Γυναίκα και επιχειρηματικότητα: Το νέο περιβάλλον, οι τάσεις, οι ανισότητες, οι πολιτικές

«Οι γυναίκες, περισσότερο από ποτέ, καλούνται να ανταποκριθούν σε πάρα πολλούς ρόλους ταυτόχρονα», τονίζει σε άρθρο της στο libre η Μαρίνα Στέφου, πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας.

Όπως λέει στη συνέχεια «αυτή είναι μια πρόκληση στην οποία η Πολιτεία, με τους θεσμούς, τους οργανισμούς και τις πολιτικές της οφείλει να στέκεται σταθερά αρωγός και να δείχνει τον δρόμο».

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

Γυναίκα και επιχειρηματικότητα: Το νέο περιβάλλον, οι τάσεις, οι ανισότητες, οι πολιτικές

Το τελευταίο διάστημα προωθείται τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο ο δημόσιος διάλογος για την ισότητα των φύλων, τη συμμετοχή των γυναικών σε τομείς της επιχειρηματικής ζωής, τις δυνατότητες της επαγγελματικής τους εξέλιξης και ανέλιξης σε συνδυασμό με τη διαφύλαξη ισορροπίας στην οικογενειακή και προσωπική ζωή. Όχι άδικα.

Οι γυναίκες, περισσότερο από ποτέ, καλούνται να ανταποκριθούν σε πάρα πολλούς ρόλους ταυτόχρονα.

Αυτή είναι μια πρόκληση στην οποία η Πολιτεία, με τους θεσμούς, τους οργανισμούς και τις πολιτικές της οφείλει να στέκεται σταθερά αρωγός και να δείχνει τον δρόμο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν, έχει θέσει ψηλά στην πολιτική της ατζέντα  την οπτική του φύλου υποστηρίζοντας την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων 2020-2025.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα επίσημα στοιχεία της Eurostat, oι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στην αγορά εργασίας ενώ η οικονομική ζημία λόγω του χάσματος απασχόλησης εκτιμάται σε 370 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στην Ένωση  και η γεφύρωσή του εκτιμάται πως θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ έως και 3,15 τρισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2050.

• Είναι αξιοσημείωτο, ωστόσο, ότι οι γυναίκες τείνουν να αποκτούν όλο και περισσότερα τυπικά προσόντα  καθώς  περισσότερες γυναίκες παρά άντρες αποφοιτούν από πανεπιστήμια στην Ευρώπη και διαθέτουν πτυχία και προσόντα υψηλού επιπέδου. Όμως, τελικά, δεν απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών με τους άνδρες, με συνέπεια  να εργάζονται συχνότερα σε θέσεις μερικής απασχόλησης λόγω των οικιακών υποχρεώσεων και φροντίδων ή να μην τολμούν και να αναβάλουν επιχειρηματικά σχέδια και πρωτοβουλίες.

Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας στενής προσέγγισης και στερεοτυπικής νοοτροπίας αλλά και έλλειψης θεσμικών παρεμβάσεων μέχρι σήμερα. Έγινε, λοιπόν, πια αντιληπτό και ανοιχτό στον δημόσιο διάλογο, ότι οι γυναίκες αποτελούν μια ανεξάντλητη και αναξιοποίητη δεξαμενή προσόντων και δεξιοτήτων και για τον λόγο αυτό λαμβάνονται επιτέλους συγκεκριμένες πολιτικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες προς τη σωστή κατεύθυνση της αύξησης της δυνατότητας επιχειρηματικής δραστηριότητας και απασχόλησής τους.

 Αν αλλάξει η κουλτούρα, τότε θα επέλθει και η πραγματική ισότητα. Και η κουλτούρα αλλάζει με συγκεκριμένες πολιτικές και πράξεις που προωθεί το κράτος, αλλάζει με εκπαίδευση κυρίως, από τη νηπιακή ακόμη ηλικία, και αλλάζει μέσα από τα πρότυπα επιτυχημένων γυναικών που κατάφεραν να συνδυάσουν και να αναπτύξουν πολλές δεξιότητες μαζί, τα λεγόμενα «role models» και την διαρκή προβολή τους.  Ο συχνός δημόσιος διάλογος ασφαλώς και συμβάλλει στην κατάργηση στερεοτυπικών αντιλήψεων του παρελθόντος.

