Το “μοντέλο” της συμφωνίας Ισραήλ-Λιβάνου και τα ελληνοτουρκικά…

Από το μακρινό Ταλίν, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έβαλε για πρώτη φορά στην δισεπίλυτη εξίσωση των ελληνοτουρκικών έναν άγνωστο “Χ”. Αναφέρθηκε στην συμφωνία του Ισραήλ με τον Λίβανο -δύο χώρες που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση από το 1948-, ως μοντέλο που θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην περίπτωση της μακράς κρίσης μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας-μία κρίση που κλιμακώνει η δεύτερη με παράλογες και παράνομες αιτιάσεις.

του ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΥ

Ο πρωθυπουργός ήταν σαφής: “Έχουμε δείξει στην Ελλάδα ότι μπορούμε να λύσουμε με αυτό τον τρόπο τα θέματα, όπως κάναμε με την Αίγυπτο. Το Ισραήλ και ο Λίβανος είναι σε πόλεμο και πέτυχαν λύση. Δεν υπάρχει λόγος να μην κάνουμε το ίδιο με την Τουρκία. Αλλά πρέπει να σταματήσει η απαράδεκτη αμφισβήτηση της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών και οι προκλήσεις”.

Αναμφίβολα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον το γεγονός πώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέδειξε αυτή την συμφωνία ως έναν πιθανό “οδικό χάρτη” και στα ελληνοτουρκικά. Προκαλεί, ωστόσο, απορία το ό,τι το έπραξε τις παραμονές της εκλογικής αναμέτρησης στο Ισραήλ, με σφοδρή την πιθανότητα της επανεκλογής του Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Γιατί; Διότι ο αποκαλούμενος “Μπίμπι” (που με την συνδρομή της ακροδεξιάς θα είναι, ως φαίνεται, νέος πρωθυπουργός) έχει εκφράσει σοβαρές αντιρρήσεις για την συμφωνία που συνήψε με τον Λίβανο ο απερχόμενος Γιαϊρ Λαπίντ.

Να σημειωθεί πώς ο τελευταίος προώθησε ταχύτατα την αποκατάσταση των σχέσεων της Ιερουσαλήμ με την Άγκυρα, ίσως με την βιασύνη που υποδηλώνει να …προλάβει την ανάκαμψη του Νετανιάχου, ο οποίος δεν είναι καθόλου βέβαιο πως θα συνεχίσει την ίδια πολιτική προσέγγισης με την Τουρκία.

Τούτων δοθέντων, η παραπομπή των ελληνοτουρκικών σε ένα μοντέλο, όπως αυτό της συμφωνίας Ισραήλ-Λιβάνου, από τον πρωθυπουργό δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά. Γιατί με αυτό το μοντέλο, και γιατί τώρα;

Μία παράμετρος που δεν είναι ευρύτερα γνωστή είναι πως η συγκεκριμένη συμφωνία που χαρακτηρίσθηκε “ιστορική” εντάσσεται στην “σιμουλτανέ” (σκακιστικός όρος) διπλωματία των Ηνωμένων Πολιτειών. Πρόκειται, ουσιαστικά, για δύο παράλληλες συμφωνίες της Ουάσιγκτον με την Βηρρυτό και την Ιερουσαλήμ, και οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν τον ρόλο του επιτηρητή και εγγυητή.

Όπως αναφέρει ο διεθνολόγος Γιώργος Τζογόπουλος, “με αμερικανική μεσολάβηση, Ισραήλ και Λίβανος βρίσκονται κοντά στην ολοκλήρωση συμφωνίας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών τους. Η προτεινόμενη συμφωνία στηρίζεται σε αμοιβαίο συμβιβασμό για έρευνες σε ύδατα τα οποία διεκδικούνται και από τις δύο χώρες. Συγκεκριμένα, το Ισραήλ αποδέχεται την πραγματοποίηση ερευνών στο οικόπεδο «Κάνα» από τη γαλλική εταιρεία Total για λογαριασμό της κυβέρνησης του Λιβάνου και θα λάβει κάποιο ποσοστό από τα μελλοντικά έσοδα. Το ποσοστό παραμένει άγνωστο” (ολόκληρη η ανάλυση, εδώ).

Όπως σημειώνει η “Καθημερινή”, “την άντληση και συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στα νερά μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ θα επιτρέψει η συμφωνία των δύο χωρών, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, που ρυθμίζει διαφωνίες δεκαετιών γύρω από τη χάραξη των θαλάσσιων συνόρων. Η συμφωνία, εφόσον υπογραφεί, θα αποκλιμακώσει τις ένοπλες εντάσεις στα χερσαία σύνορα των δύο κρατών και θα προσφέρει ζωτικής σημασίας πηγή εσόδων στην υπό κατάρρευση οικονομία του Λιβάνου…Παρότι οι λεπτομέρειες της συμφωνίας δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί, δημοσιογραφικές πληροφορίες θέλουν το ζήτημα των ΑΟΖ των δύο χωρών να έχει επιλυθεί. Ο Λίβανος θα αποκτήσει πρόσβαση σε πηγές αερίου, που βρίσκονταν μέχρι σήμερα σε διαφιλονικούμενα νερά, ενώ το Ισραήλ θα μπορέσει να θέσει άμεσα σε λειτουργία το νέο φρεάτιο Καρίς, έχοντας εξασφαλίσει την άδεια της Βηρυτού.”

