Ανασκόπηση: Ο πολιτισμός του ’22 από το Α έως το Ω

Μία ανασκόπηση με πολιτιστικά δρώμενα που σημάδεψαν τη χρονιά που μας αφήνει.
Χρονιά πλούσια και πυκνή σε γεγονότα και στον πολιτισμό το 2022, και από αυτά κάποια είναι αξιομνημόνευτα (αν και όχι απαραιτήτως με θετικό πρόσημο) και άλλα θα αφήσουν το αποτύπωμά τους έτσι κι αλλιώς στη ζωή μας.

–Α–
● ΑΚΤΙΒΙΣΜΟΣ (του πουρέ): Πρωτότυπες διαμαρτυρίες για την καταστροφή του περιβάλλοντος από την ομάδα Just Stop Oil που πέταξε τοματόσουπα στα «Ηλιοτρόπια» του Βαν Γκογκ στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, ενώ η Letzte Generation εκτόξευσε πουρέ πατάτας στους «Σωρούς από άχυρα» του Κλοντ Μονέ, σε μουσείο της Γερμανίας.

Επικοινωνιακά, κέρδισαν τα 15 λεπτά δημοσιότητας (για να θυμηθούμε τον Γουόρχολ), τα έργα δεν καταστράφηκαν, ωστόσο δεν ίδρωσε κανενός το αυτί. Δεν έκαναν καλύτερα μια ωραία σούπα για αυτούς που πλήττονται από την περιβαλλοντική καταστροφή;

ΑΛΑΒΑΝΟΥ Λουκία: Με μια 17λεπτη ταινία, γυρισμένη με τεχνολογία Virtual Reality 360, που μετέφερε τον αρχαίο μύθο του «Οιδίποδα επί Κολωνώ» στο παρόν της κοινότητας Ρομά της Νέας Ζωής Ασπροπύργου, συμμετείχε στην 59η Μπιενάλε Βενετίας. Μια διοργάνωση με έντονη γυναικεία παρουσία – από την κεντρική έκθεση μέχρι τα βραβεία.

● ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ (στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο): Η υπουργική απόφαση που αποκλείει την ισότιμη συμμετοχή των Ελλήνων αρχιτεκτόνων στον διαγωνισμό για το εμβληματικό έργο της επέκτασης και υπογειοποίησης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις. Ο αρχιτεκτονικός κόσμος ζήτησε τη διενέργεια ανοιχτού διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, ως οφείλεται για έργο τέτοιας εμβέλειας. Το οποίο εξαγγέλθηκε με τυμπανοκρουσίες από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, αλλά παραμένει στον πάγο.

–B–
● ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΒΟΙΑ: Αγία Αννα, Λίμνη, Πευκί, Ροβιές, Μαντούδι, Ωρεοί, Γούβες, Παπάδες, Μηλιές, Βασιλικά, Κουρκουλοί: η μνήμη της φωτιάς-λαίλαπας δεν σβήνει, ούτε και το κόστος της, πραγματικό, υπαρκτό ακόμα, ψυχικό ίσως για πάντα, αλλά οι δράσεις που πραγματοποίησε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και οι συναυλίες του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών είχαν διττό μήνυμα: την ουσία της υποδοχής του πολιτισμού σε περιοχές που η πρόσβαση σ’ αυτόν δεν είναι αυτονόητη και πάνω απ’ όλα αυτό το «δεν σας ξεχνάμε». Μάλλον το πιο θετικό πολιτιστικό μήνυμα της χρονιάς.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ (Vangelis) ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ: Πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής. Συνεργάτης της ΝΑSΑ. Πολυβραβευμένος εκτός των άλλων και με Οσκαρ. Σημείο αναφοράς διεθνώς. Με το όνομά του «νονό» από το ’95 του αστεροειδούς της Κύριας Ζώνης 6354. Στις 17 Μαΐου δεν αποχαιρετήσαμε μόνον εμείς και ολόκληρος ο κόσμος μας τον κορυφαίο αυτόν συνθέτη, αλλά και τ’ αστέρια.

–Γ–
● ΓΡΕΓΟΥ Κατερίνα: Η απόλυτη, νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, που επίσης τη διόρισε η υπουργός Πολιτισμού, έδωσε στίγμα πορείας, με την πλήρη λειτουργία του μουσείου, έναν πλούσιο προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 9 εκατομμύρια ευρώ, εκθέσεις με κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο αλλά και διαφημιστικές καμπάνιες.