 Στο ευρωπαϊκό επίπεδο λοιπόν καλό είναι να γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα πλαίσιο συνδυαστικής νομοθεσίας  την οποία τα κράτη μέλη θα κληθούν να εφαρμόσουν αργά ή γρήγορα σε συνάρτηση και με χρηματοδοτικά εργαλεία όπως  το Next Generation EU και το ESF+.

Ενδεικτικά και ως πιο σημαντικά αναφέρω τη Στρατηγική για τις Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) το 2020 για ανώτερα στελέχη και εργαζομένους, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών ως ιδρύτριες και διαχειρίστριες εταιριών, τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να λανσάρει την «έξυπνη πρωτοβουλία χρηματοδότησης με γνώμονα το φύλο», την Οδηγία για τον κατώτατο μισθό που υιοθετήθηκε πρόσφατα και που περιλαμβάνει ρυθμίσεις για τη μη διάκριση του κατώτατου μισθού λόγω φύλου, την υπό διαπραγμάτευση Οδηγία σχετικά με τη διαφάνεια και την ισότητα των αμοιβών που έχει ως στόχο να γεφυρώσει το χάσμα φύλου στην αμοιβή  για ίδια εργασία, με συνέπειες και στις συντάξεις και την Οδηγία του 2019 για την εξισορρόπηση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής που έχει ήδη τεθεί σε ισχύ.

• Τέλος, η  υιοθέτηση της Οδηγίας για την ποσόστωση τουλάχιστον 40% στα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη ΔΣ εισηγμένων εταιρειών του υποεκπροσωπούμενου φύλου-που συνήθως είναι οι γυναίκες- δίνει νέα προοπτική σε γυναίκες υψηλόβαθμα στελέχη που θέλουν να διακριθούν στον τομέα των επιχειρήσεων. Υπογραμμίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα το έτος 2023 να αναγνωριστεί ως το Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων το οποίο αποτελεί ακόμη μια ευκαιρία διαβούλευσης και δράσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για την ισότητα των φύλων και για την πλήρη ανάδειξη δεξιοτήτων και προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού στην Ένωση.

Σε αυτό το ευρωπαϊκό πλαίσιο με έντονη την ανάγκη η οπτική του φύλου να είναι διακριτή και καθώς η ισότητα των φύλων γίνεται πράξη κυρίως μέσω εθνικών πολιτικών, η ελληνική Πολιτεία εφαρμόζει  τις αρχές που ορίζονται στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και τους στόχους μέχρι το 2030 στους τομείς της απασχόλησης, των δεξιοτήτων και της κοινωνικής προστασίας. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ,  μπορούμε να νιώθουμε ικανοποιημένοι στην Ελλάδα καθώς υποστηρίζονται στοχευμένες πολιτικές που αποσκοπούν στη μείωση της γυναικείας ανεργίας.

Η Εθνική Στρατηγική για τις Ενεργητικές Πολιτικές Απασχόλησης αποτελεί ένα ολιστικό στρατηγικό πλαίσιο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων  με προτεραιότητα τη μείωση της ανεργίας των γυναικών και την αύξηση της απασχόλησής τους. Επιπλέον, τα τελευταία δύο χρόνια, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Άξονα Προτεραιότητας 2 του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021 – 2025, εντείνονται οι προσπάθειες να εξισορροπηθεί η επαγγελματική και οικογενειακή ζωή των γυναικών μέσα από προγράμματα που είναι ήδη σε εξέλιξη, ενώ το πιλοτικό πρόγραμμα «Νταντάδες της Γειτονιάς» επεκτείνεται σε περισσότερους δήμους.

