Ανάλυση/ Προθέσεις και σκοπιμότητες της “ειρηνευτικής πρωτοβουλίας” της Κίνας στο Ουκρανικό

Μία από τις σημαντικές ειδήσεις που βγήκαν από την πρόσφατη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια ήταν αναμφίβολα η δήλωση του Κινέζου υπουργού εξωτερικών Ουάνγκ Γι για την επικείμενη διατύπωση πρότασης του Πεκίνου για “πολιτική λύση” στην Ουκρανία. Ο γνωστός αναλυτής ΠΛάμεν Τότσεφ* εξηγεί τις λεπτομέρειες αυτής της κινεζικής παρέμβασης, ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου, και ανιχνεύει την ειλικρίνεια των προθέσεών της αλλά και τις σκοπιμότητες του Πεκίνου.

Αναλυτικότερα:

Η εξαγγελία αυτή έκανε αίσθηση, δεδομένου ότι επί ένα χρόνο η Κίνα αντιστάθηκε σε πολλές εκκλήσεις να ασκήσει πιέσεις στην Μόσχα και να μεσολαβήσει μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας.Επιπροσθέτως, σ’όλο αυτό το διάστημα το Πεκίνο κράτησε επαμφοτερίζουσα στάση και “ευμενή ουδετερότητα”, η οποία κατ’ουσίαν ισοδυναμεί με υποστήριξη της Μόσχας. Σημειώνεται ότι μετά την ρωσική εισβολή ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ δεν έχει συνομιλήσει ούτε μια φορά με τον Ουκρανό ομόλογό του.

Είναι τουλάχιστον δύο τα κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την εξαγγελθείσα πρόταση: γιατί το Πεκίνο αναλαμβάνει ειρηνευτική πρωτοβουλία τώρα και, δεύτερον, ποιό θα είναι το περιεχόμενό της;

Η συγκυρία και το Πεκίνο

Το timing της κινεζικής πρωτοβουλίας σχετίζεται με την νέα τακτική του Πεκίνου που άρχισε να διαφαίνεται προς το τέλος του 2022. Μετά από την απουσία του Σι Τζινπίνγκ από διεθνή φόρα για μεγάλο χρονικό διάστημα, είδαμε τον Κινέζο πρόεδρο να συμμετέχει στις συνόδους του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, όπως και της ομάδας G20 και της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού. Σ’αυτά προστίθενται η εγκατάλειψη της πολιτικής μηδενικής ανοχής στον κορωνοϊό (zero-COVID) και το άνοιγμα της κινεζικής οικονομίας, ως απόδειξη για την επιστροφή της Κίνας στο διεθνές γίγνεσθαι.

Η πρόταση που θα παρουσιάσει η Κίνα προσεχώς εντάσσεται στην Πρωτοβουλία για την Παγκόσμια Ασφάλεια (Global Security Initiative – GSI), την οποία σκιαγράφησε ο Σι Τζινπίνγκ τον Απρίλιο του 2022. Πρόκειται για μια γενικόλογη δέσμη αρχών που δεν έχει πάρει σάρκα και οστά και θυμίζει περισσότερο ευχολόγιο παρά συγκεκριμένο σχέδιο δράσης ή οδικό χάρτη. Υπ’αυτήν την έννοια, η εξαγγελθείσα ειρηνευτική πρωτοβουλία του Πεκίνου θα είναι ένα πρώτο τεστ για την αξιοπιστία της GSI.

Η επιδίωξη της Κίνας να εμφανιστεί ως ειρηνοποιός συναρτάται και με την καμπάνια προσεταιρισμού του  λεγόμενου “παγκόσμιου Νότου”. Η κινεζική ηγεσία σημειώνει τις ανησυχίες πολλών αναπτυσσόμενων χωρώνγια τις επιπτώσεις της διεθνούς ενεργειακής και επισιτιστικής κρίσης εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία.