Το μεγάλο στοίχημα: να προσελκύσει στο ΕΜΣΤ το ευρύ κοινό αλλά και να διαμορφώσει αναγνωρίσιμη ταυτότητα.

–Δ–
● ΔΗΠΕΘΕ (Κοζάνης κ.λπ.): Στις προτεραιότητες της πολιτιστικής της πολιτικής στην περιφέρεια είχε βάλει εξαρχής η νυν υπουργός την αναμόρφωση του θεσμού. Πλην όμως στην πορεία τα πράγματα στράβωσαν και χάρη σε δημοτικές αρχές, που είδαν τον δρόμο ανοιχτό και τα σκυλιά δεμένα, ζήσαμε φαινόμενα τύπου ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, όπου το Δ.Σ. έφτασε στο σημείο να προκηρύσσει τρις τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή αλλάζοντας παρανόμως κάθε φορά και κατά το δοκούν τους όρους της προκήρυξης, όχι όμως και το πείσμα του να διορίσει συγκεκριμένο πρόσωπο που δεν πληρούσε βασικές προϋποθέσεις για τη θέση.

ΔΩΡΕΑ: Αντί για ακόμα ένα ιδιωτικό μουσείο, που πιθανότατα θα δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος επέλεξε να δωρίσει μεγάλο μέρος της συλλογής του σύγχρονης τέχνης σε τέσσερα μεγάλα ευρωπαϊκά και αμερικανικά μουσεία: ΕΜΣΤ, Tate, Guggenheim και MCA Chicago. Και την αποχαιρέτησε με την εντυπωσιακή διεθνή έκθεση «Dream on», στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της Λένορμαν, το οποίο έχει ανακαινίσει μερικώς. Ελπίζουμε η Βουλή, στην οποία ανήκει το κτίριο, να συνεχίσει ανάλογα.

–Ε–
● ΕΓΚΑΡΣΙΟΣ Προσανατολισμός: ή ακόμα ένας παγκόσμιος θρίαμβος ή ακόμα μία χρονιά που ο Δημήτρης Παπαϊωάννου περιόδευσε στα μεγαλύτερα θέατρα του πλανήτη μοιράζοντας ομορφιά, ποίηση και σκέψεις σχετικές με τα μετέωρα ανθρώπινα βήματα, τη σφαγή του έρωτα, τον αμείλικτο χρόνο, τα ερείπια της ιστορίας, τα πιο ταπεινά μας ένστικτα. Και τώρα, σειρά παίρνει το Ink, η νέα δουλειά του μεγάλου μας αλχημιστή, με τον ίδιο να ανεβαίνει στη σκηνή μετά από χρόνια και να αναμετριέται με τον εαυτό του και τα 60 του χρόνια!

● ΕΛΕΥΣΙΣ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023: Η χρονιά της θα είναι αυτή που υποδεχόμαστε σε λίγες μέρες, ωστόσο, ποιος αμφισβητεί ότι ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης, Μιχαήλ Μαρμαρινός, κατάφερε να φέρει εις πέρας μια υπεράνθρωπη προσπάθεια με πολλές δοκιμασίες και αναβολές που πολλοί θεωρούσαν χαμένη υπόθεση; Το πρόγραμμα της είναι λαμπερό, οι προσδοκίες ξανά μεγάλες, οι ευχές όλων να κεφαλαιοποιήσει επιτέλους μια πόλη όλα όσα ο θεσμός τής προσφέρει!

–Ζ–
● ΖΕΛΕΝΣΚΙ Βολοντίμιρ: Δεν υπάρχει διεθνούς βεληνεκούς πολιτιστική διοργάνωση που ο πρόεδρος της Ουκρανίας να μην επεδίωξε να απευθύνει μήνυμα. Σε άλλες περιπτώσεις (π.χ. Κάνες) του επετράπη, σε άλλες (π.χ. Οσκαρ) όχι. Μετά εξέδωσε και τις ομιλίες του, με τις οποίες έκανε ένα πολύτομο έργο που παρουσιάστηκε αρχικά στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης. Επικοινωνιακά, ενδεχομένως, δαιμόνιο, αλλά επί της ουσίας ακραίο –στην καλύτερη περίπτωση.

● ΖΟΡΜΠΑ Μυρσίνη – Laboratorio Studi Neogreci Myrsini Zorba. Μέγιστη τιμητική διάκριση και πράξη με βαθύ συμβολισμό η απόφαση του Πανεπιστημίου της Ρώμης La Sapienza να δώσει το όνομα της Μυρσίνης Ζορμπά στο Εργαστήρι Νεοελληνικών Σπουδών. Η σύγχρονη πανεπιστημιακή κοινότητα αναγνωρίζει στην πρώην φοιτήτρια και απόφοιτο του Πανεπιστημίου τη διακεκριμένη πορεία και το πολύπλευρο έργο της, το οποίο συνδέεται άρρηκτα με τις ιταλοελληνικές πολιτισμικές σχέσεις.

