“Κανονικοποίηση” και πολυκερματισμός- Το πρόδρομο ευρωπαϊκό φαινόμενο μας χτυπάει την πόρτα

Η αναρρίχηση της Ελληνικής Λύσης σε διψήφιο ποσοστό (λίγο πάνω από το 10%) στις δύο τελευταίες μετρήσεις της MRB (Open) και της Opinion Poll(Action24) δεν θα έπρεπε να εκπλήξει κανέναν. Αποτελεί μία λογική εξέλιξη της πολιτικής ρευστοποίησης που συμβαίνει εδώ και καιρό και πρώτο καταγεγραμμένο δείγμα της ήταν το αποτέλεσμα των τελευταίων εθνικών εκλογών με την “εξαέρωση” του ΣΥΡΙΖΑ. Εμπεριέχει, ωστόσο, μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία που υποτιμώνται από παρατηρητές των πολιτικών εξελίξεων, οι οποίοι παραμένουν εγκλωβισμένοι σε σχήματα πολιτικού μανιχαϊσμού (καλό-κακό) ενώ και στην υπόλοιπη Ευρώπη και καθ΄ ημάς τα πράγματα γίνονται αντιληπτά από πολλούς πολίτες με διαφορετικό τρόπο.

Κατ’ αρχάς δεν είναι η πρώτη φορά που ένα κόμμα της “περιοχής” στα δεξιά της Ν.Δ -αν και αυτή η τοποθέτηση στην κλίμακα αριστερά-δεξιά αμφισβητείται από αρκετούς– φθάνει σε τέτοια ποσοστά. Στις εκλογές του 2007, ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός του Γιώργου Καρατζαφέρη συγκέντρωσε 3,8% και πήρε 10 έδρες και στις επόμενες, του 2009, σχεδόν διπλασίασε το ποσοστό του (5,63%) και πήρε 15 έδρες στην Βουλή.

Η τροχιά αυτή θα μπορούσε ενδεχομένως να συνεχιστεί εάν δεν εμφανιζόταν στην πολιτική σκηνή ο Πάνος Καμμένος με τους ΑΝΕΛ. Αξιοποιώντας στο έπακρο την σύγκρουση μνημόνιο-αντιμνημόνιο και ενώ κατέρρεε το σύμπαν στη χώρα οι ΑΝΕΛ αναδείχθηκαν τέταρτο κόμμα στις εκλογές του 2012 με 10,62% και 33 έδρες. Ο ΛΑΟΣ υποχώρησε σημαντικά και μέρος των ψηφοφόρων του ίσως απορροφήθηκε από τους ΑΝΕΛ επειδή συμμετείχε στην διακομματική κυβέρνηση Παπαδήμου. Τα προβεβλημένα στελέχη που ανέδειξε ο Καρατζαφέρης μετακινήθηκαν ως επί το πλείστον στη Ν.Δ (Μάκης Βορίδης, Άδωνις Γεωργιάδης, Θάνος Πλεύρης), ενώ ο Κυριάκος Βελόπουλος διέγραψε μονήρη πολιτική πορεία και αργότερα ίδρυσε την Ελληνική Λύση, η οποία τώρα καταγράφει το δημοσκοπικό 10%+ και φαίνεται ικανή στις ευρωεκλογές να κερδίσει τουλάχιστον την τέταρτη θέση.

