύκου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977 και σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου και κοινωνιολογία. Σκηνοθέτησε και έγραψε τα σενάρια των ταινιών «Η Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά» (Berlinale Forum 2013) και «Ο Γιος της Σοφίας» (Tribeca 2017, βραβείο καλύτερης ταινίας), ενώ αυτή την περίοδο ετοιμάζει την τρίτη της μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας, «Κληρονομικοί Φόβοι και άλλες Ψευδαισθήσεις» και την πρώτη της μίνι σειρά, «Ο Βοηθός του Ιατροδικαστή» (βασισμένη στο βιβλίο «Ιατροδικαστής» του Βασίλη Βασιλικού), η οποία συμμετέχει αυτές τις μέρες στο Co-Pro Series της Αγοράς του 74ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.
Το 2009 ίδρυσε τη δική της εταιρεία παραγωγής, την Jungle Films. Το 2016, με τους σκηνοθέτες Αλέξη Αλεξίου, Γιάννη Βεσλεμέ και την ιστορικό κινηματογράφου Αφροδίτη Νικολαΐδου, έφτιαξαν την ομάδα «Η Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά», με σκοπό την ανάδειξη της ποικιλίας και της γοητείας του ελληνικού κινηματογράφου. Το 2021 ολοκλήρωσε την παραγωγή της μεγάλου μήκους ταινίας «Αγέλη Προβάτων» του Δημήτρη Κανελλόπουλου. Τα «Αδέσποτα Κορμιά» είναι το πρώτο της ντοκιμαντέρ.
SiteDesign