Άρθρο του Ν. Φαραντούρη/Λόγος και Πράξις: Δικαιοσύνη και θεσμοί για την ενέργεια και την ακρίβεια

«Εν αρχή ην ο Λόγος». Έτσι ξεκινά το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο και αυτή είναι και η πρώτη ευαγγελική φράση που αναγιγνώσκεται κάθε πρώτη του χρόνου. Μια φράση που αντανακλά την εφέσια φιλοσοφία των ελληνιστικών χρόνων (ο Ιωάννης έζησε πολλά χρόνια στην Έφεσο πριν μεταβεί την Πάτμο) και συμπυκνώνει (φιλο)σοφία αιώνων. «Λόγος» δεν είναι μόνο η λέξη ή η ομιλία όπως ατυχώς μεταφράστηκε στα λατινικά από τον Άγ. Ιερώνυμο (Vulgata) ως “in principio erat verbum” και στα γερμανικά από τον Λούθηρο ως “am Anfang war das Wort”, όπου οι λέξεις  verbum και Wort παραπέμπουν στον γραπτό ή προφορικό λόγο, την ομιλία, τα λόγια.

Ο «Λόγος» αναφέρεται στην λογική των πραγμάτων, στη νόηση, γιατί όχι στην τελεολογία, τον σκοπό, την ανάγκη ή την δύναμη που διέπει τον υλικό κόσμο, όλα όσα μας περιβάλουν και ασφαλώς τα ανθρώπινα. Τούτη τη δυσερμήνευτη και βαθιά έννοια του Λόγου, την οποία ενδεχομένως τα μαθηματικά μπορούν να απεικονίσουν (“Λ”) ακόμη καλύτερα, προσπάθησε να ερμηνεύσει και ο μεγάλος γερμανός φιλόσοφος και ποιητής της προκαπιταλιστικής εποχής: Ο Γκέτε.

Geschrieben steht: ‘Im Anfang war das W o r t!’ / Hier stock ich schon! Wer hilft mir weiter fort? / Ich kann das Wort so hoch unmoglich schatzen, / Ich muss es anders ubersetzen  

Έχει γραφτεί, Εν αρχή ην ο Λόγος. Σε αυτό το σημείο κολλάω, ποιος θα με βοηθήσει να προχωρήσω παρά πέρα; Δεν μπορώ  κατά κανένα τρόπο να εκτιμήσω, να κατανοήσω την αξία του Λόγου, οφείλω λοιπόν να αποδώσω κάπως αλλιώς τη φράση.

 Auf einmal seh ich rat / Und schreibe getrost: Im Anfang war die Tat!

Ξαφνικά βρίσκω διέξοδο και γράφω με θάρρος: Εν αρχή ην η Πράξις!

Αυτή είναι η πρώτη σοβαρή προσπάθεια κατανόησης του Λόγου από τον Γκέτε. Λόγος και Πράξις ταυτίζονται στη σκέψη του. Και ανεξάρτητα απ’ την ορθότητα της κατανόησης (η άποψή μου είναι ότι ο Λόγος αναφέρεται σε κάτι ακόμη ευρύτερο), Λόγος άνευ Πράξεως, είναι έννοια άνευ ουσίας για τα ανθρώπινα.  

• Μετά από τούτη την φιλοσοφική και ποιητική περιδιάβαση, ας πάμε τώρα στα ενεργειακά, την ακρίβεια, την κερδοσκοπία και την αντίστοιχη ανάγκη για μεγαλύτερη προστασία της κοινωνίας και περισσότερη δικαιοσύνη παντού. Την ανάγκη δηλαδή (σήμερα περισσότερο από ποτέ), η λογική της κοινωνικής δικαιοσύνης και της διασφάλισης κοινωνικής συνοχής να μετουσιωθεί σε πράξη.