Όπως οι ΑΝΕΛ κέρδισαν στις κάλπες του 2012 την τέταρτη θέση σε μία περίοδο πολιτικής ρευστοποίησης λόγω των μνημονίων και της περιθωριοποίησης μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας, έτσι και τώρα η Ελληνική Λύση εκτοξεύεται δημοσκοπικά και πιθανότατα εκλογικά σε μία άλλη φάση πολυκερματισμού του κομματικού συστήματος που, όμως, διέπεται από αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Κάποιοι αναλυτές εγγράφουν την Ελληνική Λύση στην ακροδεξιά. Υπό την έννοια αυτή, βεβαίως, την ίδια εγγραφή θα έπρεπε να κάνει κανείς και για τους προπάτορες του ίδιου χώρου, τους ΑΝΕΛ και τον ΛΑΟΣ. Ωστόσο και τα δύο αυτά κόμματα απεκδύθηκαν σχετικά εύκολα τον χαρακτηρισμό, το δεύτερο με την συμμετοχή στην μνημονιακή συγκυβέρνηση με τη Ν.Δ, το ΠΑΣΟΚ και την ΔΗΜΑΡ, το δε πρώτο με την συγκυβέρνηση 2015-18 με τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι όποιες θέσεις τους που παρέπεμπαν σε ακροδεξιά ρητορική “κανονικοποιήθηκαν” με την συμμετοχή τους σε κυβερνητικά σχήματα και την υπαγωγή τους σε συστημικές πολιτικές επιλογές.

Η ευρωπαϊκή τάση

Αυτή η “κανονικοποίηση” συναντάται ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ο μέσος Γάλλος ψηφοφόρος έχει πάψει να αντιλαμβάνεται την Μαρίν Λεπέν ως ακροδεξιά και της δίνει αυτό τον καιρό δέκα μονάδες περισσότερες στις δημοσκοπήσεις από το κόμμα του Εμανουέλ Μακρόν. Ο αντίστοιχος Γερμανός ψηφοφόρος εκτοξεύει το AfD στην δεύτερη θέση (σε μερικά κρατίδια ακόμα και στην πρώτη) πολύ πιό πάνω από τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους. Στην Ιταλία, η Τζώρτζια Μελόνι έγινε πρωθυπουργός παρά το “μουσολινικό” παρελθόν της. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες χώρες, αφενός λόγω της τάσης για αντισυστημική ψήφο πολιτών που νοιώθουν περιθωριοποιημένοι από τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα (οι διαφορές μεταξύ των οποίων αμβλύνθηκαν πολύ στα χρόνια της κρίσης), αφετέρου διότι πολιτικοί και κόμματα που θεωρούνταν ακροδεξιά, κατόρθωσαν να απομακρυνθούν από την παλαιότερη ακραία ρητορική τους.

Μεταλλάξεις

Στην εγχώρια σκηνή όλα αυτά έχουν την δική τους αντανάκλαση. Η σημερινή Ελληνική Λύση, για παράδειγμα, πόρρω απέχει από την εποχή της ίδρυσής της και από όσα έλεγε ο ιδρυτής της στις τηλεοπτικές του εκπομπές. Είναι ένα κόμμα που συμμετέχει πλήρως και χωρίς ιδιαίτερα ακραίες εξάρσεις στον κοινοβουλευτικό βίο, αντιμετωπίζεται ως απόλυτα κανονικό κόμμα και από την κυβέρνηση αλλά και από τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Προσφυώς, μάλιστα, ο Κυριάκος Βελόπουλος έχει εγκαίρως αποστεί (και το τονίζει διαρκώς) από τις όντως ακροδεξιές απόψεις του μορφώματος των “Σπαρτιατών”, ή και αυτές της “Νίκης”, με τέτοιο τρόπο, μάλιστα, που να αποκηρρύσει και τα δύο αυτά κόμματα και να εμφανίζεται ως ο πραγματικός εκφραστής του λεγόμενου “πατριωτικού” και “χριστιανικού” χώρου.

Πως η Ελληνική Λύση παίρνει ψηφοφόρους από Ν.Δ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ

Στην μέτρηση της MRB, η άνοδος της Ελληνικής Λύσης αποδίδεται στην μετακίνηση του 6% των ψηφοφόρων της Ν.Δ του Ιουνίου του 2023 (περίπου 2,4 μονάδες), του 4% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ (περίπου 0,8 μονάδες) και περίπου του ίδιου ποσοστού των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ. Αν για την εισροή ψηφοφόρων της Ν.Δ αυτό μπορεί να πει κανείς ότι οφείλεται στην επίμονη πορεία του Κυριάκου Μητσοτάκη προς τον χώρο του κέντρου (κάτι που αφήνει ίσως μερικώς ακάλυπτη την κυβερνώσα παράταξη στα δεξιά της σύνορα) και στην δυσαρέσκεια του συντηρητικού ακροατηρίου της λόγω της ψήφισης του νόμου για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, τι είναι αυτό που επιτρέπει στην Ελληνική Λύση να υποδέχεται με ευκολία ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ;