● ΖΩΓΡΑΦΟΥ Τατιάνα – Η υπόθεση Λιγνάδη είχε και απόνερα και κάποιοι την πλήρωσαν. Οπως η γνωστή συνθέτρια και μουσικοπαιδαγωγός επί χρόνια στο νηπιαγωγείο του Αρσακείου που βρέθηκε φέτος απολυμένη και άνεργη, επειδή έκανε ένα ποστ στην προσωπική της σελίδα στο Facebook. Το αποτέλεσμα, πέρα από την απόλυσή της έπειτα από 20 χρόνια, είναι ότι εκκρεμεί μία (σοβαρή) δίκη. Η ίδια πάντως αντέδρασε κατ’ αρχάς με (ακόμα) έναν εξαιρετικό καινούργιο δίσκο-συστράτευσης γνωστών ερμηνευτών, με τραγούδια εμπνευσμένα από την παιδική λογοτεχνία και τίτλο: «Πιάσε ένα βιβλίο».

–Η–
● ΗΡΘΑΝ (Συραγώ Τσιάρα, Γιάννης Μόσχος, Αστέριος Πελτέκης):

Είχε δηλώσει δημόσια πως οι διευθυντές των κρατικών πολιτιστικών οργανισμών θα επιλέγονταν μέσω διαγωνισμού. Ωστόσο, μόνο σε δύο περιπτώσεις έγινε ό,τι είχε διαβεβαιώσει η κ. Μενδώνη ως προς την επιλογή των επικεφαλής των κρατικών πολιτιστικών φορέων και αυτό επειδή ουσιαστικά «αναγκάστηκε»: Ο Γιάννης Μόσχος επελέγη ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου (μετά το σκάνδαλο Λιγνάδη) και αντίστοιχα ο Αστέριος Πελτέκης για το Κρατικό Βορείου Ελλάδος. Οσο για την Εθνική Πινακοθήκη, η Συραγώ Τσιάρα διορίστηκε απευθείας διευθύντρια. Οι εποχές, ωστόσο, έχουν αλλάξει και οι επικεφαλής καλούνται να παράξουν όχι μόνο νέο, αλλά και καινοτόμο έργο.

–Θ–
● ΘΡΑΣΟΣ: Χρειάζεται να έχεις αρκετό για να παρουσιάσεις ως επιτυχία μια συμφωνία που λειτουργεί σε βάρος των διεκδικήσεων της χώρας για προϊόντα αρχαιοκαπηλικής δράσης. Και για να διαμηνύσεις: «Οποιος έχει στοιχεία να τα πάει στον εισαγγελέα», αντί να απευθυνθείς από την πρώτη στιγμή στις διωκτικές αρχές και στη Δικαιοσύνη, όπως επιβάλλει ο αρχαιολογικός Νόμος, τον οποίο η υπουργός Πολιτισμού γνωρίζει καλά. Γι’ αυτό έφερε ειδικό νόμο στη Βουλή για τη συμφωνία για τις 161 κυκλαδικές αρχαιότητες, ο οποίος ψηφίστηκε μόνο από την κυβερνητική πλειοψηφία.

–Ι–
● ΙΝΔΑΡΕΣ Δημήτρης: Αθώους λόγω αμφιβολιών έκρινε το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων τον σκηνοθέτη και τους δύο γιους του που κατηγορούνταν για επίθεση κατά αστυνομικών και εξύβριση.

«Οι κατηγορούμενοι έγιναν θύματα τυφλής, ωμής και αυθαίρετης αστυνομικής βίας», τόνισε τουλάχιστον η εισαγγελέας της έδρας. Εστω και με ένα ημίμετρο, ο σκηνοθέτης πήρε την ανάσα που κρατούσε από τον Δεκέμβριο του ’19. Κι ας μην (τους) ζήτησε κανείς «συγγνώμη» για όσα διαδραματίστηκαν στην ταράτσα στο Κουκάκι.

