Γιατί η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ επιμένει πώς ο τάφος της Βεργίνας ανήκει στον Μέγα Αλέξανδρο και όχι στον πατέρα του Φίλιππο Β’- Τα έξι επιχειρήματα που επικαλείται για να ανατρέψει την ιστορική ανακάλυψη του Μανόλη Ανδρόνικου

Τη βεβαιότητά της πως ο Μέγας Αλέξανδρος και όχι ο Φίλιππος ο Β΄, είναι θαμμένος στη Βεργίνα εκφράζει με συνέντευξή της στο δεύτερο τεύχος των ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, (εκδόσεις Ι.ΣΙΔΕΡΗΣ) η διακεκριμένη ιστορικός Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, μιλώντας στον Δημοσιογράφο της ΕΡΤ, Διδάκτωρα του Παντείου Πανεπιστημίου και διευθυντή – επιμελητή των «Τετραδίων Πολιτισμού», Κώστα Λασκαράτο.

Η διαπρεπής Βυζαντινολόγος, Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, απέναντι στην κρατούσα άποψη των Ελλήνων Αρχαιολόγων που επί μακρόν ερευνούν τα χώματα της Βεργίνας, ισχυρίζεται στο βιβλίο της «Ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών» (εκδόσεις Gutenberg) πως ο τάφος του λεγόμενου Φιλίππου του Β’, ανήκει στον Αλέξανδρο και όχι στον πατέρα του.

Μιλώντας στα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και στον Κώστα Λασκαράτο, η πρώτη γυναίκα πρύτανις στην ιστορία των 700 χρόνων του Πανεπιστημίου της Σορβόνης και για ένα διάστημα Πρόεδρος του Centre Pompidou στο Παρίσι, εμφανίζεται
αμετακίνητη στην άποψή της δηλώνοντας: «Εγώ νομίζω ότι είναι το μόνο πραγματικό, μεγάλο πράγμα που έχω κάνει. Τόσο σίγουρη είμαι».

Ακολουθεί το επίμαχο απόσπασμα:

Κυρία Αρβελέρ γιατί πιστεύετε πως τόσα χρόνια που βάζετε το συγκεκριμένο ζήτημα στο δημόσιο διάλογο, δεν την ασπάζονται οι Αρχαιολόγοι; Η θέση σας ακούγεται, ως πρόσωπο έχετε μεγάλη επιδραστικότητα. Μήπως τελικά τα επιχειρήματα αυτά, για τους ειδικούς, δεν είναι τελικά επαρκή;

Δεν επιτρέπεται 50 χρόνια τουλάχιστον οι Έλληνες αρχαιολόγοι να έχουν Αλέξανδρο και να μην το έχουν κοιτάξει ποτέ. Υπονοείτε πως δεν το παραδέχονται τόσοι και τόσοι αρχαιολόγοι για να μη φανεί μια διαχρονική ανεπάρκεια στην ερμηνεία και την ανάλυση των δεδομένων;

Ε βέβαια…

Πιστεύετε στα αλήθεια πως θα δικαιωθεί η θέση σας;

Όταν έρθει η επόμενη γενιά αρχαιολόγων, από εκείνους που ήταν στην ανασκαφή και όταν εγώ δεν θα είμαι πια στη ζωή…
Εκπέμπετε μια ανάγκη να επαναλαμβάνετε ότι ο λεγόμενος τάφος του Φιλίππου, ανήκει στον Μέγα Αλέξανδρο…

Εγώ έχω ανάγκη. Εγώ νομίζω ότι είναι το μόνο πραγματικό, μεγάλο πράγμα που έχω κάνει. Τόσο σίγουρη είμαι.

Τα επιχειρήματα:

α) το ελαφαντοστέινο ομοίωμα του Αλέξανδρου,

β) την παράσταση στη ζωφόρο που δείχνει μια δράση η οποία για να αποτυπωθεί έπρεπε προηγουμένως να έχει συμβεί,

γ) την αρχική επιθυμία του Μακεδόνα να ταφεί στον τόπο του,

δ) το χρονικό κενό από την ταφή στο σημείο που ξέρουμε, μέχρι να κατασκευαστεί το μαυσωλείο,

ε) το ύψος του νεκρού που, όπως λέει, πως δεν μοιάζει με του πατέρα, αλλά περισσότερο με του ίδιου του Αλέξανδρου.