Η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι άσχετη και με την κινεζική επίθεση φιλίας προς την ΕΕ την τρέχουσα περίοδο. Το Πεκίνο δεν μπορεί να αγνοήσει την τεράστια αναστάτωση που προκαλεί ο πόλεμος στην καρδιά της Γηραιάς Ηπείρου και επιδιώκει παντοιοτρόπως να εξευμενίσει τους Ευρωπαίους, έστω με πενιχρά αποτελέσματα προς το παρόν. Αποτελεί στρατηγικό στόχο της Κίνας να μπει ως σφήνα ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ και ενδεχομένως ελπίζει πως η ειρηνευτική πρωτοβουλία της θα συμβάλει στην βελτίωση των σινοευρωπαϊκών σχέσεων.

Το πιθανό περιεχόμενό της πρωτοβουλίας του Πεκίνου

Ως προς το δεύτερο ερώτημα, είναι πιο εύκολο να προβλέψει κανείς τί δεν θα περιλαμβάνει η κινεζική πρόταση. Εκφράζοντας πολλούς στην Δύση, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν θεωρεί ότι η αναγκαία ήττα της Ρωσίας δεν πρέπει να οδηγήσει στην κατάρρευσή της. Η κινεζική οπτική γωνία είναι διαφορετική: Την Κίνα την βολεύει μια εξαντλημένη και αποδυναμωμένη Ρωσία, αλλά δεν επιθυμεί επ’ουδενί την στρατιωτική ήττα της. Εν μέσω της οξείας σινοαμερικανικής αντιπαράθεσης, το Πεκίνο επιμένει να έχει στο πλευρό του την Μόσχα, στην οποία βασίζεται τόσο για τους φυσικούς πόρους της, όσο και για το οπλοστάσιό της. Παρά τις επιμέρους διαφορές εντός του σινορωσικού διδύμου, η “άνευ ορίων” συνεργασία που ανακοινώθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2022 παραμένει σε ισχύ, με την Ρωσία ως ελάσσονα εταίρο (“βενζινάδικο με πυρηνικά”) της Κίνας.

Γι’αυτούς τους λόγους δεν αναμένεται το Πεκίνο να ζητήσει την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τα ουκρανικά εδάφη που έχουν καταλάβει ώς τώρα. Ούτε μπορεί η Κίνα να αναθεωρήσει την σταθερή επωδό της εδώ κι ένα χρόνο περί αποκλειστικής ευθύνης του ΝΑΤΟ για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Είναι πολύ πιθανό, λοιπόν, η κινεζική πρωτοβουλία να αναγνωρίζει τις ανησυχίες της Μόσχας και να εστιάζεται στην έννοια της “αδιαίρετης ασφάλειας”. Ο όρος αυτόςδιατυπώθηκε για πρώτη φορά στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι του 1975 και αναφέρεται ξανά στον Χάρτη του Παρισιού για μια Νέα Ευρώπη του 1990, με την διευκρίνιση ότι “η ασφάλεια κάθε συμμετέχοντος κράτους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτή όλων των άλλων”. Ωστόσο, θα έχει ενδιαφέρον να δει κανείς την προσέγγιση του Πεκίνου στο θέμα της “κυριαρχίας” και της εδαφικής ακεραιότητας”, που είναι και το απολύτως θεμιτό και ατράνταχτο επιχείρημα της Ουκρανίας.

Το πιθανότερο είναι η επικείμενη πρόταση να επιβεβαιώνει την επαπαμφοτερίζουσα στάση της Κίνας και να αποβλέπει περισσότερο στην δημιουργία εντυπώσεων παρά στην ουσιαστική αντιμετώπιση της κρίσης – εξ ου και ο σκεπτικισμός που επικρατεί σε πολλές δυτικές πρωτεύουσες. Αλλωστε, το Πεκίνο αρέσκεται στην ανάληψη ειρηνευτικών πρωτοβουλιών, όπως είναι π.χ. η – προδήλως ατελέσφορη – “πρόταση τεσσάρων σημείων” για την επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος.

*Ο Πλάμεν Τόντσεφ είναι επικεφαλής του Τμήματος Ασιατικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ)