Η μονιμοποίηση της περιοριστικής μεταναστευτικής πολιτικής της Ευρώπης

Μία  από  τις  σημαντικότερες  διαρθρωτικές  ανισορροπίες  της  διεθνούς  οικονομίας  είναι η  αδυναμία  της  να  δημιουργεί  θέσεις  εργασίας  εκεί  όπου  ζεί  το  εργατικό  δυναμικό.

Aκόμη  και  κατά την  διάρκεια  της  περιόδου  των  τελευταίων  τριών  δεκαετιών  έντασης   της  παγκοσμιοποίησης  η διεθνής  και  η  ευρωπαϊκή  επιλογή «ενός  ανεξέλεγκτου  και  αποκλειστικού  προσανατολισμού και  μετεγκατάστασης  επιχειρήσεων, προμηθειών, κ.λ.π.  νέο-αποικιακοκρατικού  μοντέλου (άνιση  ανάπτυξη)  σε  υπανάπτυκτες  και  αναπτυσσόμενες  οικονομίες»  της  Ασίας, της  Αφρικής, της  Κεντρικής-Ανατολικής  Ευρώπης, κ.λ.π.  δεν  κατέστη,  δυνατή  παρά  τις  διακηρύξεις  των  διεθνών  οργανισμών, να  συγκρατήσει  τον  πληθυσμό  στις  χώρες  καταγωγής  τους,  τις  οποίες  εγκαταλείπουν  λόγω  έλλειψης  θέσεων  εργασίας, χαμηλού  εισοδήματος  και  γενικότερα  χαμηλού  βιοτικού  επιπέδου.

Των Σάββα  Γ. Ρομπόλη, Βασίλειου  Γ. Μπέτση*

 Στις  συνθήκες  αυτές  παρατηρείται  ένας  συνδυασμός  διαφορετικών  δυναμικών  στους  βασικούς  άξονες  του  διεθνούς  γεωπολιτικού  συστήματος.

• Έτσι, από την  μία  πλευρά  συντελείται  η  δημιουργία και  η  επέκταση  ενιαίων  οικονομικών  χώρων  πάνω  και  πέρα  από  τα  σύνορα  γι την  απρόσκοπτη  ροή  του  κεφαλαίου, της  τεχνολογίας και  της  πληροφορίας.
• Ταυτόχρονα  από  την  άλλη  πλευρά  εντατικοποιούνται  οι  έλεγχοι  των  συνόρων  και παρεμποδίζεται  η  διακίνηση του  εργατικού  δυναμικού  σε  διεθνές  επίπεδο.

Η  αντιπαράθεση  αυτή  των  δύο  δυναμικών  αναδεικνύει,  στις  σημερινές και  μελλοντικές  προκλήσεις  υποκατάστασης  της  ζωντανής  από  την  νεκρή  εργασία  στις  νέες  συνθήκες  της  νέας ψηφιακής  τεχνολογίας  και  της  ρομποτικής,   την  αναγκαιότητα  ενός  νέου  επεξηγηματικού  πλαισίου  για την  σημασία  και  την  άρση αυτής  της  αντίφασης  στην  κοινωνικο-οικονομική  λειτουργία  του  παγκόσμιου  συστήματος.

Επιπλέον,  η  διεθνής  και  ευρωπαϊκή  αποτυχία  αποτροπής  πολεμικών  συγκρούσεων  συμβάλει  στον αναγκαστικό  εκτοπισμό  103  εκατ. ατόμων  σήμερα  σε  παγκόσμιο επίπεδο.

Η  ανισορροπία  αυτή  μεταξύ  υπανάπτυκτων  και  ανεπτυγμένων  χωρών  οδηγεί  στην  αύξηση  του  αριθμού  και  των  προσφύγων  τις  τελευταίες  δεκαετίες  κυρίως  από  τις  υπανάπτυκτες  και  τις αναπτυσσόμενες  χώρες  προς  τις  ανεπτυγμένες  χώρες (300.000  αφίξεις  στην Ευρώπη  το  2022). Παράλληλα  στις  αρχές  της  απελθούσας  δεκαετίας (2010-2020),  220  εκατ.  άτομα, δηλαδή  το  3,4%  του  παγκόσμιου  πληθυσμού  ζούσαν  σε  άλλη  χώρα  από τη  χώρα  γέννησης  ή  υπηκοότητας.

Παράλληλα,  το  έλλειμμα  ευρωπαϊκής  μεταναστευτικής  πολιτικής  σε  συνδυασμό  με  τις  αυξανόμενες  ροές  μεταναστών και  προσφύγων   προς  την  Ευρώπη  οδήγησαν  σε  μία  ad hoc  σύνοδο του  Ευρωπαϊκού  Συμβουλίου(28-29/6/2018).

• Στις  συνθήκες  αυτές οι  εργασίες  της  συνόδου  ώθησαν  την  εύθραστη  συνεκτικότητα  της  Ευρώπης  περισσότερο  προς την  διαίρεση  παρά  προς την  ενότητα, μέχρι  του  σημείου  που οι  ξενοφοβικές  και  μη  ξενοφοβικές  δυνάμεις  να  προσανατολίσουν   την  μεταναστευτική  πολιτική  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης  στην  συμβιβαστική  στρατηγική  των  περιοριστικών  μέτρων.

