Γερμανία – Γαλλία: Κάτι πάει πολύ στραβά εδώ και καιρό, μεταξύ των δύο ευρωπαίων εταίρων και συμμάχων

Δεν είναι η πρώτη φορά που το Βερολίνο πιστεύει ότι μπορεί να πατάει σε δύο βάρκες χωρίς να βραχεί. Είχαμε την ψευδαίσθηση της «Οστπολιτίκ»: ο Βλαντίμιρ Πούτιν μπορούσε να μας πουλά φθηνό φυσικό αέριο και ταυτόχρονα να προσαρτά την Κριμαία. Τώρα την πολιτική για την ενέργεια: και ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και «Germany first». Την ανοχή για την Τουρκία: επιμένουμε να παριστάνουμε ότι ο Ταγίπ Ερντογάν είναι φίλος και σύμμαχος. Και βεβαίως την Κίνα: και εταίρος (;) και αντίπαλος. Ο Όλαφ Σολτς δείχνει να πιστεύει – όπως και η προκάτοχός του – ότι μπορεί να ισορροπήσει, χωρίς απώλειες. Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι μάλλον ο πρώτος που θα διαφωνήσει.

Κανείς δεν το λέει φωναχτά, αλλά οι σχέσεις Γερμανίας – Γαλλίας βρίσκονται πιθανότατα στο χειρότερο σημείο των τελευταίων χρόνων. Ακόμη και όταν η ‘Αγγελα Μέρκελ έπρεπε να «ανέχεται» τον Νικολά Σαρκοζί, ο περίφημος άξονας φαινόταν να λειτουργεί – για χάρη της Ευρώπης. Σήμερα, παρότι στην καγκελαρία της Γερμανίας βρίσκεται ο άνθρωπος που το 2018 ζητούσε «περισσότερη συνεργασία» στη βάση των προτάσεων του γάλλου προέδρου για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κλίμα είναι «ψυχρά επαγγελματικό», όπως το περιέγραψε γερμανός διπλωμάτης των Βρυξελλών. Οι δύο κυβερνήσεις διαφωνούν για την επιβολή ευρωπαϊκού πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου. Το Παρίσι επιδιώκει πιο γενναίες αποφάσεις, ειδικά ενόψει των ύψους 300 δισεκατομμυρίων ευρώ εθνικών μέτρων που έχει εξαγγείλει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και τα οποία θεωρεί ότι δίνουν αθέμιτο πλεονέκτημα στις γερμανικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, προτιμά να επενδύσει στην πυρηνική ενέργεια και στις ανανεώσιμες πηγές και δε θέλει ούτε να ακούει για τον ισπανο-γαλλικό αγωγό MidCat, εγχείρημα που εγκατέλειψε το 2019 και τώρα θέλουν να αναβιώσουν οι Γερμανοί. Η Γαλλία περίμενε επίσης ότι θα είχε συμμετοχή στις αμυντικές δαπάνες των 100 δισεκατομμυρίων που αποφάσισε τον περασμένο Φεβρουάριο ο Όλαφ Σολτς. Η πρώτη μεγάλη παραγγελία ωστόσο, πήγε κατευθείαν στις ΗΠΑ, στα F-35 και στους Patriot. Πρόσφατα, το Βερολίνο ανακοίνωσε πρόγραμμα αντιαεροπορικής άμυνας (European Sky Shield Initiative) από κοινού με 13 κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με το Παρίσι. Οι Γερμανοί θα χρησιμοποιήσουν εγχώρια, αμερικανικά και ίσως ισραηλινά συστήματα, ενώ οι Γάλλοι ετοιμάζουν τη δική τους ασπίδα, σε συνεργασία με την Ιταλία και – ευλόγως – ανησυχούν για τη δημιουργία χωρών – «δορυφόρων» της Γερμανίας στην ανατολική Ευρώπη, τη στιγμή που οι ίδιοι και απέτυχαν να κάνουν το ίδιο στο Νότο και ελέγχονται για «αμφίσημη» στάση έναντι της Ρωσίας.

