Νίκος Πέτρου/Παγκόσμια Ημέρα Νερού: Ευκαιρία για να αναλογιστούμε την αξία του νερού για άνθρωπο και φύση

Παγκόσμια Ημέρα Νερού. Ευκαιρία για να αναλογιστούμε την αξία του νερού για άνθρωπο και φύση, και τα βήματα που πρέπει να κάνουμε για τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Κρίση Νερού: ένα από τα μεγάλα προβλήματα του πλανήτη.

Ένα μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα που σοβεί είναι η μείωση του διαθέσιμου –σε ποσότητα και σε ποιότητα–  γλυκού νερού, που, αν συνεχιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε κρίση νερού – και να προστεθεί στα άλλα τρία μεγάλα κρίσιμα προβλήματα, την κλιματική αλλαγή, την απώλεια βιοποικιλότητας και τη ρύπανση.

Αίτια της κρίσης νερού, εκτός από την κλιματική αλλαγή και την απώλεια δασών και βιοποικιλότητας, είναι η υπερκατανάλωση, ο υπερπληθυσμός και η σπατάλη ή ρύπανση των υδάτινων πόρων λόγω. Σε κάποιες περιοχές είναι ήδη το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα για τον πληθυσμό, με μεγάλες οικολογικές προεκτάσεις και συνέπειες.

Γλυκό νερό: δεν βρίσκεται εκεί που το θέλουμε

Το νερό του πλανήτη είναι σε ποσοστό 97,5%, αλμυρό με μέση περιεκτικότητα σε χλωριούχο νάτριο (αλάτι) περίπου 3,5%, συνεπώς άχρηστο για ζώα, φυτά και οικοσυστήματα. Και για τον άνθρωπο, επίσης, είναι ακατάλληλο για άρδευση, ύδρευση και πάρα πολλές άλλες χρήσεις. Από το υπόλοιπο, το γλυκό νερό του πλανήτη, μόνο το 1,2% είναι άμεσα διαθέσιμο για τον άνθρωπο, καθώς το υπόλοιπο είναι δεσμευμένο σε παγετώνες ή σε υπόγειους υδροφορείς.

Υδάτινοι πόροι στη Μεσόγειο

Το ξηρό και θερμό καλοκαίρι του Μεσογειακού κλίματος, σε συνδυασμό με τον μειωμένο υετό και το σχετικά υδατοδιαπερατό υπέδαφος σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, έχει αποτέλεσμα να «χάνεται» το βρόχινο νερό και να επανεμφανίζεται αλλού ή να καταλήγει στον υδροφόρο ορίζοντα ή την θάλασσα. Σε κάθε περίπτωση, να μην είναι άμεσα διαθέσιμο.

Και όμως, μέσα σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες, οι υδάτινοι πόροι της Ελλάδας είναι κατά τόπους καλοί σε ποιότητα και ποσότητα και πολλά από τα ορεινά ποτάμια έχουν υψηλή φυσικότητα με καλής ποιότητας νερό. Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για περιοχές όπως οι πεδιάδες με εντατικές καλλιέργειες, οι τουριστικές περιοχές, ή τα ποτάμια στα οποία χωροθετούνται υδροηλεκτρικά.

Στατιστικές που προβληματίζουν

Οι προοπτικές για την κατανάλωση νερού στην Ελλάδα δεν είναι ευοίωνες. Με 2.400 τόνους ανά άτομο/έτος, η κατά κεφαλήν κατανάλωση νερού στη χώρα είναι υψηλή. Βρίσκεται μεν κάτω από χώρες της Κεντρικής Ασίας, του Κόλπου, ή τις Ηνωμένες Πολιτείες που έχουν δραματικά υψηλή κατά κεφαλή κατανάλωση, αλλά αρκετά πάνω από τον μέσο όρο του πλανήτη και από χώρες με τις οποίες συγκρίνεται οικονομικά και αναπτυξιακά. Επίσης, η τάση είναι διαρκώς αυξητική – ζητάμε όλο και περισσότερο νερό χωρίς η διαθεσιμότητα του στην φύση να μπορεί να ακολουθήσει.

Η μεγαλύτερη κατανάλωση του νερού γίνεται από την γεωργία. Οι αρδευόμενες εκτάσεις αυξάνονται, και οι μέθοδοι ποτίσματος δεν είναι βέλτιστες με σταθερά  μεγάλες απώλειες των αρδευτικών συστημάτων. Ίσως η Ελλάδα πρέπει να πάρει μαθήματα από χώρες με περιορισμένους υδάτινους πόρους, οι οποίες όμως κάνουν χρηστή διαχείριση νερού.

Το υδάτινο αποτύπωμα του τουρισμού

Ένας κλάδος που αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς σε όλα τα μεγέθη του –και στην κατανάλωση νερού– είναι ο τουρισμός. Με αφίξεις 30 εκατομμυρίων επισκεπτών ετησίως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά στις πρώτες θέσεις προορισμών της Ευρώπης. Ο κορωνοϊός φρέναρε τον τουρισμό μόνο για 2 έτη, και πλέον τα νούμερα έχουν σχεδόν επανέλθει στα υψηλά του 2019.

Όπως παρατηρεί η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του τουρισμού στην Ελλάδα είναι ήδη πολύ υψηλό με αυξητική τάση.

Η ΕΕΠΦ υλοποιεί δύο διεθνή προγράμματα για τη βιώσιμη διαχείριση των τουριστικών δραστηριοτήτων, με στόχο τον περιορισμό της κατανάλωσης νερού, ενέργειας και φυσικών πόρων, και τη μείωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων: τη Γαλάζια Σημαία για τις ακτές και μαρίνες, και το Green Key για τουριστικά καταλύματα.

Τουριστικά καταλύματα με βιώσιμο προσανατολισμό

Το Green Key είναι ένα οικολογικό σήμα ποιότητας για τον βιώσιμο τουρισμό – ένα πρόγραμμα πιστοποίησης τουριστικών καταλυμάτων, που ευαισθητοποιεί ιδιοκτήτες, προσωπικό, επισκέπτες και τις τοπικές κοινωνίες για ζητήματα περιβάλλοντος και βιωσιμότητας. Όταν εφαρμόζονται τα αυστηρά κριτήρια της πιστοποίησης, οδηγούν σε μείωση της σπατάλης νερού και του ρυπαντικού φορτίου. Αυτά γίνονται προς όφελος τόσο του φυσικού περιβάλλοντος όσο και της επιχείρησης, και με την αποδοχή και ενεργή συμμετοχή των επισκεπτών.

Η βιωσιμότητα νερού είναι ακόμα μακριά. Όμως η βελτιστοποίηση της χρήσης και οι κατανεμημένες λύσεις είναι πρώτα βήματα στη σωστή κατεύθυνση.

*Φωτογραφίες: Νίκος Πέτρου