Ν. Φαραντούρης/87ης ΔΕΘ το ανάγνωσμα: Προτάσεις για την ακρίβεια και το ενεργειακό κόστος

Σε προηγούμενο άρθρο μου τον Φεβρουάριο 2023 για τα ενεργειακά, είχα επικαλεστεί τα λόγια του Γκέτε, του μεγάλου γερμανού φιλοσόφου και ποιητή της προκαπιταλιστικής εποχής: “Εν αρχή ην η Πράξις”. Είχα επισημάνει ότι “Λόγος” και “Πράξις” πρέπει να συμβαδίζουν και να αντανακλώνται στις νομοθετικές και ρυθμιστικές πρωτοβουλίες για την ενέργεια και την ακρίβεια, όπως επίσης για την προστασία του περιβάλλοντος, την αποκατάσταση της φύσης και την βιώσιμη αναπτυξη.

Toυ Νικόλα Φαραντούρη*

Εδώ και μία 4ετία το ενεργειακό κόστος έχει εκτοξεύσει την ακρίβεια και τον πληθωρισμό τροφίμων, σε επίπεδα πολύ πάνω απ’ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ και η συνταγή των κάθε είδους pass από μόνη της αποδείχθηκε ότι δεν επαρκεί να ανασχέσει την άνοδο των τιμών, ούτε να δαμάσει φαινόμενα αισχροκέρδειας (τα οποία παραδέχθηκε μόλις πρόσφατα ο Πρωθυπουργός και οι αρμόδιοι υποργοί του, στις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησης στη Βουλή τον περασμένο Ιούνιο). 

Εν όψει λοιπόν της 87η Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης υπενθυμίζω συγκεκριμένες προτάσεις για την καταπολέμηση του ενεργειακού κόστους, της ακρίβειας και της αισχροκέρδιας, στην αυτονόητη (για εμάς) κατεύθυνση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερείας αλλά και της κοινωνικής συνοχής. Κατά τη γνώμη μου, η αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης οφείλει να αναβαθμιστεί σε εθνική προτεραιότητα με συγκεκριμένα βήματα και αναμόρφωση του θεσμικού και ρυθμιστικού πλαισίου.

Για τη δραστική μείωση των λογαριασμών ενέργειας, που είναι το ζητούμενο για κάθε πολίτη και επιχείρηση, επιβάλλεται:

α) Αποσύνδεση της τιμής της χονδρεμπορικής ρεύματος από τη χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου. Όπως έπραξαν άλλες οι χώρες της ΕΕ, κρατώντας χαμηλά το κόστος για τους καταναλωτές.

β) Θέσπιση ανώτατου συντελεστή κέρδους στην παραγωγή ενέργειας σε περιόδους όξυνσης και υπερβολικών κερδών όπως η τρέχουσα.

γ) Δραστική παρέμβαση στη στρεβλή και προβληματική λειτουργία του χρηματιστηρίου ενέργειας, με ανώτατα όρια τιμών και με την προώθηση υποχρεωτικού ποσοστού σταθερών συμβολαίων στη χονδρεμπορική ηλεκτρικής ενέργειας.

δ) Θέσπιση ανώτατου ορίου τιμής λιανικής ηλεκτρικής ενέργειας ανά μεγαβατώρα.

ε) Προστασία από τις αποκοπές ρεύματος, ειδικότερα τους ευάλωτους καταναλωτές.  

Για τη δραστική μείωση τιμών στα καύσιμα και τα τρόφιμα:

α) Ενεργοποίηση όλων των διαθέσιμων εργαλείων του κράτους για αντιμετώπιση των ολιγοπωλιακών καταστάσεων και αισχροκέρδειας των αγορών (Ελεγκτικοί Μηχανισμοί Υπουργείων – Ανεξάρτητες Αρχές)

β) Μείωση του ΕΦΚ στα καύσιμα (πετρέλαιο κίνησης, θέρμανσης, βενζίνη, φυσικό αέριο) στο χαμηλότερο συντελεστή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

γ) Κατάργηση της καταβολής του ΕΦΚ στο αγροτικό πετρέλαιο.