στ) τον χουντίτη, ένα ορυκτό της Αιγύπτου που βρέθηκε στον τάφο

Τα επιχειρήματα αναλυτικά

Σύμφωνα με την Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα που στηρίζουν τη θεωρία της για το που βρίσκεται το τάφος του Αλέξανδρου είναι «αυτό των Αμερικανών». «Οι Αμερικανοί ανθρωπολόγοι, βρήκαν ένα σκελετό εκτός του τάφου, αλλά στη Βεργίνα. Ο σκελετός φέρνει ένα τραύμα στην κνήμη, ακριβώς όπως ήταν του Φιλίππου. Οπότε, ο σκελετός αυτός που είναι και μεγαλύτερος από το θώρακα που έχουν βρει στη Βεργίνα και ο οποίος θώρακας είναι ακριβώς ο ίδιος που φορούσε ο Μεγαλέξανδρος στη μάχη των Γαυγαμήλων, στο περίφημο ψηφιδωτό της Πομπηίας. Οπότε, οι Αμερικανοί λένε ότι αποκλείεται να είναι ο Φίλιππος στον τάφο της Βεργίνας. Επίσης, στο σκελετό του λεγόμενου Φιλίππου βρέθηκαν ίχνη ενός ορυκτού, που λέγεται χουντίτις. Κανείς δεν ήξερε τι ήταν και το έστειλαν στο Δημόκριτο και ο υπεύθυνος είπε ότι το ορυκτό είναι μόνο αιγυπτιακό και το χρησιμοποιούσαν στην Αίγυπτο για τις μούμιες. Από κάτι τέτοια λέω να ξυπνήσουμε. Έχουμε το Μέγα Αλέξανδρο στη Βεργίνα. Άλλωστε, υπάρχει ένα ολόκληρο βιβλίο του Παπαζώη, ο οποίος από την αρχή φώναζε ότι ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος και όχι ο Φίλιππος. Όλοι δέχονται ότι σε έναν από τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας, υπάρχει ο σκελετός του μικρού Αλεξάνδρου, του γιου του δηλαδή. Αυτόν τον βρήκαν στεφανωμένο. Είναι όλοι σίγουροι ότι είναι ο μικρός. Τι περιμένουν για να κάνουν την οστεϊκή ανάλυση του μικρή με τη Βεργίνα; Την έχουν κάνει και είπαν ότι έχει σχέση. Βεβαίως, αν είναι ο μπαμπάς του έχει σχέση. Είπαν ότι έχει σχέση, επειδή είναι ο Φίλιππος, ο παππούς του. Αν όμως κάνουν και την ανάλυση του «Αμερικανού» Φιλίππου θα ξέρουμε ότι αν και τα τρία συνάδουν, σίγουρα έχουμε τον Αλέξανδρο στη Βεργίνα. Αλλά δεν το κάνουν αυτό…».

