H συγγραφέας Μ. Παπαγιάννη στο libre:Τα βιβλία δίνουν τη δυνατότητα στο παιδί να εξηγήσει, να αναμετρηθεί με τα δύσκολα

Όταν στο βραβευμένο «Παπούτσια με φτερά» μιλούσε για το κυνήγι της Ουτοπίας, με ήρωες κανονικούς ανθρώπους, που επιμένουν να ονειρεύονται, η Μαρία Παπαγιάννη ήξερε ότι μιλούσε σαν κανονικό παιδί. Με γνώση ότι ο καμβάς του κόσμου έχει πολλά χρώματα και ότι η πίστη στο θαύμα, που έρχεται πάντα από τον ίδιο τον άνθρωπο, είναι μονόδρομος.

• Είκοσι χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου της βιβλίου, συνεχίζει με ωραίες ιστορίες, εξελίσσοντας τη σχέση της με το παιδικό κι εφηβικό αναγνωστικό κοινό, με πολλή ειλικρίνεια κι αγάπη.

Και την μέγιστη παραδοχή ότι «οτιδήποτε βλέπεις μπορεί να γίνει ένα παραμύθι, και μπορείς να βγάλεις μια ιστορία από οτιδήποτε αγγίξεις».

Συνέντευξη

-Αυτόν τον καιρό, και λόγω της εορταστικής συνθήκης, κυκλοφορούν αρκετά παιδικά βιβλία. Μελετώντας έναν αριθμό από αυτά, σε τι συμπέρασμα καταλήγετε; Είναι κι εδώ η ποσότητα που αναχαιτίζει την ποιότητα;

Οι γιορτές είναι πάντα μια καλή ευκαιρία για να πάει ο κόσμος στα βιβλιοπωλεία, να ξεφυλλίσει βιβλία, να αγοράσει, να χαρίσει. Λογικό είναι και θετικό το βρίσκω. Κι επίσης, πρέπει να ομολογήσω με χαρά πως κυκλοφορούν πολλά ωραία βιβλία, με υπέροχη εικονογράφηση και ωραίες ιστορίες. Δεν θα έλεγα πως η ποσότητα αναχαιτίζει την ποιότητα. Θα έλεγα πως δυσκολεύει λίγο τον γονιό που θέλει να διαλέξει το καλύτερο βιβλίο για το παιδί του. Ας αφιερώσει λίγο περισσότερο χρόνο, λοιπόν. Υπάρχουν πολλά καλά βιβλία. Ας μην γκρινιάζουμε.

-Γράφουν πια περισσότεροι άνθρωποι για παιδιά σε σχέση με παλιότερα;  Αυτό το πεδίο, της παιδικής κι εφηβικής λογοτεχνίας, στα δικά μου μάτια φαντάζει δύσκολο. Ποια η δική σας γνώμη;

Ευτυχώς, πολλά χρόνια τώρα, τα βιβλία για παιδιά κι εφήβους έχουν την τιμητική τους στον εκδοτικό χώρο. Όσο τα παιδιά είναι το κέντρο της ζωής μας, νομίζω αξίζουν να έχουν πολλές επιλογές. Όλοι κατανοούμε πως το βιβλίο και η ανάγνωση είναι ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να τους κάνουμε. Ασχολούμαι πάνω από είκοσι χρόνια με το βιβλίο και κάθε φορά που συναντάω μικρούς αναγνώστες νιώθω τεράστια χαρά. Οι ιστορίες είναι ένας τρόπος να κατανοήσουν τον κόσμο, να επικοινωνήσουν τους φόβους τους και τις αγωνίες τους, να εξηγήσουν τις δυσκολίες τους, να μεγαλώσουν, να προχωρήσουν. Αλλά αν με την ερώτησή σας εννοείτε πως είναι δυσκολότερο να γράψεις για παιδιά, θα έλεγα πως είτε γράφεις για μικρούς είτε για μεγάλους, πάντα είναι δύσκολο να πεις με τον καλύτερο τρόπο μια ωραία ιστορία.

-Είναι ευέλικτοι οι εκδοτικοί οίκοι στην προσέγγιση πιο λεπτών κι ευαίσθητων θεμάτων;

Ναι, πιστεύω πως όλος ο χώρος του παιδικού βιβλίου είναι ανοιχτός πια σε δύσκολα θέματα. Παρακολουθώντας την ελληνική παραγωγή, αλλά και εκθέσεις στο εξωτερικό, καταλαβαίνεις πως όλα μπορείς να τα πεις στα παιδιά με μια καλή ιστορία. Στις Εκδόσεις Πατάκη, έχουμε κάνει μια σειρά με κλασικές ιστορίες που αγαπώ πολύ και τις ξαναλέω με τίτλο «Πες το μ΄ ένα παραμύθι» … γιατί όλα μπορείς να τα πεις κι αλλιώς. Άλλωστε τα παιδιά μας μεγαλώνουν σ΄ έναν κόσμο δύσκολο κι αντιλαμβάνονται τα πάντα.