δ) Μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα στο χαμηλότερο συντελεστή, στο 6%.

Για την Δίκαιη και Βιώσιμη Ενεργειακή Μετάβαση:

α) Συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και νοικοκυριών στις ΑΠΕ.

β) Μέρος των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης ανακατευθύνεται στη χρηματοδότηση νοικοκυριών, αγροτών, μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ενεργειακών κοινοτήτων ώστε να παράγουν την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουν με μικρά έργα ΑΠΕ.

γ) Υλοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων για εκσυγχρονισμό και επέκταση των υποδομών του ηλεκτρικού δικτύου προκειμένου να μπορούν να υποδεχτούν τις νέες ΑΠΕ.

δ) Εξασφάλιση ικανού μέρους του υφιστάμενου ηλεκτρικού χώρου για μικρά έργα ΑΠΕ και επιτάχυνση των επενδύσεων στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και στην αποθήκευση ενέργειας για να εισαχθούν περισσότερες.

ε) Υλοποίηση ενός διευρυμένου προγράμματος «Εξοικονομώ» για κατοικίες συνεχώς ανοιχτό για αιτήσεις που θα καλύπτει εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά.

στ) Θέσπιση ενισχυμένου προγράμματος ενεργειακής αναβάθμισης για πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις αυτοαπασχολούμενους και αγρότες, το λεγόμενο, «Εξοικονομώ για Επιχειρήσεις».  

ζ) Χρηματοδότηση των Δήμων για την εγκατάσταση ΑΠΕ με σκοπό την κάλυψη των καταναλώσεών τους αλλά και των ενεργειακών αναγκών των ευάλωτων δημοτών τους.

Για τη χρηματοδοτική στήριξη των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και των αγροτών:

α) Ενίσχυση της Ρευστότητας για Πολύ Μικρές και Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις με ανακατεύθυνση μέρους των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης προς την Αναπτυξιακή Τράπεζα. Στόχος είναι να μπορούν νέες και παλιές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε δάνεια με δίκαιους όρους που θα ενισχύσουν την εξωστρέφεια και τη μεγέθυνσή τους.

β) Ενεργοποίηση και χρηματοδότηση προγραμμάτων μικροπιστώσεων χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις για αυτoαπασχολούμενους, αγρότες και πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Για τη Βιομηχανία και τις δυναμικές υφιστάμενες και νέες επιχειρήσεις σε κλάδους αιχμής:

α) Χρηματοδότηση μεγάλων επενδυτικών σχεδίων για υλοποίηση έργων ιδιοπαραγωγής ΑΠΕ και εξοικονόμησης ενέργειας με στόχο τη δραστική μείωση του κόστους ενέργειας στη βιομηχανία και στη μεταποίηση.

β) Αναβάθμιση και ενίσχυση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων Equifund και «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ». Στόχος είναι η σύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα, ασφαλώς και στον τομέα της ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας και της εξοικονόμησης ενέργειας.

Για τέταρτη συνεχή χρονιά η ΔΕΘ θα αποτελέσει forum συζητήσεων για το αναπτυξιακό και παργωγικό μοντέλο της χώρας στη σκιά του υψηλού ενεργειακού κόστους και της σοβούσας ακριβείας, πολυ πάνω απ’ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Την πρώτη φορά το 2020, η Κυβέρνηση αδιαφόρησε για τις προειδοποιήσεις μας. Τη δεύτερη το 2021, η Κυβέρνηση ξόρκισε με ευχολόγια τις ανησυχίες μας. Την τρίτη φορά το 2022, η Κυβέρνηση αγνόησε τις προτάσεις μας κι αρκέστηκε σε επιδοματικού χαρακτήρα μέτρα, καλοδεχούμενα, αλλά ανεπαρκή. Εφέτος, 2023, ας αφυπνηστεί επιτέλους για τον χειμώνα που έρχεται κι ας προχωρήσει στις θεσμικές και ρυθμιστικές τομές που επιβάλλουν οι περιστάσεις.

* Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου, Κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet και Διευθυντής του αγγλόφωνου μεταπτυχιακού “MSc in Energy: Strategy, Law & Economics” στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Μέλος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.