Η ίδια παραθέτει τα γεγονότα με χρονική ακολουθία: «Όταν πεθαίνει ο Αλέξανδρος στη Βαβυλώνα, τον μεταφέρουν στη Δαμασκό. Αν πρόκειται να πάει να ταφεί στην Αλεξάνδρεια δεν είναι ο δρόμος από τη Βαβυλώνα στη Δαμασκό, αλλά από την άλλη μεριά. Στη Δαμασκό, έχει πάει αντιπρόσωπος του Περδίκκα, αντιβασιλέα του Μακεδόνα, για να πάρει τον Αλέξανδρο. Εκεί καταφθάνει ο Πτολεμαίος ο Αιγύπτιος και κλέβει τη σωρό και τη μεταφέρει στη Μέμφιδα, περιμένοντας να κάνει το μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια. Στη Μέμφιδα υπάρχουν δύο φρουροί Μακεδόνες. Το μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια γίνεται μετά από 20 χρόνια. Η ελληνιστική εποχή είναι γεμάτη σκοτωμούς και φόνους. Είναι μία αιματηρή εποχή της ελληνικής ιστορίας. Οι φρουροί Μακεδόνες μεταφέρουν τον Αλέξανδρο τον οποίο έχουν θάψει ελληνικό τω τρόπω, δηλαδή τον έχουν κάψει, χωρίς να καούν τα κόκκαλα και τον έχουν βάλει με τα πορφυρά μέσα, αυτά που βρήκαν στη Βεργίνα. Οπότε φτάνει ξανά στη Δαμασκό και από εκεί η Ευρυδίκη και ο άντρας της ο Φίλιππος Γ’ τον μεταφέρουν στη Μακεδονία. Γιατί δε γίνεται ντόρος στη Μακεδονία; Γιατί η βασίλισσα Ευρυδίκη είναι αυτή που διοικεί και είναι η πρώτη εχθρός της Ολυμπιάδας. Αν φτάσει ο Αλέξανδρος, γιος της Ολυμπιάδας στη Μακεδονία, η Ολυμπιάδα θα είναι η πρώτη των πρώτων, οπότε η Ευρυδίκη χάνει κάθε φήμη και αίγλη. Οπότε, ή κρατά στο σκελετό μυστικό ή τον θάβουν με διακριτικότητα. Έχουμε ένα επίγραμμα του 1ου αιώνος από το Μακεδόνα ποιητή Αδαίο, που γράφει “Αν θέλεις να υμνήσεις τον τύμβο του Αλεξάνδρου ψάξε τον σε δύο ηπείρους”,  η μία είναι η Αίγυπτος εκεί όπου όλος ο κόσμος νομίζει ότι θάφτηκε, η άλλη; Αυτά αναφέρω στο βιβλίο και κανείς δε μιλάει».

Ο Λουκιανός έχει γράψει ότι ο Αλέξανδρος θα ήθελε να ξαναζήσει για να δει όσα ιστορούνται για εκείνον, όπως σημειώνει η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ στο βιβλίο της. Και προσθέτει: «Λέει και κάτι άλλο πολύ σοβαρό. Ότι πολύς αγώνας θα γίνει μετά το θάνατό του μεταξύ των επιγόνων. Ο Μέγας Αλέξανδρος ζούσε σε μία εποχή που ήξερε ότι γύρω του υπάρχουν φιλοδοξίες, ματαιοδοξία και όλα τα πράγματα τα τελείως ανθρώπινα, τα οποία κάνουν αυτή τη στιγμή και οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία να μην έχουμε σίγουρη απάντηση».

Η ιστορική ανκάλυψη του Μανόλη Ανδρόνικου

Στις 8 Νοεμβρίου 1977 ήρθε στο φως ο τάφος του Φιλίππου Β’ στη Βεργίνα. Στον τάφο αυτό ανακαλύφθηκαν μοναδικά ευρήματα, όπως όπλα, χάλκινα σκεύη, τη χρυσή λάρνακα με τον ήλιο της Βεργίνας, το χρυσό στεφάνι μυρτιάς, κ.ά. Η συστηματική μελέτη αυτών των ευρημάτων έκαναν τον Ανδρόνικο να καταλήξει στο συμπέρασμα πως ο τάφος αυτός ανήκει στο Βασιλιά Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η ανασκαφή αυτή είχε πολλές θετικές συνέπειες. Κατ’ αρχάς συνετέλεσε ώστε το ενδιαφέρον της ελληνικής πολιτείας για την αρχαιολογική έρευνα της Μακεδονίας να ενταθεί. Παράλληλα, ήλθε στο φως πληθώρα νέων και σημαντικών ευρημάτων, που αύξησαν κατά πολύ τις γνώσεις μας για την αρχαία Μακεδονία και τη ζωή σε αυτή κατά τους ύστερους κλασικούς χρόνους. Συγχρόνως, για την ανάδειξη και φύλαξη όλου αυτού του πολιτιστικού πλούτου κτίστηκαν νέα μουσεία, τα οποία, μαζί με άλλες υποδομές, συνέβαλαν στην αλματώδη τουριστική και οικονομική ανάπτυξη των περιοχών αυτών. Η έρευνα στην περιοχή συνεχίζεται ως σήμερα από την συνεργάτιδα του Ανδρόνικου, Αγγελική Κοτταρίδη η οποία με την ομάδα της συνέβαλε στην αποκατάσταση του ανακτόρου και τη δημιουργία του νέου Πολυκεντρικού Μουσείου Αιγών.

«Nομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε». Ο 58χρονος αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος στέκεται συγκινημένος πάνω από τον λάκκο που έχει ανοίξει σε έναν από τους χαμηλούς λοφίσκους της περιοχής της Μεγάλης Τούμπας, που αποτελεί τμήμα της αρχαίας Βεργίνας, καθώς υποπτεύεται τι μπορεί να κρύβει. Βουτάει το τσαπάκι της ανασκαφής, απομακρύνει προσεκτικά το χώμα και αρχίζει να σκάβει με πείσμα το έδαφος. Ολόγυρα είναι μαζεμένοι οι συνεργάτες του.

Είναι 8 Νοεμβρίου του 1977 και η ομάδα παρακολουθεί συνεπαρμένη τον επικεφαλής, που τώρα έχει βρεθεί μπροστά σε έναν πέτρινο τοίχο νεκρικού δωματίου, το οποίο παραμένει σφραγισμένο επί 23 αιώνες. Με έκδηλη αγωνία περιμένουν να αποκαλυφθεί μπροστά στα μάτια τους ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα στην ιστορία της αρχαιολογίας.

«Η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει»

Μέσα από ένα άνοιγμα πλάτους 34 εκατοστών και μήκους λίγο περισσότερο από μισό μέτρο, κρατώντας ένα ηλεκτρικό φανάρι στο χέρι, ο Ανδρόνικος ρίχνει φως μέσα στον θάλαμο, ανακαλύπτοντας στο δάπεδο μια σπάνια συλλογή ασημένιων και χρυσών αντικειμένων. Πολύ κοντά στον τοίχο υπήρχε μια μαρμάρινη σαρκοφάγος. «Είχα βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο. […] Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν ότι μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη. Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας», θα γράψει ο ίδιος γλαφυρά στο βιβλίο του Το χρονικό της Βεργίνας.

Τι περιείχε η ολόχρυση λάρνακα

Όλες οι επιφάνειες της ολόχρυσης λάρνακας ήταν διακοσμημένες με ρόδακες και φυτικά στοιχεία, ενώ τα πόδια της τελείωναν σε δάχτυλα λιονταριού. Με πολλή προσοχή και ακόμη περισσότερη συγκίνηση, ανασήκωσε αργά και θαρρείς τελετουργικά το κάλυμμα της σαρκοφάγου με το φανταχτερό αστέρι, πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς. Όλοι περίμεναν ότι μέσα θα υπάρχουν απλώς τα καμένα οστά του νεκρού. «Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος: πραγματικά, μέσα στη λάρνακα ήταν τοποθετημένα με τάξη το ένα επάνω στο άλλο, ως την κορφή του χρυσού κιβωτίου, τα καμένα οστά.

Ήταν πεντακάθαρα και δεν υπήρχε αμφιβολία πως προτού τοποθετηθούν εκεί είχαν πλυθεί με μεγάλη φροντίδα, πιθανότατα με κρασί. Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς, που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά (σ.σ. που είχαν γίνει μοβ από το ύφασμα που τα κάλυπτε). Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα. Τα μάτια μου είχαν βουρκώσει από ένα άτοπον πάθος.

Για μια στιγμή ένιωσα πραγματικά ευτυχισμένος από το συναρπαστικό όνειρο που ζούσα μέρα μεσημέρι. Μπορώ να φέρω στη συνείδησή μου ολοκάθαρα την αντίδραση που δοκίμασα καθώς έλεγα μέσα μου: “Αν η υποψία που έχεις, πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο, είναι αληθινή (και η χρυσή λάρνακα ερχόταν να ενισχύσει την ορθότητα αυτής της υποψίας), κράτησες στα χέρια σου τη λάρνακα με τα οστά του. Είναι απίστευτη και φοβερή μια τέτοια σκέψη, που μοιάζει εντελώς εξωπραγματική».