Παραλίες:Το σχέδιο για τάξη στον αιγιαλό- Δικαίωμα παρέμβασης ζητεί το “Κίνημα της Πετσέτας” (έγγραφο)
Η Συντακτική ομάδα του Libre
«Τάξη» στον αιγιαλό και τις παραλίες που δίνονται για εκμετάλλευση φιλοδοξεί να βάλει το νομοσχέδιο που αφαιρεί από τους δήμους (αναλαμβάνει η Κτηματική Υπηρεσία) τον διαγωνισμό για την εκμετάλλευση των παραλιών, προβλέπει τσουχτερά πρόστιμα αν δεν τηρείται η νομοθεσία και καθιερώνει για πρώτη φορά τον όρο «απάτητες παραλίες», που αφορά περιοχές Natura, όπου μέχρι σήμερα επιτρεπόταν ήπια εκμετάλλευση ως το 30%. Πλέον, δεν θα επιτρέπεται καμία εμπορική χρήση. Η κυβέρνηση θα επιστρατεύσει drones και την τεχνολογία του κινητού, για να έχει πλήρη έλεγχο της κατάστασης και τήρησης της νομοθεσίας. Τι λέει όμως το “Κίνημα της Πετσέτας” από το οποίο ξεκίνησαν πέρσι οι αντιδράσεις για την κατάληψη των παραλιών;
Τα κεντρικά σημεία όσων δήλωσαν ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης και η γενική γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας Αθηνά Κόλλια, στο Υπουργικό Συμβούλιο της 9ης Ιανουαρίου είναι τα εξής:
– Απάτητη παραλία: Σε περιοχές natura, όπου σήμερα επιτρέπεται τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων μέχρι 30%, το υπουργείο Περιβάλλοντος θα προσδιορίσει εντός του α’ εξαμήνου του 2024 κάποιες παραλίες όπου θα απαγορευτούν και τα ομπρελοκαθίσματα και οποιαδήποτε άλλη εμπορική δραστηριότητα. Πίσω από τις «απάτητες παραλίες», ο λεγόμενος παλαιός αιγιαλός, θα είναι κοινόχρηστος δηλαδή δεν θα επιτρέπεται κάποια δραστηριότητα ούτε μπροστά, ούτε πίσω. Το υπόλοιπο τμήμα του παλαιού αιγιαλού περιέρχεται στην, προς αξιοποίηση, ιδιωτική περιουσία του δημοσίου.
Πιο συγκεκριμένα, τίθενται όρια στους αιγιαλούς και παραλίες που παραχωρούνται ως εξής:
α.Δεν επιτρέπεται η παραχώρηση ποσοστού πάνω από το 50 % του συνολικού εμβαδού κάθε παραλίας, ποσοστό το οποίο μειώνεται στο 30 % για περιοχές Natura. Έτσι, αν μια παραλία έχει εμβαδόν π.χ. 20 στρέμματα, τα 10 στρέμματα τουλάχιστον θα πρέπει να είναι ελεύθερα ενώ τίθεται επιπλέον ελάχιστη απόσταση 6 μέτρων (3 μέτρα εκατέρωθεν) μεταξύ των παραχωρήσεων.
β.Κάθε παραχώρηση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 500 τ.μ. Περαιτέρω τίθεται πλαφόν στο εμβαδόν της έκτασης στην οποία επιτρέπεται η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κλπ. το οποίο είναι μέχρι 60 % της παραχωρούμενης έκτασης (30 % για περιοχές Natura). Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι οι ομπρέλες και ξαπλώστρες σε κάθε παραχώρηση δεν μπορούν να καταλαμβάνουν πάνω από 300 τ.μ. (το 60 % της έκτασης) ή 150 τ.μ. σε περιοχές Natura.
– Ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί. Οι διαγωνισμοί για την παραχώρηση χρήσης των παραλιών θα γίνονται αποκλειστικά από την Κτηματική Υπηρεσία του δημοσίου και όχι από τους δήμους.
– Υποχρεώσεις παραχωρησιούχων: Οι παραχωρησιούχοι θα είναι υπεύθυνοι για τακτικό καθαρισμό της παραλίας, δημιουργία κινητών εγκαταστάσεων, όπως ντους, αποδυτήρια κλπ για τους λουόμενους, εγκατάσταση seatracs για άτομα με αναπηρία, ανάρτηση πινακίδας με πληροφορίες για την παραχώρηση. Για τους ναυαγοσώστες εάν οι δήμοι δεν προλάβουν να κάνουν τις αναγκαίες προσλήψεις η υποχρέωση μεταφέρεται στους παρεμβασιούχους με ανάλογη προσαρμογή του τιμήματος.