Οι διαφορές όμως Βερολίνου – Παρισίων δεν τελειώνουν εδώ και – όπως είναι αναμενόμενο – περιλαμβάνουν και την οικονομία. Ο Εμανουέλ Μακρόν ζητά εδώ και καιρό την αναθεώρηση της δημοσιονομικής αρχιτεκτονικής της Ευρώπης, υπό το βάρος του αυξημένου κόστους ενέργειας, αλλά και των συνεπειών της πανδημίας. Θα ήθελε, με άλλα λόγια, να δει την Ευρώπη να δανείζεται κεντρικά. Ο καγκελάριος, ενώ αρχικά άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να συζητήσει κάτι τέτοιο, λογάριαζε, όπως αποδείχθηκε χωρίς τον …ταμία, τον φιλελεύθερο (FDP) υπουργό Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, ο οποίος είπε «Nein» σε όλα – και στον δανεισμό και στις σκέψεις για ουσιαστικό ανασχεδιασμό του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης που φροντίζει για τη δημοσιονομική πειθαρχία στην Ευρωζώνη. «Η Γαλλία αυτή τη στιγμή μπορεί να δανειστεί με πιο ελκυστικούς όρους από ό,τι οι Βρυξέλλες», ήταν το επιχείρημα του αρχηγού του FDP. Δεν ισχύει ωστόσο το ίδιο για άλλες χώρες και κυρίως για την Ιταλία…

Η επίσκεψη Σολτς στην Κίνα

Η επίσκεψη του καγκελάριου Σολτς στην Κίνα – μόλις λίγες ημέρες μετά την επαναβεβαίωση του Σι Τζινπίνγκ στην ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος – δεν βοήθησε στην άμβλυνση των διαφορών και επικρίθηκε εντός και εκτός Γερμανίας. Ο Εμανουέλ Μακρόν είχε προτείνει την από κοινού επίσκεψη, στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής έναντι του Πεκίνου. Ο Όλαφ Σολτς προτίμησε να συνοδεύεται από δώδεκα κορυφαίους γερμανούς επιχειρηματίες που έχουν – ή επιδιώκουν – συνεργασίες με τους Κινέζους. Κανείς ασφαλώς δεν ζητά από το Βερολίνο να διακόψει τους οικονομικούς δεσμούς του με τη χώρα. Ενδεικτικά, η Daimler πουλά στην Κίνα το 1/3 των οχημάτων της, ενώ η BASF ετοιμάζεται να επενδύσει 10 δισεκατομμύρια ευρώ στο νέο εργοστάσιό της στην Κίνα. Ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας εξαρτώνται από τη διμερή συνεργασία. Όταν όμως ο γάλλος πρόεδρος, ως θιασώτης της απεξάρτησης από την Κίνα, κατηγορείται από πολλούς για «προστατευτισμό», ο γερμανός καγκελάριος φαίνεται σα να τυφλώνεται από την προοπτική νέων εμπορικών συμφωνιών. Σαν να μην έχει ήδη αποδειχθεί ότι το δόγμα «αλλαγή μέσω εμπορίου» (δυο χώρες με αμοιβαία επωφελή οικονομική συνεργασία, δεν έχουν συμφέρον να την τορπιλίσουν σε πολιτικό επίπεδο) βάζει τελικά νερά. Η υπερβολική εξάρτηση της Γερμανίας από τη (φθηνή) ρωσική ενέργεια αποδείχθηκε μειονέκτημα – αν όχι τραγικό στρατηγικό σφάλμα. Επαναλαμβάνουν οι Γερμανοί το ίδιο λάθος με την Κίνα; Ναι, πιστεύει ο Εμανουέλ Μακρόν και προειδοποιεί το Βερολίνο ότι κινδυνεύει να απομονωθεί στην Ευρώπη.