Για τον πρώτο ίσως είναι η απαξίωσή του ως κόμμα εξουσίας και περισσότερο ως πολιτικό υποκείμενο με στοιχεία αντισυστημικότητας από το παλαιότερο παρελθόν (στην περίοδο του Αλέξη Τσίπρα μπορούσε ακόμα να συγκεράσει και τα δύο, αν και με το δεύτερο στοιχείο να συρρικνώνεται σημαντικά), οφείλεται, ωστόσο, και σε ένα τμήμα ψηφοφόρων του που προέρχεται από τους ΑΝΕΛ και παρέμειναν στον ΣΥΡΙΖΑ και οι οποίοι τώρα μετακινούνται προς το (όμορο) κόμμα Βελόπουλου. Για το δεύτερο μάλλον πρέπει να αποδοθεί στην απουσία ευκρινούς πολιτικής ταυτότητας σε συνδυασμό με την δυνατότητα του προέδρου της Ελληνικής Λύσης να επικαλείται την …πολιτική του καταγωγή από τον συγκεκριμένο χώρο και να συνομιλεί με το λεγόμενο “πατριωτικό ΠΑΣΟΚ”.

Ως εκ τούτων, η νέα αντισυστημική ψήφος και συνάμα η “κοινωνική αντιπολίτευση” που είδαμε στο αγροτικό, τις διαδηλώσεις για τα μη κρατικά ΑΕΙ, και, κυρίως, στο κίνημα οργής για το έγκλημα των Τεμπών, αναζητούν νέες διόδους.

Ένα τμήμα της βρίσκει, λοιπόν, διέξοδο προς την Ελληνική Λύση ή και προς το ΚΚΕ, παρότι δεν υπηρετούν (για διαφορετικούς λόγους το καθένα) κάποιο όραμα προοπτικής διακυβέρνησης. Αν και, για να είμαστε ακριβείς, ο Κυριάκος Βελόπουλος αναρριχάται εντυπωσιακά και ως προς την “καταλληλότητα για πρωθυπουργός” (σε μία μέτρηση είναι λίγο κάτω από τον Στέφανο Κασσελάκη και λίγο πάνω από τον Νίκο Ανδρουλάκη!). Και αυτό πιθανότατα θα φανεί στις πιό “χαλαρές” ευρωεκλογές- με μετακινήσεις και προς τα μικρότερα κόμματα όπως η “Νίκης”, πιθανώς και προς άλλα. Αξίζει, δε, να σημειωθεί πως όσον αφορά την Ελληνική Λύση και το ΚΚΕ οι μετρήσεις δείχνουν πως τα διψήφια ποσοστά που καταγράφουν ενόψη ευρωεκλογών είναι πολύ πιθανό να επαναληφθούν και στις κάλπες των εθνικών εκλογών.

Στην εγχώρια σκηνή αυτό αποκτά πρόσθετα χαρακτηριστικά: πρώτον, η Ν.Δ αποδεικνύεται το πιό ανθεκτικό και συνεκτικό κόμμα μετά την Μεταπολίτευση, ικανό να μετακινείται χωρίς σημαντικές απώλειες από την λαϊκή δεξιά μέχρι το λεγόμενο μεταρρυθμιστικό κέντρο, και δεύτερον, η αντιπολίτευση στον ευρύτερο χώρο της κεντροαριστεράς αδυνατεί να αποκτήσει καθαρή ταυτότητα και, κυρίως, να παρουσιάσει πειστική εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης, παραμένει, δε, διασπασμένη και ανταγωνιστική μεταξύ των κομμάτων που την συνθέτου.