Πράγματι,  η  στρατηγική  που  διαπερνά  το  κείμενο  συμπερασμάτων  της  συγκεκριμένης  συνόδου  του  Ευρωπαϊκού  Συμβουλίου αναφέρεται:

• α) στον  αποτελεσματικό  και  αυστηρότερο  έλεγχο  των εξωτερικών  συνόρων  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης  και  στην  αυξημένη  εξωτερική  δράση,
• β) στους εντατικότερους  ελέγχους  των  συνόρων  με  την Τουρκία  καθώς  και  στην  ενεργοποίηση  της  συμφωνίας Ε.Ε-Τουρκίας,
• γ) στις  πλατφόρμες  αποβίβασης,
• δ)  στην  παρεμπόδιση  νέων  διαδρόμων,
• ε) στην  επαναπροώθηση, σε  περίπτωση  απόρριψης  των  αιτούντων άσυλο  που  έχουν  καταγραφεί  στο  σύστημα Eurodac  στην  Ελλάδα  και  την  Ισπανία,
• στ) στη  χρηματοδότηση  με  500  εκατ.  ευρώ  του  Ταμείου  Υποδομών  της  Ε.Ε.  για  την  Αφρική  και 
• ζ)  στην  εθελοντική  δημιουργία  από  την Ελλάδα  και  την  Ιαπανία  στο έδαφος  τους, κέντρων  υποδοχής  προσφύγων  και  μεταναστών. 

Πέντε χρόνια  μετά  τη  προαναφερόμενη  σύνοδο  του  Ευρωπαϊκού  Συμβουλίου, το  έλλειμμα συγκροτημένης  ευρωπαϊκής  μεταναστευτικής  πολιτικής, οι  αναμενόμενες  αυξητικές  ροές  κατά τους  ερχόμενους  μήνες  του  2023  στην  Ευρώπη, η  διαιώνιση  των  αιτίων  στις  χώρες  προέλευσης  των  μεταναστών  και  των  προσφύγων, η  αξιολόγηση των  ασκούμενων  πολιτικών  μετανάστευσης  και  ασύλου, κ.λ.π. κινητοποίησαν  την  Πρόεδρο (Ursula von der Leyen)  της  Ευρωπαϊκής  Επιτροπής  προκειμένου  να  συγκαλέσει (9-10/2/2023)  σύνοδο  των  27  κρατών-μελών.

Στόχος  η  διατύπωση  μίας  ευρωπαϊκής  συμφωνίας  για την  μετανάστευση  και  το  άσυλο  στην  Ευρωπαϊκή  Ένωση. Στην  ατζέντα  των προτάσεων  της  Προέδρου  της  Ευρωπαϊκής  Επιτροπής   προς τα  κράτη-μέλη,  ενόψει  της  συνόδου,  αποπνέεται  η  διαφωνία  της  με  τους  φράχτες  στα  εξωτερικά  σύνορα  της  Ένωσης  με  την  έννοια, προφανώς,  ότι  υπονομεύουν  τις  ευρωπαϊκές  αξίες.

• Ταυτόχρονα  όμως  οι  προτάσεις  της  κινούνται,  προφανώς  για να  ικανοποιηθούν  οι  ξενοφοβικές  απόψεις  της  συνόδου, στο πνεύμα (περιορισμού, αυστηροποίησης  των  ελέγχων, επιστροφές  στις  χώρες   προέλευσης ,κ.λ.π.)  των  αποφάσεων  της  συνόδου  του  2018.

Με  άλλα  λόγια,  η  Ευρωπαϊκή  Επιτροπή μονιμοποιώντας  τη  περιοριστική  μεταναστευτική  πολιτική  στην  πορεία  κατάρτισης  του  Ευρωπαϊκού  Συμφώνου  για την μετανάστευση  και το άσυλο  πριν  τις  ευρωεκλογές  του  2024, θεωρεί  ότι  το  μεταναστευτικό  και  προσφυγικό  φαινόμενο  στην  Ευρώπη,  σε  συνθήκες  διεθνοποίησης  των  νέων  ψηφιακών  τεχνολογιών  και  της  ρομποτικής, αποτελεί  απειλή  και  ζήτημα  δημόσιας  τάξης  και  ασφάλειας  και  όχι  ζήτημα  σχεδιασμού  της  διαμόρφωσης  μίας  ολοκληρωμένης  μεταναστευτικής-προσφυγικής  πολιτικής  τόσο  στις  χώρες  υποδοχής, όσο και  στις  χώρες  προέλευσης.

Κεντρικός  στόχος  αυτής  της  πολιτικής  είναι  η  διαχείριση  των  συνόρων, η  κατανομή  της  ευθύνης  και  ο  σεβασμός  των  ανθρώπινων  δικαιωμάτων  είναι  συμβατά  μεταξύ  τους (Maria Clara Martin, 2023). Στην  κατεύθυνση  αυτή,  βασικά  εργαλεία  πολιτικής  αποτελούν  η  αναπτυξιακή, τεχνολογική  και  χρηματοδοτική  αντιμετώπιση  των  αιτίων  στις  χώρες  προέλευσης  αλλά  και  η  κοινωνικο-οικονομική  διαχείριση  του  φαινομένου  στις  χώρες  υποδοχής.

*Ομότ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου, Δρ. Παντείου  Πανεπιστημίου