• Δεν φοβόμαστε τις πραγματικές ειδήσεις στις ανοιχτές τηλεοράσεις, αλλά συχνά γονείς με τρόμο αναρωτιούνται αν μια δύσκολη, τολμηρή ή σκοτεινή ιστορία είναι κατάλληλη για το παιδί τους.

Μα τα βιβλία δίνουν τη δυνατότητα στο παιδί να εξηγήσουν τα δύσκολα και να αναμετρηθούν μαζί τους. Προσωπικά με φοβίζει περισσότερο ο πραγματικός κόσμος, στον οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά μας. Ένα καλό βιβλίο θα πρέπει να λέει την αλήθεια πως ο κόσμος δηλαδή δεν είναι γεμάτος θαύματα, αλλά το κάθε παιδί πρέπει να δώσει μάχες για να κάνει το δικό του θαύμα.

-Τι περιλαμβάνει η δική σας προσωπική διαδικασία πριν αρχίσετε, κάθε φορά, το γράψιμο; Ήταν ξεκάθαρη η επιλογή αυτή και μονόδρομος από την αρχή να ασχοληθείτε με την παιδική λογοτεχνία;

Θα έλεγα ψέματα, αν έλεγα ότι γράφω για να μιλήσω για ένα συγκεκριμένο θέμα στα παιδιά. Γράφω όπως όταν ήμουνα μικρή κι έλεγα ιστορίες για να εξηγήσω όσα δεν καταλάβαινα. Για τα μικρά και τα μεγάλα. Από την άλλη, κάθε ιστορία γεννιέται μέσα σε μια καθημερινότητα που κουβαλάει όλη τα δύσκολα της εποχής. Δεν γίνεται να το ξεχάσεις αυτό. Ακόμα κι αν γράφεις ένα παραμυθάκι για πολύ μικρά παιδιά. Τώρα γιατί γράφω για παιδιά; Ίσως γιατί πάντα μ΄ αρέσει να βλέπω την ιστορία μου μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Ίσως έχω περισσότερη εμπιστοσύνη στα παιδιά πως πάντα θα ψάξουν να βρουν την έξοδο από το λαβύρινθο. Κι εμένα μου αρέσουν οι ιστορίες με καλό τέλος. Οι ιστορίες που δεν λένε πως όλα είναι τέλεια, αλλά πως πάντα υπάρχει ανοιχτός ένας φεγγίτης για να ταξιδέψεις σ΄ αυτά που αγαπάς.

-Όταν τα έργα σας μεταφέρονται στη σκηνή ποιες σκέψεις κάνετε;

Πρώτα πρώτα, χαίρομαι που επέλεξαν την ιστορία μου κι ύστερα εύχομαι να την αγαπήσουν τα παιδιά που θα την παρακολουθήσουν. Αυτή την περίοδο, δυο πολύ αγαπημένες μου ιστορίες παίζονται στο θέατρο.

• Το «Μια περιπέτεια για τον Ρωμαίο» είναι μια παράσταση που είχε πρωτογίνει πριν από αρκετά χρόνια. Τη μουσική έκανε ο Θάνος (Μικρούτσικος).

Τότε είχαμε τα παιδιά μας μικρά και είχαμε ενθουσιαστεί με την κουκλοθεατρική παράσταση, που έκαναν τα δυο ταλαντούχα κορίτσια της Παραμυθοχώρας. Χαίρομαι πάρα πολύ που μετά από χρόνια θα την ξαναδούνε τα παιδιά, στο Θέατρο 104. Κι εύχομαι να αγαπήσουν τον μικρό ποντικό που ονειρεύεται να ανεβεί στη σκηνή του θεάτρου. Η δεύτερη παράσταση είναι για μεγαλύτερα παιδιά και βασίζεται στο μυθιστόρημά μου «Χρυσά Κουπιά».  Θα παίζεται από το Kids theater σε σκηνοθεσία Αθανασίας Καλογιάννη, στο θέατρο Αργώ. Έχω μεγάλη αγωνία να την δω στη σκηνή.

-Τι γράφετε αυτόν τον καιρό; Ποια τα σχέδιά σας;

Μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πατάκη, το καινούριο μου βιβλίο «Η Διδώ στη μαύρη βίβλο».  Λέω πως είναι ακόμα ένα βιβλίο για τα παιδιά που τολμούν να αναμετρηθούν με τα δύσκολα. Η μικρή Διδώ είναι τριτάκι ενώ ο αδελφός της ο Τσου πεμπτάκι. Την πρώτη μέρα του σχολείου ο διευθυντής τους τρομοκρατεί με την μαύρη βίβλο. Όποιο παιδί κάνει μία, δύο, τρεις αταξίες θα μπαίνει στην μαύρη βίβλο.  Κανείς δεν ξέρει τι είναι, αλλά σίγουρα ακούγεται πολύ τρομαχτική. Όταν η Διδώ βρεθεί εκεί, θα καταλάβει πως όλα δεν είναι όπως φαίνονται κι επίσης πως καλό είναι να πολεμάμε με τα σκοτάδια και το άδικο.

-Τα βραβεία τι αξία έχουν για εσάς;

Να πω την αλήθεια, όταν παίρνω ένα βραβείο χαίρομαι, αλλά μεγαλώνοντας έχω μάθει να εκτιμώ τα βραβεία που μου χαρίζουν τα παιδιά, όταν διαλέγουν τα βιβλία μου, όταν απολαμβάνουν την ανάγνωση της ιστορίας, όταν αγαπούν τους ήρωές μου και μεγαλώνουν μαζί τους.

-Τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν περισσότερη και πολυποίκιλη πληροφορία, όπως είναι λογικό. Ξέρουν, πριν διαβάσουν, για τα μείζονα και τα καθημερινά. Αυτό, εσάς τους συγγραφείς, σας δυσκολεύει;

Είχα την μεγάλη τύχη να γνωρίσω από κοντά την Ζωρζ Σαρή, τη συγγραφέα που αγαπούσα από παιδί. Όταν πρωτοδιάβασα έφηβη τα βιβλία της, ένιωσα πως ανοίγει μπροστά μου ένας ολόκληρος κόσμος. Ένιωθα πως χωρίς να με ξέρει γράφει για μένα. Όταν πια τη συνάντησα από κοντά, μου άρεσε πολύ κάτι που μου έλεγε γελώντας «τα παιδιά είναι παιδιά, δεν είναι χαζά». Συμφωνώ μαζί της. Με τα παιδιά μοιραζόμαστε τον ίδιο κόσμο, την ίδια καθημερινότητα, τις ίδιες βάρβαρες ειδήσεις για πολέμους, με θύματα χιλιάδες παιδιών. Μικροί και μεγάλοι κοιτάμε με τρόμο την βία να καλπάζει και νιώθουμε ευάλωτοι στα καινούρια κύματα που έρχονται. Με δυσκολεύει ο κόσμος έτσι όπως έχει γίνει. Γιατί να με δυσκολεύουν τα παιδιά που ζητούν απαντήσεις για όλες τις αδικίες; Μακάρι να είχα όλες τις απαντήσεις και μακάρι μια ιστορία να τους κάνει για λίγο να νιώσουν δυνατοί για να τολμήσουν, να λύσουν τους κόμπους, να μιλήσουν, να διεκδικήσουν, να φωνάξουν.

-Έχετε τις ίδιες ορμητικές δυνάμεις με την εκκίνησή σας; Απογοητεύεστε ποτέ;

Πολύ συχνά απογοητεύομαι. Δεν νομίζω όμως πως φταίει που μεγάλωσα, αλλά φοβάμαι πως η ζωή γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Αλλά νομίζω πως είμαι αισιόδοξο άτομο και πως ακόμα και στον πάτο του πηγαδιού θα αναζητήσω τον σπόρο της μαγικής φασολιάς που θα με ανεβάσει ξανά πίσω στη ζωή.

-Ποιοι άνθρωποι, ποιοι τόποι, ποιες αξίες και ιδέες δονούν ακόμη και σήμερα την έμπνευσή σας;

Είχα την τύχη να μεγαλώσω σ΄ ένα σπίτι με πολλή αγάπη. Σε μια μεγάλη οικογένεια με ανθρώπους που λέγανε όμορφες ιστορίες. Με μια μαμά που κάθε πρωί μας ξυπνούσε τραγουδώντας κι ανοίγοντας τα παράθυρα για να μπει ο ήλιος μας φώναζε πως η ζωή είναι ωραία.  Θα τους ευγνωμονώ πάντα γιατί με μπόλιασαν με την χαρά της ζωής. Γιατί με έμαθαν πως οι ιστορίες ενώνουν τους ανθρώπους, γίνονται νήματα, γίνονται δίχτυα προστασίας, όταν πέφτουμε στο κενό. Έτσι, λοιπόν, με αυτή την ευκαιρία θα ήθελα να ευχηθώ αυτές τις μέρες των γιορτών να μοιραστούμε πολλές ιστορίες και να μην κλείσουμε τα αυτιά μας στις πληγές όλου του κόσμου.