Η κατάχρηση της σεμαγλουτίδης για την απώλεια βάρους, οι παρενέργειες και τα νέα όπλα για τον Σακχαρώδη Διαβήτη

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι αναμφισβήτητα σήμερα μια παγκόσμια μεταβολική πανδημία καθώς περισσότεροι από 540 εκατομμύρια άτομα σε ολόκληρο τον κόσμο πάσχουν από την νόσο αυτή πολλαπλάσια περισσότεροι από τον αντίστοιχο αριθμό πασχόντων πριν μία εικοσαετία. Έτσι, η ιατρική έρευνα και η φαρμακευτική φαρμακοβιομηχανία έχουν επικεντρωθεί στην προσπάθεια ανεύρεσης νέων φαρμακευτικών αγωγών.

Είναι έτσι πολύ εντυπωσιακές οι εξελίξεις στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2) τα τελευταία χρόνια. «Στις τρεις γνωστές αντιδιαβητικές θεραπευτικές κατηγορίες των αρχών της δεκαετίας του 2000, έχουν προστεθεί πολλές νέες θεραπείες με αξιόλογη αποτελεσματικότητα και ασφάλεια και, πολλές εξ αυτών, με σημαντικές πλειοτροπικές, συστημικές δράσεις (κυρίως οι GLP-1 αγωνιστές και SGLT-2 αναστολείς)».  Αυτά επισημαίνει, μιλώντας στο libre, για τα νέα θεραπευτικά δεδομένα στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη,  o Δρ Ανδρέας Μελιδώνης, Παθολόγος-Διαβητολόγος, Συντονιστής Διευθυντής Διαβητολογικού Κέντρου Metropolitan Hospital.

Τα θεραπευτικά όπλα που ήδη έχουμε

«Από τις υπάρχουσες σήμερα θεραπευτικές κατηγορίες, σημαντικά είναι τα νέα μόρια εβδομαδιαίων αγωνιστών GLP-1 (σεμαγλουτίδη, ντουλαγλουτίδη) εκ των οποίων η σεμαγλουτίδη (OZEMPIC / WEGOVY) προστέθηκε τελευταία στο θεραπευτικό μας οπλοστάσιο.
Η σεμαγλουτίδη είναι ένας ισχυρός εβδομαδιαίος αγωνιστής GLP-1 με εξαιρετικά δεδομένα αποτελεσματικότητας (μείωση κατά 1,4-1,6% της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, μείωση κατά 4-5kg του σωματικού βάρους) και ασφάλειας στις μελέτες SUSTAIN.Η σεμαγλουτίδη 2,4mg επίσης στη σειρά μελετών STEP έδειξε θαυμάσια αποτελέσματα στο επίπεδο της απώλειας βάρους σε άτομα με παχυσαρκία μειώνοντας κατά 15% (μ.ο.15,3kg) το σωματικό βάρος των ατόμων αυτών!

Αναμένεται, μάλιστα, η κυκλοφορία του πρώτου δισκίου GLP-1 (oral σεμαγλουτίδη), για το οποίο οι μελέτες PIONEER φάσης 3 έδειξαν ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα (στη γλυκαιμική ρύθμιση και την απώλεια βάρους) και ασφάλεια. Οι αγωνιστές GLP-1 δρουν στους υποδοχείς GLP-1 των διαφόρων οργάνων και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, έχουν δράση παρόμοια με την ινκρετινική ορμόνη GLP-1, πολλαπλάσιας όμως ισχύος σε σχέση με τη δράση του ενδογενούς GLP-1. Οι αγωνιστές GLP-1 έχουν αντιυπεργλυκαιμική, αντιυπερτασική, καρδιοπροστατευτική δράση και μειώνουν το σωματικό βάρος, ενώ ένας εξ αυτών (η λιραγλουτίδη) μειώνει και τον κίνδυνο θανατηφόρων συμβαμάτων».

