Παρά τις προσπάθειες, δύσκολα θα καλυφθεί το εμβολιαστικό έλλειμμα κατά του HPV

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρατηρήθηκαν -σε ποσοστό μεγαλύτερο από άλλους εμβολιασμούς ρουτίνας- σημαντικές μειώσεις στη χορήγηση των εμβολίων για την ανοσοποίηση έναντι στον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Το σημαντικό HPV εμβολιαστικό έλλειμμα αναγνωρίστηκε και από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, η οποία εισηγήθηκε παρέμβαση αναπλήρωσης χαμένων HPV εμβολιαστικών δόσεων (catch-up) με διάρκεια μέχρι τα τέλη του 2023.

Παρόλο που η χώρα μας διαθέτει ένα από τα πιο σύγχρονα εμβολιαστικά προγράμματα για την κάλυψη του παιδικού και του εφηβικού πληθυσμού, υπήρξε σημαντική υστέρηση στους εμβολιασμούς ρουτίνας παιδιών και εφήβων κατά την τελευταία τριετία. Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσον μπορεί η παρέμβαση αναπλήρωσης (catch up) των χαμένων δόσεων να εξαλείψει το εμβολιαστικό έλλειμμα που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας;

Μελέτη μαθηματικής μοντελοποίησης που παρουσιάστηκε στο πρόσφατο Πανευρωπαϊκό Παιδιατρικό Συνέδριο (ESPID 2023), έδειξε ότι παρά την ύπαρξη του catch–up, το HPV εμβολιαστικό έλλειμμα έβαινε αυξανόμενο (έλλειμμα στο τέλος του 2022: 5.8 μήνες του 2019). Δηλαδή, κατά τα τελευταία 3 έτη (2020-2022) χάθηκε σχεδόν μισό έτος HPV εμβολιασμού ενός μη-πανδημικού έτους.

Ο παρατεταμένος αντίκτυπος της COVID-19 πανδημίας, ακόμη και μετά την άρση των κοινωνικών περιορισμών στον HPV εμβολιασμό, δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο καθώς αντίστοιχη παρατεταμένη επίδραση στους HPV εμβολιασμούς έχει παρατηρηθεί και στις ΗΠΑ. Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, τον Απρίλιο του 2023, λαμβάνοντας υπόψη ότι η παρατηρούμενη αποτελεσματικότητα του catch-up ήταν χαμηλή, και ότι η επίτευξη της εξάλειψης του ελλείμματος του HPV μικρή, επέκτεινε τη διάρκεια του catch-up κατά ένα χρόνο (μέχρι την 31^η Δεκεμβρίου 2024).

Επικαιροποίηση της μελέτης του ESPID 2023 που παρουσιάστηκε στο Πανελλήνιο Παιδιατρικό Συνέδριο, τον Ιούνιο του 2023, με τίτλο «Ανανέωση της εκτίμησης του HPV εμβολιαστικού ελλείμματος στην Ελλάδα. Πρώιμα σημάδια ανάκαμψης;», υπολόγισε ότι αν και το HPV εμβολιαστικό έλλειμμα αυξανόταν, ο ρυθμός αύξησης ήταν μειούμενος.
Πιο συγκεκριμένα υπολόγισε ότι το HPV εμβολιαστικό έλλειμμα, τον Ιούνιο του 2023, έφθανε τους 6 μήνες του 2019 (~26,500 κορίτσια).

Το ενθαρρυντικό μήνυμα της μελέτης ήταν ότι, αν συνεχιστούν οι παρατηρούμενες εμβολιαστικές τάσεις, το 2023 θα είναι η πρώτη χρονιά μετά την έναρξη της πανδημίας όπου θα πραγματοποιηθούν περισσότεροι εμβολιασμοί την τρέχουσα χρονιά σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο έτος. Παράλληλα όμως τόνισε ότι κάτω από την τρέχουσα αποτελεσματικότητα και ανακοινωμένη διάρκεια της παρέμβασης αναπλήρωσης (έως 31/12/2024), η εξάλειψη του HPV εμβολιαστικού ελλείμματος δεν προβλέπεται να πραγματοποιηθεί. 

Η μελέτη πρότεινε ότι για να καταστεί ο στόχος της εξάλειψης του HPV εμβολιαστικού ελλείμματος ρεαλιστικός κρίνεται αναγκαία η επέκταση της διάρκειας της παρέμβασης αναπλήρωσης των εμβολιαστικών δόσεων, με παράλληλη υλοποίηση παρεμβάσεων ευαισθητοποίησης/ενημέρωσης κοινού ώστε να  αυξηθεί η αποτελεσματικότητά της.

 Πιθανές παρεμβάσεις θα μπορούσαν να είναι η υλοποίηση προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσμού αλλά και σε παιδιάτρους, ή άλλες πρωτοβουλίες που ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικές στον COVID-19 εμβολιασμό όπως υπενθυμιστικά μηνύματα (sms) και η αύξηση της διάρκειας του catch-up.

Η μη-επίτευξη του στόχου της εξάλειψης του HPV εμβολιαστικού ελλείμματος θα έχει ως αποτέλεσμα ένα σημαντικό αριθμό κοριτσιών/γυναικών να παραμείνουν ευάλωτα σε HPV-σχετιζόμενες επιπλοκές και, καθώς η εμβολιαστική κάλυψη στα αγόρια είναι χαμηλή (τα αγόρια απέκτησαν πρόσβαση στο εμβόλιο με πλήρη αποζημίωση μόλις τον Απρίλιο του 2022), μια αναμενόμενη μελλοντική αύξηση της HPV-σχετιζόμενης νοσηρότητα τόσο σε αγόρια όσο και σε κορίτσια. Τέλος, η αναμενόμενη μελλοντική αύξηση της HPV-σχετιζόμενης νοσηρότητα θα οδηγήσει σε αύξηση του κόστους φροντίδας των HPV επιπλοκών.

Η μελέτη έκλεισε τονίζοντας ότι η προσπάθεια της εξάλειψης του HPV εμβολιαστικού ελλείμματος ομοιάζει περισσότερο με μαραθώνιο παρά με αγώνα ταχύτητας.
Η επίδραση της COVID-19 πανδημίας στον HPV εμβολιασμό ήταν εμμένουσα για πολλά χρόνια στην Ελλάδα, οπότε χρειάζονται οργανωμένες και συντονισμένες προσπάθειες για την αποσόβηση της μελλοντικής αύξησης της HPV-σχετιζόμενης νοσηρότητας.