Η ματαίωση του γερμανο-γαλλικού κυβερνητικού συμβουλίου

Στις 26 Οκτωβρίου επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το γερμανο-γαλλικό κυβερνητικό συμβούλιο, με τους ηγέτες και τους περισσότερους υπουργούς κάθε κυβέρνησης να συναντώνται στο Φοντενεμπλό προκειμένου να διακηρύξουν την ενότητά τους και τη σταθερότητα του κοινού άξονα. Αντ’ αυτού, η συνάντηση ακυρώθηκε (για τρίτη φορά φέτος) πέντε ημέρες πριν και περιορίστηκε σε μια μάλλον αμοιβαίως δυσάρεστη συνάντηση των Μακρόν και Σολτς στο Ελιζέ. Επίσημη δικαιολογία, το πρόγραμμα κάποιων υπουργών που «δε γινόταν με τίποτα να συνδυαστεί». Στο Βερολίνο διαβεβαιώνουν τώρα ότι το Συμβούλιο «θα πραγματοποιηθεί οπωσδήποτε» τον Ιανουάριο του 2023, στη Γερμανία. Στο Παρίσι πάλι, δεν είναι τόσο σίγουροι…

Το απρόθυμο τετ-α-τετ των δύο ηγετών στη Γαλλία είχε ως προφανή στόχο να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις. Η γλώσσα του σώματος όμως, όπως και κάποιες συμβολικές λεπτομέρειες (δεν έγιναν κοινές δηλώσεις στον Τύπο) πρόδιδαν ότι οι διαφορές παραμένουν και είναι ουσιώδεις. Από το Ελιζέ διέρρευσε άλλωστε ότι «η προετοιμασία του Συμβουλίου δεν είχε προχωρήσει επαρκώς ώστε να πραγματοποιηθεί και να είναι και παραγωγικό». Μοναδικό αποτέλεσμα της συνάντησης Μακρόν – Σολτς ήταν η απόφαση για δημιουργία ομάδων εργασίας.

Υπάρχει βεβαίως κάποιος που χαίρεται με τους καβγάδες του «ζευγαριού» που υποτίθεται ότι θα έσερνε το κάρο της Ευρώπης στο μέλλον: ο Βλαντίμιρ Πούτιν υπολόγιζε από την αρχή στον διχασμό της Δύσης και, αν και είναι ακόμη μακριά από το να τον πετύχει, είναι σαφές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν αφήνει ανεπηρέαστη την καρδιά της Ευρώπης. Η Γερμανία αγωνιά να αποτινάξει τον τίτλο της ως «κοροϊδάκι του Πούτιν» και πηγαίνει με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς την άλλη κατεύθυνση, πλασάροντας τον εαυτό της περισσότερο ως «το ανατολικό χέρι του ΝΑΤΟ» και λιγότερο ως εταίρο της ευρωπαϊκής άμυνας, όπως θα ήθελε το Παρίσι. Η συνθήκη «Γαλλία: πολιτική δύναμη, Γερμανία: οικονομική δύναμη» ικανοποιούσε κάποτε τη γαλλική ηγεσία, αλλά τους τελευταίους μήνες η ανισορροπία στη σχέση είναι έκδηλη. Και μόνο η εκπεφρασμένη φιλοδοξία του Βερολίνου να γίνει «ο ισχυρότερος συμβατικός στρατός στην Ευρώπη», είναι αρκετή, παρά τα πυρηνικά της Γαλλίας. «Όταν η Γαλλία αρκείται να μιλάει για κυριαρχία, η Γερμανία την ασκεί», έγραψε χαρακτηριστικά ο γνωστός αρθρογράφος Νικολά Μπαβερέζ στην «Le Figaro».

Παρά τον μακρύ κατάλογο των διαφορών τους, η Γερμανία και η Γαλλία εξακολουθούν σίγουρα να έχουν περισσότερα συμφέροντα που στην ουσία τις ενώνουν και τα …στοιχήματα τις θέλουν τελικά να τα βρίσκουν. Έτσι κι αλλιώς, το τελευταίο που χρειάζεται τώρα η Ευρώπη είναι η εσωτερική διάσπαση. Ο κόσμος κοιτάζει, όσο το Βερολίνο προσπαθεί – απρόθυμα – να ανταποκριθεί στην πρόκληση της ηγέτιδας δύναμης της ΕΕ και όσο το Παρίσι συνειδητοποιεί ότι οι Γερμανοί είναι… πιο ίσοι από τους ίδιους.