● ΙΒΟ βαν Χόβε: Ηταν και φέτος εδώ για να νιώσουμε ότι συμβαδίζουμε με την ευρωπαϊκή θεατρική αφρόκρεμα. Μετά τον «Γυάλινο κόσμο» του στη Στέγη, ο Βέλγος σκηνοθέτης, προσκεκλημένος του Φεστιβάλ Αθηνών, γιόρτασε τα 400 χρόνια από τη γέννηση του Μολιέρου φέρνοντας στη σκηνή της Πειραιώς 260 την υψηλή ερμηνευτική δεινότητα της Κομεντί Φρανσέζ και την ελευθερία που νιώθει ο πιο περιζήτητος Ευρωπαίος σκηνοθέτης ακόμα κι όταν αναμετριέται με τα υπέρτατα γαλλικά σύμβολα!

–Κ–
● ΚΙΛΙ Εντμουντ: Στις 23 Φεβρουαρίου χάσαμε έναν πολύτιμο Αμερικανό φίλο, σπουδαίο νεοελληνιστή, μεταφραστή του Καβάφη, του Σεφέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου, με μεγάλη προσφορά στην ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού και της λογοτεχνίας στο εξωτερικό. Η σχέση του με την Ελλάδα «ήταν σαν ερωτική περιπέτεια», δήλωνε ο ίδιος, ο οποίος ήταν παντρεμένος με την αλεξανδρινής καταγωγής Μαίρη Σταθάτου-Κύρη.

● ΚΙΜΟΥΛΗΣ Γιώργος: Η θεατρική επανεκκίνησή του στο θέατρο «Αμαλία» της Θεσσαλονίκης με τη «Συνάντηση» του Στίβεν Μπέλμπερ είχε δύο όψεις στην πρεμιέρα: έξω ακτιβιστικές διαμαρτυρίες και «τρικάκια», μέσα χειροκρότημα για την ερμηνεία του. Τις επόμενες μέρες έμεινε μόνο το χειροκρότημα, ο συμβολισμός του έργου που επέλεξε και ένα αίσθημα μεταξύ αμφιθυμίας και αμηχανίας όσων πήγαν (ή δεν πήγαν) στην παράσταση. Επεται η αθηναϊκή του πρεμιέρα στο θέατρο «Βικτώρια» στην Αθήνα, τον Φεβρουάριο.

–Λ–
● ΛΑΜΠΡΑΚΗ Μαρίνα: Η μακροβιότερη, επί 30 συναπτά χρόνια, διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης έφυγε από τη ζωή στις 12 Ιουνίου, έχοντας ολοκληρώσει το όραμά της: την επέκταση και ανάπλαση του μουσείου.

Κύκνειο άσμα της, η εξαιρετική έκθεση «Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967) – Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του».

● ΛΙΛΙΠΟΥΠΟΛΗ (χωρίς τη Μαριανίνα της): Το πολύτιμο βιβλίο του Γιώργου Αλλαμανή «Στον καιρό της Λιλιπούπολης» προβάλλεται ως «η βιογραφία μιας ραδιοφωνικής εκπομπής», αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Είναι η απόλυτα (τεκμηριωμένη) βιογραφία μιας εποχής. Μιας μνήμης και μιας ποιότητας. Κρίμα που αυτή η απολαυστική στην ανάγνωση δουλειά κυκλοφόρησε χωρίς τη Μαριανίνα της: η Κριεζή, εκ των βασικών προσώπων του εγχειρήματος στο χατζιδακικό Τρίτο, υπεύθυνη για πολλά κείμενα και στίχους που σημάδεψαν τη ζωή μας, μας αποχαιρέτησε τον Φεβρουάριο του 2022, έχοντας αφήσει τελευταία μαρτυρία τη συνέντευξή της στον Αλλαμανή.

● ΛΟΥΙ Εντουάρ: Ηταν απίστευτο το πλήθος που έφτασε στη Νομική όταν οι εκδόσεις Αντίποδες έφεραν εκεί τον Γάλλο συγγραφέα Εντουάρ Λουί να μιλήσει, πριν από έναν μήνα, με αφορμή την έκδοση του τελευταίου βιβλίου του «Αλλαγή: μέθοδος». Ούτε και ο ίδιος δεν πίστευε καλά καλά το τι συνέβη: δεκάδες δεκάδων νέοι και νέες γέμισαν την αίθουσα και συζήτησαν μαζί του, όσο περισσότερο άντεχαν! Μόνο τυχαίο δεν ήταν αυτό βέβαια: η πολιτική και κοινωνική ματιά του Εντ. Λουί πάνω στη σύγχρονη πραγματικότητα συμβαδίζει απόλυτα με τα όσα ζούμε και στην Ελλάδα σήμερα.

–Μ–
● MΑΕΣΤΡΟ: Το σίριαλ του Χριστόφορου Παπακαλιάτη από το Mega είναι η πρώτη ελληνική παραγωγή που ανέβηκε στην πλατφόρμα του Netflix. Αυτό από μόνο του είναι πολύ σημαντικό. Αλλά ούτως ή άλλως πρόκειται για μια καλή σε γενικές γραμμές σειρά και με υψηλό επίπεδο παραγωγής. Πάντως έχει γυρίσει και καλύτερα σίριαλ στο παρελθόν ο Χριστόφορος.

● ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης: Παρά τις πιέσεις που ασκήθηκαν έγινε πραγματικότητα το σχέδιο της κυβέρνησης για τον τεμαχισμό των βυζαντινών αρχαιοτήτων για χάρη της… επίσπευσης του έργου, αν και ο ίδιος ο πρωθυπουργός παραδέχτηκε πρόσφατα ότι η παράδοση μετατίθεται για… το 2024! Την ίδια στιγμή η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης συλλόγων και φορέων κατά της απόφασης της υπουργού Πολιτισμού.

–Ν–
● ΝΟΥΜΕΡΑ: Το τηλεοπτικό, σουρεαλιστικό βαριετέ του Φοίβου Δεληβοριά έφερε όντως κάτι νέο στην ΕΡΤ. Οχι, ωστόσο, απαραιτήτως επιτυχημένο. Ειδικά για όσους έζησαν την Ταράτσα του Φοίβου τα τελευταία καλοκαίρια και βλέπουν στα Νούμερα μία επανάληψη.

Καλή ιδέα, μέτριο το αποτέλεσμα. Ενώ το όλο σκηνικό που στήνεται θα μπορούσε να βγει γοητευτικό, δεν τα κατάφερε και τόσο.

–Ξ–
● ΞΑΝΑ live πολιτισμός: Δεν θα μιλήσουμε για «κανονικότητα» (ο όρος έχει φορτιστεί.. αλλιώς), αλλά για σταδιακή επιστροφή του κόσμου του σύγχρονου πολιτισμού σε συνθήκες προ πανδημίας. Η υπερπροσφορά ήταν αναμενόμενη και «καθρεφτίζει» την ψυχική ανάγκη και την ανάγκη της επιβίωσής. Ας δούμε τη θετική της όψη: μια βεντάλια από προτάσεις, μία «έκρηξη» από δημιουργικές αγωνίες – κάποτε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.

–Ο–
● ΟΡΧΗΣΤΡΑ Συμφωνική της ΕΡΤ: Αντί για 105 μουσικούς, η ορχήστρα της ΕΡΤ διαθέτει μόνο 51 μόνιμους υπαλλήλους και καμιά 15αριά συμβασιούχους. Πώς να λειτουργήσει, επομένως, έτσι λειψή όπως είναι;

Σαν να κατέβαινε μια ποδοσφαιρική ομάδα στο γήπεδο με 6 παίκτες αντί για 11. Αφήστε δε που αν λείπει π.χ. το φλάουτο, τι να κάνουμε, μια συμφωνική ορχήστρα ακυρώνεται.

–Π–
● ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ Εθνικού: Ισως από τις πλέον ενδιαφέρουσες σκηνές του Εθνικού Θεάτρου, η Πειραματική (επιτέλους!) επαναλειτουργεί.

Ο Δημήτρης Λιγνάδης την είχε καταργήσει –να θυμίσουμε–, βάζοντας στη θέση της το εντελώς αντίθετο (συντηρητικό και παλιακό): την «ερευνητική Σκηνή για το αρχαιόθεμο δράμα».

Η νέα Πειραματική ξεκίνησε φέτος τις δράσεις της δίνοντας και το στίγμα της με την περιπατητική παράσταση «Τοπογραφία Θανάτου ή Ας μην ξεχάσουμε» της Μπρικένα Γκίστο, με θέμα τις δολοφονίες, στην Αθήνα, νέων που οραματίζονταν έναν καλύτερο κόσμο (Ζακ, Αλέξης, Παύλος…).

Τον Γιώργο Κουτλή (καλλιτεχνικός υπεύθυνος Πειραματικής 2022-2023) θα διαδεχθούν ανά χρόνο η Κατερίνα Γιαννοπούλου και η Ελένη Ευθυμίου.