·         Η σεμαγλουτίδη αποτελεί βασικό συστατικό ενέσιμων αγωγών, που έχουν εγκριθεί για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, καθώς φαίνεται ότι η χρήση της βοηθά στην απώλεια σωματικού βάρους. Είναι όμως σωστό να λαμβάνονται από άτομα που επιθυμούν να χάσουν λίγα κιλά και δεν πάσχουν από νοσογόνο παχυσαρκία ή Σακχαρώδη Διαβήτη;

«Δεν υπάρχει ένδειξη χορήγησης της σεμαγλουτίδης στους μη διαβητικούς παχύσαρκους ή ακόμη περισσότερο στους υπέρβαρους. Και αυτό γιατί, αφενός μεν δεν υπάρχουν πολλές μελέτες σε αυτούς τους πληθυσμούς, αφετέρου δε το όποιο όφελος στην απώλεια βάρους δεν αντιρροπεί σημαντικά τις ανεπιθύμητες ενέργειες (παρενέργειες) του φαρμάκου. Αντίθετα, στα άτομα με διαβήτη και παχυσαρκία τα οφέλη είναι συντριπτικά περισσότερα, καθώς η σεμαγλουτίδη είναι ένα από τα πιο ισχυρά φάρμακα κατά του διαβήτη. Γι’ αυτό και υπάρχει ένδειξη χορήγησης σε αυτούς».

·         Τι γίνεται μετά την παύση λήψης της σεμαγλουτίδης;

«Μετά την παύση χορήγησης της σεμαγλουτίδης τα άτομα, εάν δεν αλλάξουν τις υγιεινο-διαιτητικές τους συνήθειες ανακτούν μέσα σε ένα έτος το 50-70% του απολεσθέντος βάρους και σε τρία έτη όλο το απολεσθέν βάρος, σύμφωνα με αξιόπιστα ερευνητικά δεδομένα».

·         Αναφορικά με τους αναστολείς SGLT-2, αυτήν την ιδιαίτερα προβεβλημένη και εξαιρετικά πρόσφατη αντιδιαβητική αγωγή, τι έχουμε να επισημαίνουμε;

«Οι νέες μελέτες για αυτή τη θεραπευτική κατηγορία (των αναστολέων SGLT-2) έδειξαν την αναμφισβήτητη καρδιοπροστατευτική (κυρίως στη μείωση του κινδύνου νοσηλείας για καρδιακή ανεπάρκεια) και νεφροπροστατευτική δράση, ενώ βεβαίως είναι γνωστή η πολύ σημαντική μείωση του κινδύνου θανατηφόρων συμβαμάτων (38%) που προσφέρει η εμπαγλιφλοζίνη.

Σημειώνουμε επίσης και τα πολύ πρόσφατα καλά δεδομένα δράσης αλλά και ασφάλειας που φαίνεται να παρουσιάζει σε μελέτες η σοταγλιφλοζίνη (αναστολέας SGLT-2 αλλά και SGLT-1). Στις μελέτες αυτές, η σοταγλιφλοζίνη έδειξε σημαντική μείωση του κινδύνου νοσηλείας για καρδιακή ανεπάρκεια και μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακού θανάτου (και στους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια) όπως επίσης και σημαντική μείωση του κινδύνου εμφράγματος μυοκαρδίου ή αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.

• Τι σημαντικό περιμένουμε στις αντιδιαβητικές αγωγές 

«Σημειώνουμε, στο πλαίσιο των μελλοντικών αντιδιαβητικών κατηγοριών, τον διπλό αγωνιστή GLP-1/GIP  (δρα στους υποδοχείς και των δύο ινκρετινικών ορμονών, των GLP-1 και GIP). Φαίνεται ότι αυτή η διπλή δράση διασφαλίζει σημαντική βελτίωση της ινσουλινοέκκρισης, άρα βελτίωση της υπεργλυκαιμίας και σημαντική απώλεια σωματικού βάρους. Σε πρόσφατη δημοσίευση στο εξαιρετικού κύρους ιατρικό περιοδικό NEJM για την τιρζεπατίδη, έναν διπλό αγωνιστή GLP-1 και GIP, επιβεβαιώθηκαν σε μελέτη φάσης 3 οι εντυπωσιακές δράσεις του καινοτόμου αυτού φαρμάκου. Σε 40 εβδομάδες δράσης μείωσε τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1C) κατά 2,4% (με HbA1C έναρξης μελέτης 8%) και μείωσε το σωματικό βάρος έως 11,4kg. Ήδη, η τιρζεπατίδη έχει πάρει ένδειξη χορήγησης από το FDA και κυκλοφορεί στην Αμερική με την ονομασία mounjaro.