– Έλεγχοι. Μέσω μια εφαρμογής οι πολίτες θα μπορούν να καταγγέλλουν από το κινητό τους παραβάσεις στις παραλίες. Οι έλεγχοι θα διενεργούνται από μεικτά κλιμάκια με επικεφαλής εισαγγελέα ή τον υπάλληλο του ΥΠΕΘΟ.
– Ποινές: Σε περίπτωση κατάληψης αιγιαλού και παραλίας χωρίς να υπάρχει σύμβαση παραχώρησης ή καθ υπέρβαση της σύμβασης, εκδίδεται πράξη απομάκρυνσης εντός 48 ωρών των στοιχείων που έχουν τοποθετηθεί. Εφαρμόζεται άμεση καταγγελία της σύμβασης για σοβαρές παραβάσεις του νόμου. Αν δεν υπάρχει σύμβαση παραχώρησης, θα εκδίδεται διαταγή σφράγισης και διακοπής λειτουργίας της επιχείρησης εντός 24 ωρών. Η ποινή σε περίπτωση παραβάσεων σε νόμιμη παραχώρηση, θα φτάνει στο τετραπλάσιο του τιμήματος της σύμβασης και σε περίπτωση αυθαίρετης κατάληψης θα επιβάλλεται πρόστιμο τετραπλάσιο του ανταλλάγματος που θα κατέβαλε η επιχείρηση εάν είχε σύμβαση παραχώρησης με βάση το ελάχιστο τίμημα που προβλέπεται. Από 1η Ιανουαρίου 2024 λειτουργεί νέα πλατφόρμα για τα πρόστιμα που θα υποβάλλουν οι κτηματικές υπηρεσίες. Τα πρόστιμα θα πηγαίνουν στην πλατφόρμα και εντός της ίδια ημέρας θα βεβαιώνονται από τις εφορίες.
Το κίνημα της πετσέτας
Το καλοκαίρι του 2023 μια κινηματική δράση με θεσμικό υπόβαθο εξαπλώθηκε με ταχύτητα φωτός ακριβώς λόγω του αυθόρμητου του χαρακτήρα της και έδειξε ότι όταν οι πολίτες ενώνονται μπορούν να πετύχουν νίκες ενάντια στα συμφέροντα.
- Πρόκειται για το Κίνημα για Ελεύθερες Παραλίες το οποίο ξεκίνησε στην Πάρο. Από τις αρχές Ιουνίου του 2023, οι κάτοικοι οργανώθηκαν, έκαναν ανοικτές συνελεύσεις και αποφάσισαν να κινηθούν μεθοδικά σε δύο άξονες: Τον θεσμικό και τον κινηματικό.
Δημιουργήθηκε το ηλεκτρονικό παρατηρητήριο που κατέγραψε τις αυθαιρεσίες στο νησί, αλλά ξεκίνησαν και οι φυσικές παρεμβάσεις σε παραλίες όπου καταπατούνται τα δικαιώματα των πολιτών και της φύσης. Το κίνημα της πετσέτας, όπως ονομάστηκε, γρήγορα έκανε αίσθηση, επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα, αναγκάζοντας την Πολιτεία να ασχοληθεί με το ζήτημα των αυθαιρεσιών και τους επιχειρηματίες να αναγκαστούν να απομακρύνουν παράνομα ομπρελοκαθίσματα από δημοφιλείς παραλίες.
Οι κάτοικοι της Πάρου κινήθηκαν μεθοδικά και αποτελεσματικά. Στόχος αρχικά ήταν να μάθουν και να καταλάβουν ακριβώς το νομικό πλαίσιο. Κατέβασαν τις συμβάσεις εκμετάλλευσης των παραλιών από τη Διαύγεια και δημιούργησαν το «Digitalparos Lab», έναν διαδραστικό χάρτη του νησιού, όπου τα όρια νόμιμης εκμετάλλευσης συγκρίνονται με αεροφωτογραφίες και έτσι καταγράφονται οι αυθαιρεσίες. Έστειλαν τα ευρήματά τους στις αρμόδιες αρχές και στη συνέχεια άρχισαν να οργανώνουν τα πρώτα μπάνια – παρεμβάσεις, κρατώντας απλώς τις πετσέτες τους.