ΠΕΡΣΕΣ (Επίδαυρος): Μάλλον η πιο πολυσυζητημένη και αμφιλεγόμενη –αν κρίνουμε από την τεράστια απόσταση στις απόψεις των κριτικών– παράσταση του περασμένου καλοκαιριού στην Επίδαυρο. Εμείς πάντως κρατάμε –αν μη τι άλλο– μια ολοκληρωμένη σύγχρονη και εξαιρετικά πολιτική άποψη για τον Χορό της αρχαίας τραγωδίας. Οσο για τον σκηνοθέτη Δημήτρη Καραντζά, έκανε με εξίσου ρηξικέλευθη διάθεση το επόμενο βήμα. Τα επόμενα βήματα για την ακρίβεια. Ο «Θείος Βάνιας» του (στο «Προσκήνιο») ήδη καταμετράται στις πιο αξιόλογες παραστάσεις της σεζόν. Κι αναμένεται και Σέξπιρ στο Εθνικό. Και τι Σέξπιρ… «Ρωμαίος και Ιουλιέτα»!

● ΠΛΑΣΜΑΤΑ…: παράξενα και γοητευτικά, τα 25 μεγάλων διαστάσεων έργα της έκθεσης ψηφιακής τέχνης «Plásmata: Bodies, Dreams and Data» της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, έκαναν κατάληψη τους καλοκαιρινούς μήνες στο Πεδίον του Αρεως, δίνοντας μια διαφορετική διάσταση στον τρόπο που βλέπουμε και βιώνουμε την τέχνη στον δημόσιο χώρο.

–Ρ–
● ΡΩΣΙΚΟΣ πολιτισμός: Ισως για πρώτη φορά στην ιστορία της Ανθρωπότητας ένας πόλεμος ανέμειξε εξαρχής και στοχευμένα τόσο τον πολιτισμό στην κουβέντα. Οσο κι αν καταδικάζουμε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δεν θα σταματήσουμε να θεωρούμε παράλογα μερικά φαινόμενα, όπως τη «νουθεσία» του Ουκρανού υπουργού Πολιτισμού να «παύσουν» οι ερμηνείες έργων του Τσαϊκόφσκι ή τις υποδείξεις ουκρανικών θεσμικών φορέων να αντικατασταθούν διεθνώς ρωσικά έργα ή Ρώσοι καλλιτέχνες από αντίστοιχα ουκρανικά. Την εισβολή πολλοί εμίσησαν, τη ρωσική λογοτεχνία και μουσική όμως ουδείς.

–Σ–
● ΣΕΙΡΕΣ: Από εκεί που είχαμε μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού ελληνικές σειρές τα τελευταία χρόνια ή και ενίοτε καμία, φέτος βλέπουμε στα κανάλια περισσότερες από 40. Τρόπος του λέγειν βλέπουμε, γιατί είναι αδύνατον να δεις τόσο πολλές. Περάσαμε δηλαδή στην απέναντι πλευρά και δεν νομίζουμε πως αυτή η υπερπληθώρα θα λειτουργήσει θετικά. Η υπερπροσφορά συνδέεται βέβαια με τις χρηματοδοτήσεις του ΕΚΟΜΕ – αλλά κι αυτό ξεμένοντας από πόρους άφησε τους Ελληνες παραγωγούς ταινιών ξεκρέμαστους. Θα καταλήξουμε να βλέπουμε σειρές και όχι σινεμά;

● ΣΤΡΕΛΛΑ: Μια δύσκολη εξίσωση για την Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής Σκηνής. Τον ενθουσιασμό για την ομώνυμη οπερατική μεταφορά της ταινίας του Πάνου Χ. Κούτρα διαδέχτηκαν διαμαρτυρίες της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, καθώς επελέγη για τον ρόλο ένας cis άνδρας και όχι τρανς. Ο οργανισμός μετά τις αντιδράσεις ανέκρουσε πρύμναν και οι ρόλοι δόθηκαν τελικά σε διεμφυλικές γυναίκες. Η σκόνη που σηκώθηκε πολλή, περιμένουμε οσονούπω την πρεμιέρα για να δούμε αν –καλλιτεχνικά– άξιζε τον κόπο.

● ΣΥΓΧΡΟΝΗ Ελληνική Δραματουργία: Πλούσια παραγωγή στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία. Ανδρεάδη – Ασπρούλης (Κόκαλο), Βιρβιδάκης (Επαρχία), Γατσωτή (Νυχιάνγκ), Δήμου (Η νύχτα των μυστικών), Κάλμπαρη (Μαρίκα Νίνου – σαν άστρο), Κατσικονούρης (California Dreaming 2), Κιτσοπούλου (Τα νέα μου είναι σαρωτικά), Μαυρογεώργη (Οι λουόμενες), Μαυρογεωργίου (Μοτέλ), Τσίρος (Ημέρα Κυρίου), Χουβαρδάς (Η άλλη πλευρά της καταιγίδας), Χριστοδούλου (Ο συνεργός) είναι μερικά μόνο από τα έργα Ελλήνων δημιουργών που ανέβηκαν στο σανίδι τη χρονιά που μας πέρασε.