Οι αναλογίες έχουν, αναμφίβολα, ενδιαφέρον, και εξηγούν, σε κάποιο βαθμό, την σχετική αναφορά του πρωθυπουργού από το Ταλίν. Στον σκληρό πυρήνα, ωστόσο, της συμφωνίας (που, ας το επαναλάβουμε, παραμένει σε εκκρεμότητα μέχρι να ψηφιστεί από τα κοινοβούλια και η εκλογή Νετανιάχου καθιστά δυσκολότερο κάτι τέτοιο) υπάρχει μία λέξη: “συνεκμετάλλευση”. Για την ελληνική κοινή γνώμη είναι μία λέξη-κόκκινο πανί, παρότι βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια στην αποκωδικοποίηση των μυνημάτων που έρχονται από την Ουάσιγκτον (Χοκστάϊν, Νούλαντ, κ.ά), ή από το Βερολίνο (σχετική, άλλωστε, η έκθεση προς διετίας του Ινστιτούτου του Κιέλου που συμβουλεύει την κυβέρνηση στο Βερολίνο). Τι ακριβώς μπορούμε να”συνεκμεταλλευθούμε” με την Τουρκία; Στο Αιγαίο; Φυσικά, όχι. Στην ανατολική Μεσόγειο; Ίσως, υπό προϋποθέσεις, και, πάντως επ΄ ουδενί με το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο να επικρέμεται, και το Κυπριακό ανοικτό υπό την δαμόκλειο σπάθη της τουρκικής επιδίωξης για διχοτόμηση.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης άνοιξε μία συζήτηση που ελάχιστοι, ακόμα, μπορούν να κατανοήσουν στην Ελλάδα, και σίγουρα δεν το έκανε πρόχειρα και επιπόλαια.

Είναι άγνωστο, βεβαίως, εάν αυτό αποτελεί ιδέα του διπλωματικού του γραφείου, ή αποτελεί προϊόν επεξεργασίας των υπηρεσιών του υπουργείου Εξωτερικών και εάν συμφωνεί με αυτό ο Νίκος Δένδιας (προς διερεύνηση). Από την άλλη, η ιδέα τυγχάνει πιθανώς της σύμφωνης γνώμης αρκετών εμπειρογνωμόνων του ΕΛΙΑΜΕΠ και συμβούλων (Ροζάκης, Ντόκος, κ.ά).

Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν μπορεί και δεν πρόκειται να τεθεί σε δημόσια συζήτηση πριν τις τουρκικές και τις ελληνικές εκλογές. Ο Ερντογάν θα πορευτεί με πολεμική ρητορική, η αντιπολίτευσή του ακόμα περισσότερο, και το ενδεχόμενο “ατυχήματος” παραμένει ανοικτό. Είναι, όμως, ένα θέμα που ίσως βρούμε μπροστά μας στο μέλλον, στο πλαίσιο, άλλωστε, και τις διευθέτησης που επιχειρούν οι ΗΠΑ στην ανατολική Μεσόγειο και σχετίζεται με τον νέο ενεργειακό χάρτη που σχεδιάζεται μετά την κρίση του ουκρανικού και ενόψει της συνολικής απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο.

Το μήνυμα Μητσοτάκη (για το μοντέλο της συμφωνίας Ισραήλ-Λιβάνου) απευθύνεται κατά σειρά: προς τις ΗΠΑ, προς την Τουρκία, και προς το εσωτερικό της χώρας και δη την αξιωματική αντιπολίτευση. Σε έναν ιδεατό κόσμο πολιτικού πολιτισμού και εθνικού μετώπου, θα ήταν αντικείμενο μιας συζήτησης του πρωθυπουργού με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης (τουλάχιστον), ιδιαίτερα μετά την πρόταση του τελευταίου για επέκταση των χωρικών υδάτων νοτίως και ανατολικά της Κρήτης, και την πρωτοβουλία για μία πολυμερή διάσκεψη για τις ΑΟΖ και τα ενεργειακά της ανατολικής Μεσογείου, με την συμμετοχή και της Τουρκίας.

Αλλά, όλα αυτά, σε έναν ιδεατό κόσμο. Η αναφορά του πρωθυπουργού, όμως, στο “μοντέλο”, αξίζει προσοχής. Και ως προς τις προθέσεις, όπως και για την στόχευση. Εγκυμονεί, ωστόσο, και πολλούς κινδύνους, εάν θεωρηθεί πως αυτό είναι το μόνο μέλημα στην στρατηγική της Τουρκίας. Όσο και εφόσον προκύψει ως “πρωτοβουλία” συμμάχων και εταίρων σε συνθήκες κρίσης.