Είναι πλέον πεποίθηση όλων ότι η τελευταία 3ετία ανέδειξε την ανεπάρκεια των «αγορών» και την ανάγκη η πολιτεία να μεριμνά για κοινωνικά αγαθά που δεν μπορεί να αφήνονται έρμαια της κερδοσκοπίας και των χρηματιστηριακών παιχνιδιών. Σε αυτά περιλαμβάνονται η υγεία, η παιδεία, το νερό και ασφαλώς η ενέργεια.  Στο πεδίο της ενέργειας υπήρχαν όλες οι ενδείξεις για τη δυσλειτουργία της αγοράς, τους ατυχείς χειρισμούς και την έλλειψη προσανατολισμού στην ενεργειακή πολιτική που τελικά οδήγησαν στη μεγαλύτερη ενεργειακή κρίση των τελευταίων ετών στη χώρα μας.

• Το υψηλό ενεργειακό κόστος οφείλεται τόσο σε εξωγενείς, όσο όμως και σε ενδογενείς παράγοντες, οι οποίοι καθιστούν σήμερα την Ελλάδα αρνητική πρωταθλήτρια ακρίβειας στην Ευρώπη σε όλες τις επιμέρους ενεργειακές αγορές (ηλεκτρισμού, πετρελαιοειδών φυσικού αερίου).

Οι ενδογενείς παράγοντες προϋπάρχουν της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία πριν ένα χρόνο και αναδεικνύουν σημαντικές παθογένειες στην οργάνωση και τη στελέχωση της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής καθώς και την ανάγκη ανασχεδιασμού της σήμερα.

Στην 86^η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης θέσαμε ένα πλαίσιο: Την «Πράξη», κατά Γκέτε, που μπορεί να μετουσιώσει σε δράση τον λόγο, την αυτονόητη (για εμάς) λογική της δικαιοσύνης και της προστασίας της κοινωνίας και της κοινωνικής συνοχής.    

Και θέσαμε ως εθνικές προτεραιότητες την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και την παραγωγική ανασυγκρότηση με συγκεκριμένα βήματα και αναμόρφωση του θεσμικού και ρυθμιστικού πλαισίου.

Για τη δραστική μείωση των λογαριασμών ενέργειας, που είναι το ζητούμενο για κάθε πολίτη σήμερα έχουμε σχεδιάσει:

• Ανάκτηση του ελέγχου της ΔΕΗ απ’ το Δημόσιο και αντανάκλαση αυτού στο μετοχικό κεφάλαιο.
• Αποσύνδεση της τιμής της χονδρεμπορικής ρεύματος από τη χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου. Όπως έπραξαν άλλες οι χώρες της ΕΕ, κρατώντας χαμηλά το κόστος για τους καταναλωτές.
• Θέσπιση ανώτατου συντελεστή κέρδους στην παραγωγή ενέργειας στο 5%.
• Δραστική παρέμβαση στη στρεβλή και προβληματική λειτουργία του χρηματιστηρίου ενέργειας, με ανώτατα όρια τιμών και με την προώθηση υποχρεωτικού ποσοστού σταθερών συμβολαίων στη χονδρεμπορική ηλεκτρικής ενέργειας.
• Θέσπιση ανώτατου ορίου τιμής λιανικής ηλεκτρικής ενέργειας ανά μεγαβατώρα.
• Αξιοποίηση για όσο χρειαστεί του συνόλου των εγχώριων ενεργειακών πόρων, συμπεριλαμβανομένου του λιγνίτη.
• Προστασία από τις αποκοπές ρεύματος, ειδικότερα τους ευάλωτους καταναλωτές.  

