Επιτροπή Ανταγωνισμού: Πράσινο φως αλλά και κριτική στο “Καλάθι του Νοικοκυριού” – Γιατί φοβάται self-preferencing – Το εργαλείο e-katanalotis

Κριτική στο «καλάθι του νοικοκυριού» της κυβέρνησης ασκεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού δίνοντας πάντως το πράσινο φως. Στη γνωμοδότησή της κάνει λόγο για ενδεχόμενο να αποβεί εις βάρος και των μικρών προμηθευτών, ενώ παρατηρεί πως υπάρχουν στρεβλώσεις.

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) ανακοίνωσε αφενός ότι «στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της και ιδίως βάσει του άρθρου 23, παρ. 1, αφού έλαβε υπόψη της την απάντηση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων στην υπ’ αρ. πρωτ. 9082/12.10.2022 επιστολή παροχής στοιχείων της ΕΑ (καθώς την προτεινόμενη διάταξη νόμου την οποία διαβίβασε με την αριθ. πρωτ. 101024/20.10.2022 επιστολή του), και το ισχύον νομικό πλαίσιο, ήτοι τις διατάξεις του Ν. 3959/2011, κατά πλειοψηφία αποφάσισε τη Γνωμοδότηση 40/2022».

Οπως αναφέρει, όμως μια τέτοια κατάσταση ενδέχεται να προκαλέσει στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό μεταξύ προμηθευτών: αφενός μεν θα ευνοούνται όσοι είναι σε θέση να «χρηματοδοτήσουν» την ένταξή τους στην πρωτοβουλία, αφετέρου ο εξαναγκασμός μικρών προμηθευτών να προβούν σε τέτοιες παροχές ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τη βιωσιμότητά τους. Ενδεχομένως η συστηματική λειτουργία του μηχανισμού παρακολούθησης περιθωρίου κέρδους για τα προϊόντα αυτά, και μάλιστα κατά προτεραιότητα, να περιορίσει αυτό το κίνδυνο».

• Ακολούθως, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, σύμφωνα πάντα με την Επιτροπή, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία να μην οδηγήσει σε πρακτικές συστηματικής αυτοπροτίμησης (self-preferencing) από τα σούπερ μάρκετ σε προϊόντα δικής τους ιδιωτικής ετικέτας, εις βάρος προϊόντων σήματος, τα οποία ενδεχομένως να προσφέρονται σε φθηνότερες τιμές για τους καταναλωτές, αλλά επί των οποίων το περιθώριο κέρδους των σούπερ μάρκετ να είναι ενδεχομένως υψηλότερο.

Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα λειτουργήσει εις βάρος τόσο των προμηθευτών όσο και των καταναλωτών, οι οποίοι ενδεχομένως με αυτόν τον τρόπο δεν θα κατευθύνονται στα φθηνότερα προϊόντα (από πλευράς κόστους παραγωγής) και δεν θα επωφελούνται από ευρύτερη ποικιλία προϊόντων.

Μια άλλη πιθανή επίπτωση της πρωτοβουλίας είναι οι αυξήσεις τιμών σε προϊόντα ή κατηγορίες προϊόντων εκτός του καλαθιού (από τον ίδιο ή διαφορετικούς προμηθευτές) προκειμένου να αντισταθμίσουν τυχόν απώλειες από τη διάθεση των προϊόντων εντός του καλαθιού σε προσιτές τιμές (ή ενδεχομένως μείωσης τιμών). Ενόψει τούτου, σύμφωνα με την Επιτροπή, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στον τρόπο και στα κριτήρια επιλογής των κατηγοριών προϊόντων που θα ενταχθούν στο καλάθι, ώστε να αποφευχθούν περιπτώσεις όπου η ένταξη μιας κατηγορίας αυξάνει την τιμή σε άλλες κατηγορίες που απευθύνονται στο ίδιο καταναλωτικό κοινό (ευάλωτους καταναλωτές).

Για την επιλογή αυτή, ενδείκνυται η χρήση στοιχείων από ανεξάρτητη υπηρεσία (όπως, π.χ., η ΕΛΣΤΑΤ). Η 7ήμερη ή 15νθήμερη ανανέωση του καλαθιού εκτιμάται επίσης ως θετική ρύθμιση, καθώς με τον τρόπο αυτό μειώνονται οι πιθανότητες τιμολογιακών αυξήσεων προϊόντων εκτός καλαθιού σε μόνιμο και υπέρμετρο βαθμό. Ωστόσο, από τη διάταξη προκύπτει ότι η ανανέωση αυτή δεν είναι υποχρεωτική!

• Σύμφωνα με την Επιτροπή, στο «καλάθι του νοικοκυριού» θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα να συμμετέχει κάθε είδους επιχείρηση που δραστηριοποιείται στη λιανική αγορά, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, ή/και με οποιονδήποτε τρόπο (π.χ., πώληση μέσω e-shop), ακόμα και αν δεν εμπορεύεται το σύνολο των κατηγοριών των προϊόντων που απαριθμούνται στη λίστα (π.χ., κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, αρτοποιεία κ.λπ.).

Είναι σημαντικό να δημοσιεύονται στο e-katanalotis και στην ιστοσελίδα του υπουργείου ή άλλων εξουσιοδοτημένων φορέων οι σχετικές πληροφορίες και να διευκρινιστούν εκ των προτέρων το είδος και ο βαθμός λεπτομέρειάς τους.

• «Μετά τους φορείς της αγοράς και τις καταναλωτικές ενώσεις, σήμερα ήταν η σειρά της Επιτροπής Ανταγωνισμού να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για το περιβόητο “καλάθι του νοικοκυριού”» τονίζει σε δήλωση ο τομεάρχης Ανάπτυξης και Επενδύσεων του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Αλέξης Χαρίτσης.

Οπως σημειώνει, «επιβεβαιώνεται για ακόμη μία φορά ότι, αντί για αποφασιστικά μέτρα προστασίας των καταναλωτών, με μείωση των έμμεσων φόρων στα τρόφιμα και τα καύσιμα και εντατικοποίηση των ελέγχων για την πάταξη της αισχροκέρδειας, η κυβέρνηση επιμένει σε κινήσεις εντυπωσιασμού που θα οξύνουν ακόμα περισσότερο τις στρεβλώσεις στην αγορά» υπογραμμίζει ο Αλ. Χαρίτσης και σχολιάζει:

• «Τη στιγμή που η κοινωνία καταρρέει, η κυβέρνηση Μητσοτάκη κρύβεται πίσω από επικοινωνιακά παιχνίδια χρησιμοποιώντας την κρίση ως ευκαιρία για να ευνοήσει μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα σε βάρος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας. Δεν υπάρχει άλλος καιρός για χάσιμο. Η χώρα χρειάζεται πολιτική αλλαγή».