• Σε εξέλιξη είναι ακόμη δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των εργοδοτών για την ισότιμη αντιμετώπιση των γυναικών στον χώρο εργασίας, όπως προβλέπεται από τον Ν.4808/2021. Επίσης, η πλατφόρμα συνεργασίας του Κέντρου Καινοτομίας για Γυναίκες (#GIL4W) του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά» θα προωθήσει την έρευνα, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα των Ελληνίδων, θα δώσει ερεθίσματα και θα εκπαιδεύσει τις γυναίκες ως προς τις δυνατότητες επιλογής  επαγγελμάτων θετικής κατεύθυνσης και υψηλής τεχνολογίας.  Πρόσφατα, η ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) ξεκίνησε και το πρόγραμμα νεανικής επιχειρηματικότητας και start-ups με έμφαση στις γυναίκες.

Μέσα σε αυτό το ζωντανό περιβάλλον αλληλεπίδρασης εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών που περιέγραψα το Κέντρο Έρευνών για Θέματα Ισότητας  (KΕΘΙ), ως ΝΠΙΔ που υπάγεται στη ΓΓΔΟΠΙΦ, έχει ως στόχο να συμβάλλει διαρκώς στην ενίσχυση της ισότητας των φύλων στην αγορά εργασίας και την επιχειρηματική δραστηριοποίησή τους μέσα από μελέτες, δράσεις επικοινωνίας και παροχή συμβουλευτικής για την απασχόληση και την επιχειρηματικότητα.

• Πιο συγκεκριμένα, το ΚΕΘΙ συμμετείχε στην υλοποίηση του ευρωπαϊκού Έργου «SHARE – Προώθηση της εξισορρόπησης  εργασιακής και οικογενειακής ζωής στις επιχειρήσεις και καλύτερης κατανομής των υποχρεώσεων φροντίδας μεταξύ ανδρών και γυναικών» (με συντονιστή φορέα τη ΓΓΔΟΠΙΦ). Το Έργο στόχευε στην καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και την προώθηση της συμφιλίωσης της εργασιακής και οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων σε επιχειρήσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύχθηκαν  επιμορφωτικές δράσεις και απονεμήθηκε το Σήμα Ισότητας σε όσες επιχειρήσεις ευθυγραμμίστηκαν με τις εν λόγω πολιτικές. Το ΚΕΘΙ εκπόνησε και το  «Εγχειρίδιο Εκπαίδευσης για την Προώθηση Πρωτοβουλιών Ισότητας των Φύλων σε Επιχειρήσεις» προκειμένου να  αποτελέσει περαιτέρω ένα χρήσιμο εργαλείο για την πληροφόρηση και την εκπαίδευση στελεχών επιχειρήσεων για τις πρωτοβουλίες που μπορούν να αναλαμβάνουν για την εξισορρόπηση επαγγελματικής και οικογενειακής/ιδιωτικής ζωής.

Στα άμεσα σχέδια του ΚΕΘΙ είναι η εκπόνηση μελέτης για την προώθηση της γυναικείας απασχόλησης και  των νομοθετικών ή άλλων πρωτοβουλιών που θα μπορούσαν να ληφθούν περαιτέρω για την προστασία και ενίσχυσή της καθώς και η υλοποίηση δράσεων κατά το Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων 2023 για την ανάδειξη των ανεξάντλητων γυναικείων ταλέντων και δεξιοτήτων, με έμφαση στην αυτοαπασχόληση και την επιχειρηματικότητα.

Δεν θα πρέπει ακόμη να ξεχνάμε ότι η καταπολέμηση της έμφυλης βίας, για την οποία το ΚΕΘΙ έχει αναλάβει πληθώρα δράσεων μέχρι σήμερα, οδηγεί τη γυναίκα και σε επαγγελματική και οικονομική αυτοτέλεια.

Ο λόγος που περιέγραψα αυτό το σύνθετο, αλλά, γεμάτο πλέγμα νομοθεσίας και πρωτοβουλιών, είναι διότι υπάρχουν πια σημαντικές θεσμικές παρεμβάσεις αλλά και τα κατάλληλα θεσμικά και χρηματοδοτικά εργαλεία, τα οποία εμπλουτίζονται συνεχώς, για να ενισχυθεί η γυναικεία επιχειρηματικότητα. Οι γυναίκες και η κοινωνία μας πρέπει να ενημερώνονται διαρκώς, να μην φοβούνται και να τολμούν.