Τώρα, περιμένουν να παρουσιαστεί ολοκληρωμένο και με λεπτομέρειες το νομοσχέδιο, να το μελετήσουν κι έπειτα να το αξιολογήσουν. Και δικαίως θα πρέπει να έχουν λόγο παρέμβασης.
Τι προτείνει το «κίνημα της πετσέτας»
Στις 26/12, πέντε (5) φορείς των Κυκλάδων (ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΟΥ ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ, ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΑΡΟΥ, ΦΙΛΟΙ ΠΑΡΟΥ & ΑΝΤΙΠΑΡΟΥ, ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΡΟΥ, ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ) απεύθυναν προτάσεις προς τα υπουργεία για αλλαγές στη νομοθεσία που διέπει την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και την συνεπή εφαρμογή της.
Όπως σημείωναν:
«Η εμπειρία του καλοκαιριού ανέδειξε ότι η αυθαίρετη κατάληψη των παραλιών ευνοείται από το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο καθώς επίσης και από την ακραία έλλειψη προσωπικού και μηχανισμών ελέγχου. Η πολυνομία και η αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων των πολλών εμπλεκόμενων φορέων (Δήμοι, Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, Αστυνομία, Λιμεναρχείο, Λιμενικό Ταμείο, ΕΤΑΔ, Πολεοδομία, κλπ) επιτρέπει την αποφυγή υπηρεσιακών ευθυνών και δυσχεραίνει την εφαρμογή της νομοθεσίας και την έκδοση διοικητικών και δικαστικών αποφάσεων.
Αυτή η αδυναμία εφαρμογής του Νόμου αποθρασύνει τους καταπατητές «επιχειρηματίες» που καταλαμβάνουν αυθαίρετα δημόσιο χώρο στις παραλίες (με τοποθέτηση ομπρελών/ξαπλωστρών ή με μόνιμες/ημιμόνιμες κατασκευές), κατά παράβαση των όρων παραχώρησης απλής χρήσης αιγιαλού, ενίοτε δε χωρίς να υπάρχει καμία άδεια παραχώρησης.
Οι παρανομούντες επιχειρηματίες ενθαρρύνονται και από τις ανύπαρκτες, επί της ουσίας, κυρώσεις (πρόστιμα που αντιστοιχούν στις εισπράξεις ολίγων ημερών) καθώς και από την απόλυτη αδιαφάνεια που διέπει τις διοικητικές κυρώσεις, που επιβάλλονται. Οι Κινήσεις Πολιτών ανέδειξαν την ανεπάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών και τη δυσλειτουργία των αρμόδιων Υπηρεσιών.
Σε πολλές παραλίες της χώρας, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Νάξου, τα παρανόμως τοποθετημένα ομπρελοκαθίσματα απομακρύνονταν μία μέρα πριν τον έλεγχο των αρχών, για να επανατοποθετηθούν μετά την αποχώρηση του Εισαγγελέα Εφετών ή της Κτηματικής Υπηρεσίας από το νησί. Σε άλλες περιπτώσεις, οι θεσμικές απευθύνσεις των Κινήσεων έμειναν αναπάντητες. Για παράδειγμα, η Κίνηση Πολιτών Πάρου έχει καταθέσει εμπεριστατωμένες Αιτήσεις-Καταγγελίες στην Κτηματική Υπηρεσία και την Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας, χωρίς να έχει λάβει μέχρι σήμερα κάποια απάντηση. Επιπλέον, η Κτηματική Υπηρεσία αρνείται να ενημερώσει την Κίνηση για τα αποτελέσματα των αποφάσεων της επικαλούμενη την «προστασία προσωπικών δεδομένων» των εταιρειών που παρανομούν, κατά παρερμηνεία του άρθρου 9Α του Συντάγματος και της Οδηγίας 680/2016/ΕΕ και επεκτείνοντας την προστασία των προσωπικών δεδομένων από τα άτομα στα νομικά πρόσωπα, δηλαδή στις παρανομούσες εταιρείες».
Μελετώντας τις προτάσεις που κατέθεσαν, παρατηρούμε τα εξής:
Στο επίπεδο της Νομοθεσίας, ζητούν αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, ώστε να διασφαλίζεται κατά βάση η διαφάνεια. Συγκεκριμένα, σημειώνουν πως οι Δήμοι θα πρέπει να έχουν αρμοδιότητα στον έλεγχο, την επιβολή κυρώσεων σε παραβάτες και την απομάκρυνση παράνομα τοποθετημένων ομπρελοκαθισμάτων ή άλλων παράνομων προσωρινών ή μόνιμων κατασκευών. Η μεταβίβαση των ανωτέρω αρμοδιοτήτων στους Δήμους οφείλει να συνοδεύεται από ενίσχυση της Διαφάνειας (δημοσιοποίηση ελέγχων και διοικητικών πράξεων) και την δυνατότητα προσφυγής των πολιτών στην Κεντρική Διοίκηση, σε περίπτωση που οι Δήμοι δεν εφαρμόζουν τη νομοθεσία.