–Τ–
● ΤΑΤΟΪ: Δεν μάθαμε τίποτα για εργασίες και σχέδια αποκατάστασης του πληγωμένου δάσους από την πυρκαγιά που το κατάκαψε. Αντιθέτως υπήρξε ζωηρή κινητικότητα του πρωθυπουργού με μυστικές και φανερές συναντήσεις με τον βασιλιά Κάρολο, καθώς το ιδιόκτητο ανάκτορό του στο Dumfries House στη Σκοτία αποτελεί πρότυπο για τα κυβερνητικά σχέδια.

–Υ–
● ΥΠΟΒΙΒΑΣΜΟΣ: Και ξαφνικά μία εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα ένα Προεδρικό Διάταγμα φέρνει τα πάνω κάτω ορίζοντας ότι όλοι ανεξαιρέτως οι απόφοιτοι των «ανώτερων» δραματικών σχολών και σχολών χορού και κινηματογράφου κατατάσσονται στην κατηγορία εργαζομένων Δ.Ε. «Ουσιαστικά αλλά και τυπικά πλέον με την υπογραφή της ανώτατης πολιτειακής αρχής, όλοι οι καλλιτέχνες των παραστατικών τεχνών εξισώνονται με απόφοιτους λυκείου, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τα εργασιακά τους δικαιώματα, πέρα από την καταφανέστατη ηθική, καλλιτεχνική και επαγγελματική απαξίωσή τους!» γράφει το ΣΕΗ. Σκεφτείτε πόσους αποφοίτους της σχολής του Εθνικού Θεάτρου, π.χ., έχετε δει σε παραστάσεις. Πόσα έργα Ελλήνων σκηνοθετών. Πόσες παραστάσεις χορού. Ε τώρα σκεφτείτε και πως όλα αυτά ήταν επιτεύγματα ενός απλού απολυτηρίου λυκείου. Το 2023 μπαίνει με τους καλλιτέχνες ξανά απαξιωμένους, εξοργισμένους αλλά και αποφασισμένους να διεκδικήσουν το αυτονόητο: την κατάργηση της υποβάθμισής τους.

● ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ Πολιτισμού, αρμόδιος για τον Σύγχρονο Πολιτισμό: Από την πολιτική (;) Βιβλίου μέχρι τις δραματικές μειώσεις στις επιδοτήσεις του Θεάτρου και του Χορού, που επιβιώνει κόντρα σε μία απολύτως αντικαλλιτεχνική συνθήκη, και την κατάσταση του ελληνικού σινεμά, ο προσδιορισμός «Σύγχρονος Πολιτισμός» στις αρμοδιότητες του κ. Γιατρομανωλάκη μοιάζει οξύμωρο σχήμα. Αυτή η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ δεν ενδιαφέρεται για τον σύγχρονο πολιτισμό και το αποδεικνύει σε κάθε ευκαιρία.

–Φ–
● ΦΕΣΤΙΒΑΛ Αθηνών-Επιδαύρου: Η διοργάνωση για το 2022 ολοκληρώθηκε τέλη Αυγούστου, προκαλώντας περισσότερη ανησυχία παρά εγκωμιαστικά σχόλια: η θητεία της καλλιτεχνικής διευθύντριάς του Κατερίνας Ευαγγελάτου δεν ήταν από τις πλέον επιτυχημένες, για πολλούς λόγους, με την ίδια να φέρει μεγάλο ποσοστό της ευθύνης (κατάργησε, για παράδειγμα, το Λύκειο της Επιδαύρου). Μην έχοντας καμία πληροφόρηση από το ΥΠΠΟΑ για το τι θα γίνει μετά, ενάμιση μήνα με το Φεστιβάλ να είναι ακέφαλο, εν τέλει ανανεώθηκε η θητεία της κ. Ευαγγελάτου, και πάλι με διορισμό και όχι διαγωνισμό.

ΦΤΙΑΞ’ το το μπουρδέλο! Η φράση που ψιθύριζαν όσοι έβγαιναν από τη μιούζικαλ εκδοχή του «Σπιρτόκουτου» του Γιάννη Οικονομίδη, που ανέβηκε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Στην πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα, ο Γιάννης Νιάρρος, αυτό το τόσο ταλαντούχο πλάσμα, μαζί με τον Αλέξανδρο Λιβιτσάνο σε έναν σκηνοθετικό και συνθετικό άθλο, τρύπωσαν στη «λαϊκή οικογένεια» και διέλυσαν με άποψη, χιούμορ, οργή και νότες κάθε ψευδαίσθηση που έχουμε για τις άγιες ελληνικές συγγενικές σχέσεις!