Για τη δραστική μείωση τιμών στα καύσιμα και τα τρόφιμα:

• Ενεργοποίηση όλων των διαθέσιμων εργαλείων του κράτους για αντιμετώπιση των ολιγοπωλιακών καταστάσεων και αισχροκέρδειας των αγορών (Ελεγκτικοί Μηχανισμοί Υπουργείων – Ανεξάρτητες Αρχές)
• Μείωση του ΕΦΚ στα καύσιμα (πετρέλαιο κίνησης, θέρμανσης, βενζίνη, φυσικό αέριο) στο χαμηλότερο συντελεστή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Κατάργηση της καταβολής του ΕΦΚ στο αγροτικό πετρέλαιο.
• Μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα στο χαμηλότερο συντελεστή, στο 6%.

Για την Δίκαιη και Βιώσιμη Ενεργειακή Μετάβαση:

• Συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και νοικοκυριών στις ΑΠΕ.
• Μέρος των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης ανακατευθύνεται στη χρηματοδότηση νοικοκυριών, αγροτών, μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ενεργειακών κοινοτήτων ώστε να παράγουν την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουν με μικρά έργα ΑΠΕ.
• Υλοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων για εκσυγχρονισμό και επέκταση των υποδομών του ηλεκτρικού δικτύου προκειμένου να μπορούν να υποδεχτούν τις νέες ΑΠΕ.
• Εξασφάλιση ικανού μέρους του υφιστάμενου ηλεκτρικού χώρου για μικρά έργα ΑΠΕ και επιτάχυνση των επενδύσεων στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και στην αποθήκευση ενέργειας για να εισαχθούν περισσότερες.
• Υλοποίηση ενός διευρυμένου προγράμματος «Εξοικονομώ» για κατοικίες συνεχώς ανοιχτό για αιτήσεις που θα καλύπτει εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά.
• Θέσπιση ενισχυμένου προγράμματος ενεργειακής αναβάθμισης για πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις αυτοαπασχολούμενους και αγρότες, το λεγόμενο, «Εξοικονομώ για Επιχειρήσεις».  
• Χρηματοδότηση των Δήμων για την εγκατάσταση ΑΠΕ με σκοπό την κάλυψη των καταναλώσεών τους αλλά και των ενεργειακών αναγκών των ευάλωτων δημοτών τους.

Για τη χρηματοδοτική στήριξη των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και των αγροτών:

• Ενίσχυση της Ρευστότητας για Πολύ Μικρές και Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις με ανακατεύθυνση μέρους των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης προς την Αναπτυξιακή Τράπεζα. Στόχος είναι να μπορούν νέες και παλιές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε δάνεια με δίκαιους όρους που θα ενισχύσουν την εξωστρέφεια και τη μεγέθυνσή τους.
• Ενεργοποίηση και χρηματοδότηση προγραμμάτων μικροπιστώσεων χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις για αυτoαπασχολούμενους, αγρότες και πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Για τη Βιομηχανία και τις δυναμικές υφιστάμενες και νέες επιχειρήσεις σε κλάδους αιχμής:

• Χρηματοδότηση μεγάλων επενδυτικών σχεδίων για υλοποίηση έργων ιδιοπαραγωγής ΑΠΕ και εξοικονόμησης ενέργειας με στόχο τη δραστική μείωση του κόστους ενέργειας στη βιομηχανία και στη μεταποίηση.
• Αναβάθμιση και ενίσχυση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων Equifund και «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ». Στόχος είναι η σύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα, ασφαλώς και στον τομέα της ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας και της εξοικονόμησης ενέργειας.

Ας είναι το 2023 η χρονιά που ο λόγος και το διαχρονικό πρόταγμα της κοινωνικής δικαιοσύνης θα μετουσιωθεί σε πράξη. Και στην ενέργεια.

*Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου & Δικαίου της Ενέργειας, Κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet και Διευθυντής του αγγλόφωνου μεταπτυχιακού “MSc in Energy: Strategy, Law & Economics” στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Σύμβουλος του Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Αλέξη Τσίπρα. Το βιβλίο του «Η Ενεργειακή Κρίση στην Ελλάδα – Η δίνη της ακρίβειας, οι προειδοποιήσεις, οι προτάσεις για έξοδο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.