- Ο πολίτης που καταγγέλλει μια επιχείρηση (νομικό δηλαδή πρόσωπο, όχι φυσικό) οφείλει να έχει ενημέρωση για το αν εξετάζεται η καταγγελία του και τι αποτελέσματα θα υπάρξουν. Τα οποία αποτελέσματα θα πρέπει να είναι δημόσια και προσβάσιμα σε όλους.
Επίσης, οι 5 φορείς ζητούν να γίνονται έλεγχοι με τεχνολογίες τηλεπισκόπησης σε ψηφιακούς χάρτες του παράκτιου χώρου:
Με την καταγραφή των συμβάσεων παραχώρησης και αντιπαραβολή της παρατηρούμενης κάλυψης με τεχνολογίες τηλεπισκόπησης (remote monitoring) οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές (π.χ. οι αρμόδιες δημοτικές επιτροπές) θα έχουν τη δυνατότητα απομακρυσμένου ελέγχου και συνεχούς πιστοποίησης των παραβάσεων χωρίς να προσφεύγουν σε επαναλαμβανόμενες αυτοψίες. Επιτακτική ανάγκη είναι, ακόμη, η δημιουργία ψηφιακών χαρτών με απεικόνιση των παραλιών και των ευαίσθητων παράκτιων οικοσυστημάτων τους.
- Η επίβλεψη με drones που ανακοινώθηκε ακούγεται σίγουρα εντυπωσιακή, με την προϋπόθεση να υπάρχουν οι εξειδικεύμενοι χειριστές στις ούτως ή άλλως υποστελεχωμένες υπηρεσίες.
Κάτι σημαντικό να σημειωθεί σχετικά με την καταγραφή των χώρων είναι πως βάσει νόμου ο επιχειρηματίας είναι υποχρεωμένος να έχει δίπλα από τον χώρο που έχει μισθώσει πινακίδα που θα απευθύνεται στον λουόμενο και θα αναγράφει πόσο χώρο έχει καλύψει κι αν έχει μείνει στα όρια του. Δεν μπορεί δηλαδή ο καθένας να πηγαίνει και να τοποθετεί ξαπλώστες αυθαίρετα. Μια επιχείρηση μπορεί να μισθώσει μέρος του αιγιαλού, ένα συγκεκριμένο ορθογώνιο κι εκεί να αναπτύξει ομπρέλες, κι αυτό με προϋποθέσεις (60% του χώρου ομπρέλες, 40% κενός χώρος-διάδρομοι).
Οι 5 φορείς ζητούν επίσης: την ολοκλήρωση των διαδικασιών δημοπράτησης και μίσθωσης αιγιαλού σε ικανό διάστημα πριν την έναρξη της τουριστικής περιόδου, για παράδειγμα στις 30 Μαρτίου αντί της 31ης Ιουλίου όπως ορίζει η τελευταία ΚΥΑ 38609/2023, σαφή προσδιορισμό χρόνου λήξης χρήσης (όχι αργότερα από τα τέλη Οκτωβρίου) στον οποίο οι ομπρέλες / ξαπλώστρες πρέπει να αποσύρονται από την παραλία, μείωση του μέγιστου επιτρεπόμενου ποσοστού παραχώρησης μίας παραλίας (σύνολο παραχωρήσεων χρήσης αιγιαλού) στο 40% του συνολικού εμβαδού της παραλίας, χωρίς να συνυπολογίζονται σε αυτό τα δύσβατα ή μη αξιοποιήσιμα τμήματα, απαγόρευση απλής χρήσης παραχώρησης αιγιαλού/παραλίας σε περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, αυστηροποίηση των προϋποθέσεων βάσει των οποίων ένας Δήμος δύναται να δημοπρατεί τμήματα παραλιών, ώστε να διατηρούνται περισσότερες παραλίες πλήρως ελεύθερες.