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν μόνο παρενέργειες από το γαστρεντερικό, οπότε αναμένονται με αυξημένο ενδιαφέρον τα αποτελέσματα των υπόλοιπων μελετών για οριστικοποίηση των εξαιρετικών αυτών δράσεων του διπλού αγωνιστή.

Επίσης, στα ευρωπαϊκά διαβητολογικά συνέδρια του 2021 και 2022 παρουσιάστηκαν πρώτα δεδομένα φάσης 3 από μία εξαιρετικά καινοτόμο αντιδιαβητική αγωγή την ιμεγλιμίνη. Η ιμεγλιμίνη δρα στη μιτοχονδριακή κυτταρική λειτουργία: βελτιώνει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων, μειώνει την ενδοκυττάρια παραγωγή των τοξικών ελευθέρων ριζών οξυγόνου και αυξάνει τη βιογένεση των μιτοχονδρίων, άρα και την παραγωγή ATP.

Όλα αυτά οδηγούν σε βελτιωμένη ιστική ινσουλινοευαισθησία, μειωμένη ηπατική παραγωγή γλυκόζης και αυξημένη ινσουλινοέκκριση. Στις μελέτες που παρουσιάστηκαν, η αγωγή αυτή δεν φαίνεται να συνδέεται με ανεπιθύμητες ενέργειες».

·         Τι αναμένεται σχετικά με την Ινσουλινοθεραπεία;

Πολλές είναι και οι αναμενόμενες εξελίξεις στον τομέα των ινσουλινών και της ινσουλινοθεραπείας. Ήδη το τελευταίο διάστημα έχουν προστεθεί στη θεραπευτική πραγματικότητα υπερταχείες (superfast) ινσουλίνες (όπως η Aspart) με ταχεία έναρξη δράσης και κορύφωση της δράσης αυτής ½ ώρα από την ένεσή τους, γεγονός που προσομοιάζει απολύτως με τη φυσιολογική έκκριση και την κινητική της ινσουλίνης μετά το γεύμα, στον φυσιολογικό οργανισμό. Επίσης το 2022 δημοσιεύθηκαν εντυπωσιακά αποτελέσματα νέας, εβδομαδιαίας δράσεως, βασικής ινσουλίνης (της ινσουλίνης Icodec)με καλύτερη αποτελεσματικότητα δράσης από την 24ωρης δράσης ινσουλίνη Glargine.

Με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας, δοκιμάζονται εξάλλου μορφές ινσουλίνης που θα επικαλύπτονται με νανοσωματίδια πολυμερή (και θα προστατεύονται από την πρωτεολυτική διάσπαση στο στομάχι) ώστε να μπορούν να χορηγηθούν από το στόμα (per os).

Επίσης, σε δρόμο ανάπτυξης είναι η παρασκευή έξυπνων (smart) ινσουλινών που θα περιέχουν έναν «χημικό μεταφορέα ινσουλίνης» ο οποίος θα «αποθηκεύει» την ινσουλίνη στον υποδόριο ιστό και θα την απελευθερώνει μόνο όταν η αυξάνεται η συγκέντρωση της γλυκόζης στον ιστό. Έτσι δεν θα χρειάζεται συνεχής μέτρηση της γλυκόζης και δεν θα απαιτείται προσαρμογή της ινσουλίνης στα γεύματα! Προφανώς, μέχρι την οριστική παρασκευή αυτών των ινσουλινών ο δρόμος είναι μακρύς αλλά όταν αυτή επιτευχθεί οι συνέπειες θα είναι συνταρακτικά θετικές».