Εμβόλια mRNA:Από το Νόμπελ στη θεραπεία κατά του καρκίνου – Τι περιμένουμε το 2024

Η «κεντρική ιδέα», δηλαδή ο «μηχανισμός», όλων των εμβολίων –τόσο των κλασικών όσο και των εμβολίων γονιδιώματος (mRNA) – είναι η εισαγωγή πρωτεΐνης του ιού ή του βακτηρίου στον οργανισμό του ανθρώπου με σκοπό την «εκπαίδευση» του ανοσιακού μας συστήματος, την «καταγραφή» της από αυτό και τη δημιουργία αντισωμάτων τα οποία λειτουργούν ως ασπίδα σε περίπτωση μόλυνσης από το μικρόβιο (ιό ή βακτήριο) έναντι του οποίου θέλουμε να προστατευτούμε. Το αποτέλεσμα του εμβολιασμού είναι η σημαντικότατη μείωση της πιθανότητας νόσησης (δηλαδή το γεγονός ότι πολλά άτομα δεν νοσούν) ή η ελαφρύτερη νόσος (δηλαδή κάποια άτομα θα νοσήσουν μεν, αλλά  πολύ ελαφρύτερα).

Η πρώτη δημοσίευση για τα εμβόλια mRNA (πολύ πριν φτάσουν να αποτελούν τα εμβόλια επιλογής έναντι του κοροναϊού) έγινε το 1990 στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Science. Την περίοδο εκείνη, έπρεπε να αντιμετωπιστεί μια σειρά από ζητήματα όπως βιολογικά (αποτελεσματική εισαγωγή του mRNA στο κύτταρο του λήπτη) μέχρι τεχνικά (συντήρηση του «εύθραυστου» mRNA). Τα ζητήματα αυτά λύθηκαν προοδευτικά, με αποτέλεσμα τα εργαστήρια να είναι πια έτοιμα το 2020 να αντιμετωπίσουν την πρώτη παγκόσμια «πρόκληση».

• Μερικούς μήνες μετά την απονομή του Νόμπελ Ιατρικής στους επιστήμονες που ανέπτυξαν τα εμβόλια mRNA για την αντιμετώπιση της Covid-19, τα εμβόλια αυτά δοκιμάζονται και για τη θεραπεία μιας σειράς ασθενειών, ακόμη και για κάποιες μορφές καρκίνου.

Κάποιες από τις επιχειρούμενες θεραπείες, όπως αναφέρθηκε σε ρεπορτάζ της ΕΡΤ, αφορά το Μεταστατικό Μελάνωμα, τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης, τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), μια πάθηση από την οποία υποφέρουν περισσότεροι από 500.000 Έλληνες.

Τα εμβόλια mRNA σε ρόλο θεραπευτικό

Στα εργαστήρια αλλά και στις κλινικές, δοκιμάζονται εμβόλια κατά πολλών μορφών καρκίνου, τα οποία βασίζονται στην τεχνολογία mRNA. Δεν λειτουργούν προληπτικά, όπως τα γνωστά μας εμβόλια, αλλά ως θεραπευτικά για τον έλεγχο της ασθένειας.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μαρία Γαζούλη: «Γνωρίζοντας, πλέον, ποια είναι αυτά τα αντιγόνα που παρουσιάζουν τα καρκινικά κύτταρα και κρύβονται από το ανοσοποιητικό μας, φτιάχνουμε ένα mRNA θεραπευτικό εμβόλιο, το οποίο θα ενισχύσει, θα βοηθήσει τον οργανισμό μας να αναγνωρίσει αυτά τα συγκεκριμένα κύτταρα και να πηγαίνει να τα καταστρέφει. Έχουμε, ήδη, το πρώτο τέτοιο θεραπευτικό εμβόλιο, το οποίο θα χορηγείται σε συνδυασμό με την ανοσοθεραπεία σε ασθενείς που πάσχουν από Μεταστατικό Μελάνωμα».

Σε κλινικές δοκιμές, βρίσκονται mRNA εμβόλια για τύπους καρκίνου, όπως για τον καρκίνο του αίματος, του παχέος εντέρου και για γαστρικό καρκίνωμα.

«Όταν θα αρχίζει να επανεμφανίζεται η νόσος, θα έχει μνήμη το ανοσοποιητικό μας σύστημα και έτσι θα γνωρίζει και θα καταστρέφει αυτά τα κύτταρα. Είναι μία πολύ μεγάλη πρόοδος που τα αποτελέσματά της θα τα δούμε αρκετά σύντομα», τονίζει η κα Γαζούλη.

• Ο νέος χρόνος φέρνει και μια νέα θεραπεία για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης, ο οποίος προσβάλει 5.000 Έλληνες ετησίως.

Σύμφωνα με τον Παθολόγο-Ογκολόγο, Αριστοτέλη Μπάμια, Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών: «Προς το τέλος του 2023, είχαμε πολύ επιδοφόρα δεδομένα, ειδικά στον καρκίνο του ουροθηλίου, όπως και στον καρκίνο του προστάτη. Μιλάμε για ανοσοθεραπεία σε συνδυασμό με σύμπλοκα αντισωμάτων και φαρμάκων, τα οποία σε μία πρόσφατη μελέτη, διπλασίασαν την επιβίωση ασθενών που είχαν μεταστάσεις από ουροθηλιακό καρκίνο».

• Μία ασθένεια με βαριές επιπτώσεις στους ασθενείς είναι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), που προσβάλλει 1 στους 10 καπνιστές και από την οποία πάσχουν περισσότεροι από 500 χιλιάδες άνθρωποι στη χώρα μας.

Ο Καθηγητής Πνευμονολογίας και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρία, Στέλιος Λουκίδης, δηλώνει ότι: «Τα επόμενα τρία χρόνια, θα έχουμε τουλάχιστον δύο καινούργια φάρμακα για τη ΧΑΠ, από τα οποία το ένα θα είναι πιθανότατα βιολογικός παράγοντας. Αυτή είναι μία σημαντική προοπτική, γιατί στη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια το ζητούμενο είναι η μείωση των παροξύνσεων και κυρίως η μείωση των νοσηλειών».

Με τις νέες θεραπείες, αναμένεται να επιτευχθεί καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ασθενείς και βέβαια σημαντική αύξηση του χρόνου επιβίωσης.