Τέλος, τονίζουν:
«Η μίσθωση παλαιών αιγιαλών από την ΕΤΑΔ θα πρέπει να αφορά αποκλειστικά στην εξασφάλιση ομορότητας στις επιχειρήσεις που μισθώνουν τμήμα του αιγιαλού /παραλίας και όχι στην τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων στον παλαιό αιγιαλό. Στο ίδιο πλαίσιο, θα πρέπει να γίνει επέκταση του χαρακτηρισμού όλων των παλαιών αιγιαλών ως κοινόχρηστων, όπως ισχύει με τις νεότερες χαράξεις παλαιών αιγιαλών.
Να υπάρξει απλοποίηση της διαδικασίας μέσω της οποίας ο πολίτης δύναται να αναφέρει περιπτώσεις ενδεχόμενων παραβάσεων σε σύμβαση παραχώρησης στον αιγιαλό (‘one-stop shop’), με παράλληλη ενίσχυση της διαφάνειας ως προς την εξέταση της καταγγελίας από τους εμπλεκόμενους φορείς.
Να προστεθεί στην παράγραφο 15(γ) της ΚΥΑ: «Σε περίπτωση επανάληψης της παραβίασης των όρων παραχώρησης από πλευράς των υπερού σε επόμενη σύμβαση παραχώρησης, να τους απαγορεύεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης εκμίσθωσης μελλοντικά». Ακόμη, μέχρι τη συμμόρφωση της επιχείρησης με την ισχύουσα Νομοθεσία, να τίθεται σε άμεση ισχύ η αναστολή της λειτουργίας της και σε περίπτωση υποτροπής ή άρνησης συμμόρφωσης να ανακαλείται οριστικά η άδεια παραχώρησης και να αναστέλλεται ή αφαιρείται η άδεια λειτουργίας της επιχείρησης.
Στο Άρθρο 10 της ΚΥΑ, στη διατύπωση ‘’οι Δήμοι είναι υποχρεωμένοι να αναρτούν στην ιστοσελίδα τους τα στοιχεία κάθε παραχώρησης’’ να προστεθεί και το ‘’συνοδεία του σχεδίου και της φωτογραφίας του παραχωρούμενου χώρου’’».
Στο επίπεδο της εφαρμογή της νομοθεσίας, οι 5 φορείς ζητούν επαρκή στελέχωση όλων των αρμόδιων υπηρεσιών που εμπλέκονται στη διαδικασία έκδοσης των Συμβάσεων παραχώρησης Χρήσης Αιγιαλού και Παραλίας καθώς και τον έλεγχο τήρησης των όρων των συμβάσεων (Κτηματική Υπηρεσία, Εισαγγελικές Αρχές, Λιμενικό Σώμα, Αστυνομία, Δήμοι), εφαρμογή της διάταξης που προβλέπει ανάκληση άδειας σε περίπτωση παραπτώματος, όπως προβλέπει η ΚΥΑ 38609/2023 (άρθρο 15 (γ)) και όχι επιβολή προστίμων όπως συνηθίζεται να συμβαίνει (Τα πρόστιμα δεν βοηθούν στη συμμόρφωση των επιχειρηματιών, αφού συχνά ισοδυναμούν με εισπράξεις λίγων ημερών), να οριστούν κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής του Νόμου 4607/2019 (Άρθρο 31, παρ. 9) βάσει του οποίου οι παραχωρησιούχοι είναι υποχρεωμένοι να επισημαίνουν επί του εδάφους και -σε εμφανές σημείο- με πινακίδα συγκεκριμένων διαστάσεων τα όρια του παραχωρούμενου χώρου με τρόπο, αναγνωρίσιμο και εύκολα αντιληπτό από τους χρήστες του αιγιαλού. Αντίστοιχα, εφαρμογή του ίδιου Νόμου από τους Ο.Τ.Α. α ́ βαθμού, που είναι υποχρεωμένοι να αναρτούν σε εμφανές σημείο του αιγιαλού πινακίδα με το σχέδιο του αιγιαλού επί του οποίου θα επισημαίνονται όλες οι παραχωρήσεις στον συγκεκριμένο αιγιαλό, απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών έκδοσης πρωτοκόλλων διοικητικής αποβολής αυθαίρετα τοποθετημένων επίπλων παραλίας, άμεση δημοσιοποίηση των αυτοψιών που διενεργούνται από τις κατά τόπου Κτηματικές Υπηρεσίες στην ιστοσελίδα τους, ενημέρωση για τις εισαγγελικές ενέργειες μετά από τις επισκέψεις του Εισαγγελέα Εφετών Αιγαίου, κ. Τσορμπατζόγλου, σε διάφορα νησιά των Κυκλάδων τον Αύγουστο του 2023 και για τα αποτελέσματά τους.
SiteDesign