–Χ–
● ΧΙΛΙΑ εννιακόσια είκοσι δύο: Η επέτειος μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή διόλου δεν έμοιαζε με την περσινή για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Καμία ουσιαστική κρατική μέριμνα δεν υπήρξε, εκτός από κάποιες (συγκεκριμένες και οι περισσότερες δίχως νόημα) επιχορηγήσεις που δόθηκαν από το ΥΠΠΟΑ για κάποιες ομιλίες, θεατρικές παραστάσεις και δρώμενα. Βέβαια, η μία επέτειος φέρει και δική μας (ως Ελληνες) ευθύνη για την καταστροφή, ενώ η άλλη είναι για μία νίκη, ωστόσο αντί αυτό να αποτελέσει έναυσμα για διάλογο, έμεινε σε μια ιστορική εκκρεμότητα.

● ΧΟΛΙΓΟΥΝΤΙΑΝΗ άφιξη: βουκολικό τοπίο της Τήνου, αναφορές που έφτασαν ώς το μεδούλι του ελληνικού κινηματογράφου. Εμα Στόουν και Νταμιέν Μπονάρ, πρωταγωνιστές στη «Βληχή» του Γιώργου Λάνθιμου (ανάθεση The Artist on the Composer στον σκηνοθέτη μέσα από το πρωτοποριακό πρόγραμμα που ανέπτυξαν η ΕΛΣ και ο Οργανισμός ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου), αναμετρήθηκαν με το κυκλαδίτικο τοπίο και τα έθιμα, αντάλλαξαν ρούχα και σύμβολα, ισορρόπησαν μεταξύ ονείρου και φαντασιακού, αρχέγονων ενστίκτων και θρησκείας και έκαναν παγκόσμια πρεμιέρα στην Αθήνα!

–Ψ–
● ΨΥΧΙΑΤΡΕΙΑ: Εγκαταλειμμένους χώρους στο Δαφνί και στο Δρομοκαΐτειο ενεργοποίησαν δύο επίκαιρες εκθέσεις με τη συμμετοχή δεκάδων Ελλήνων και ξένων σημαντικών καλλιτεχνών.

Η έκθεση «reality check κεφάλαιο ΙΙ: inner sanctum» (επιμέλεια Κώστας Πράπογλου) στο πρώτο ίδρυμα ήταν σαν μια κατάδυση στα άδυτα της ψυχής, ενώ στο δεύτερο διερευνήθηκαν ποικίλοι «Εγκλεισμοί» (επιμέλεια Δημήτρης Τρίκας).

–Ω–
● «ΩΔΗ στη Χαρά». Ισα που είχε προλάβει να μπει το 2022 αλλά οι φανατικοί της κλασικής ανέδειξαν νωρίς-νωρίς τον νικητή στην κατηγορία της συμφωνικής μουσικής. Θα μου πείτε αποτελεί είδηση ότι τα εισιτήρια για τις εμφανίσεις του κορυφαίου αρχιμουσικού Θεόδωρου Κουρεντζή εξαφανίζονται σε λίγη ώρα; Οχι, αλλά όπως και να το κάνουμε ποιος σε αυτήν την πόλη δεν ήθελε να ακούσει από τα χέρια του και τη MusicAeterna την ιδιοσυγκρασιακή τους προσέγγιση στο σπουδαιότερο έργο της δυτικής μουσικής: την 9η του Μπετόβεν!

● Ω «Τι ωραίο πλιάτσικο!». Ο τίτλος του κλασικού πια μυθιστορήματος του Τζόναθαν Κόου (στα ελληνικά, εκδ. Πόλις, 2001, μτφρ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου) αφορούσε την Αγγλία του 1990, «μια Αγγλία απλωμένη σε αποικίες και προτεκτοράτα γεμάτα εργατικά χέρια που κινούνται συνεχώς για να γυαλίζουν τους καθρέφτες της ματαιόδοξης αριστοκρατίας της». Τον δανειζόμαστε γιατί με την προσθήκη ενός ακόμα πιο εμφατικού επιφωνήματος (Ω!) αφορά και σε πολλά που μας συμβαίνουν (και) στον Πολιτισμό.

ΠΗΓΗ : ΕΦ. ΣΥΝ